Morgunblaðið - 13.12.2018, Blaðsíða 74

74 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 2018
Ég kalla ekki allt ömmumína, en mér varð um ogó við lestur SoralegaHavanaþríleiksins, svo
svakalegar og bersöglar eru lýsing-
arnar í bókinni, og þurfti iðulega að
leggja hana frá mér áður en lengra
var haldið.
Sérstaklega var
skrítið að sitja
með bókina í flug-
vél með ókunnug-
an sessunaut ofan
í sér og velta fyrir
sér hvort hann
sæi það sem
stæði á blaðsíð-
unum og hvað
hann héldi um þennan mann, sem
flaggaði á almannafæri eins og ekk-
ert væri sjálfsagðara argasta dóna-
skap og klámi.
En það er líka það sem dregur les-
andann að þeim heimi, sem lýst er í
Soralega Havanaþríleiknum. Höf-
undurinn, Pedro Juan Gutiérrez,
lýsir í bókinni tilverunni á Kúbu þeg-
ar efnahagslífið þar hrundi á tíunda
áratugnum eftir fall Sovétríkjanna.
Sú tilvera er hrikaleg og lífsbaráttan
hörð. Engin leið er að komast af á
laununum einum saman, ef einhverri
vinnu er til að dreifa, og allt er gert
til að snapa peninga. Ekkert er of
heilagt til að það sé ekki til sölu, síst
af öllu líkaminn.
Sögur Gutiérrez gerast einkum í
Havana, í hverfinu Habana Centro
og lífæðin er gatan Malecon. Sögu-
maður heitir Pedro Juan eins og höf-
undurinn. Persónurnar eru litríkar
og fjölbreyttar, örvæntingin skín alls
staðar í gegn, en einnig lífskraftur.
Fólk hefst við í byggingum, sem
eitt sinn voru glæsilegar en eru nú í
niðurníðslu. Oft hírast tugir manna í
agnarlitlum íbúðum, eða fólk hefur
byrgt sig inni eitt í íbúðum sínum,
hírist þar skelfingu lostið og óttast
að missa það litla sem það á eftir.
Sulturinn sverfur að og tilveran
snýst um að nurla saman nokkrum
pesetum til að hafa efni á vindli,
rommi og marijúana. Í þessum heimi
er engin byltingarrómantík.
Persónurnar eru skrautlegar.
Einn selur hefur komið sér í mjúk-
inn hjá nágrönnunum með því að
selja þeim lifrar, sem hann segir
vera úr svínum. Einn daginn mætir
lögreglan og handtekur hann. Þá
hafði hann látið greipar sópa á lík-
húsi í Havana og stolið lifrum úr lík-
um. Allar leiðir eru notaðar til að
hagnast í hagkerfi skortsins. Sögu-
maðurinn ákveður að kippa sér ekki
upp við það, auk þess sem þetta hafi
verið ljúffengt, „gott á bragðið“.
Gutiérrez á rúmt ár í sjötugt.
Hann hefur komið víða við, var her-
maður og íþróttamaður og blaða-
maður í 26 ár. Þegar efnahagslífið
hrundi var grundvellinum kippt und-
an blaðinu sem hann vann á. Í nokk-
ur ár var hann nánast verkefnalaus
en svo fór hann að skrifa lýsingar á
mannlífinu í kringum sig. Soralegi
Havanaþríleikurinn kom út 1998,
fjölbreytt safn smásagna sem
skiptast í þrjá hluta. Sögur hans
slógu fljótlega í gegn á Ítalíu og
Spáni þótt bannaðar væru á Kúbu og
þegar þær komu út í enskri þýðingu
upp úr aldamótum voru þær lof-
sungnar í New York Times. Nú eru
þær komnar út á íslensku í kraftmik-
illi og listavel gerðri þýðingu Krist-
ins R. Ólafssonar.
Gutiérrez segir að meginviðfangs-
efni sitt sé fátækt, ekki kynlíf. Kyn-
lífið er þó rauður þráður og það er
ekki fyrir viðkvæma. „Ég nota kynlíf
eins og glæpasagnahöfundar lík,“
segir Gutiérrez. „Það knýr söguna
áfram.“
Í þeirri sögu er ekki aðeins að
finna ömurleika og örbirgð, vonleysi
og grimmd, heldur galdur og líf
þrátt fyrir mótlætið og það gefur
sögum hans kraft og gildi þrátt fyrir
að erfitt geti verið fyrir teprur að
komast í gegnum þær.
Amma, amma
AFP
Skáldsaga
Soralegi Havanaþríleikurinn
bbbbn
Eftir Pedro Juan Gutiérrez.
Kristinn R. Ólafsson þýddi.
Sæmundur, 2018. Innb., 418 bls.
KARL
BLÖNDAL
BÆKUR
Soralegar sögur Gutiérrez á heimili sínu á Kúbu. „Ég nota kynlíf eins og glæpasagnahöfundar lík,“ segir hann.
Epaltranströllið (lýsinghöfundar) Hans Blærveitir innsýn inn í hug-arheim transkynja net-
trölls sem virðist hafa einn tilgang
í lífinu: Að ögra og ganga fram af
fólki.
Hans Blær er sjötta skáldsaga
Eiríks Arnar Norðdahl og sam-
nefnt leikverk var sett upp fyrr á
árinu. Eiríkur hefur meðal annars
hlotið Íslensku bókmenntaverð-
launin fyrir
skáldsöguna
Illsku og það fer
ekki á milli mála
að hér er á ferð-
inni þaulreyndur
og fær höfundur
sem hikar ekki
við að hrista upp
í hlutunum en
það verður að
viðurkennast að Hans Blær geng-
ur of langt. En það er kannski ein-
mitt tilangurinn með þessu öllu
saman!
Hans Blær er líka Ilmur Þöll,
úrskurðuð stúlka við fæðingu þrátt
fyrir að fæðast með gálkn (míkró-
penis) milli fóta. Þegar móðirin sér
svo barn sitt spræna með gálkninu
kemur ekki til greina að láta fjar-
lægja það. Upp hefst þá lífs-
ferðalag Ilmar sem á erfitt með að
finna sig sem kynveru og þróast
jafnt og þétt yfir í Hans Blæ og
kýs að nota persónufornafnið hán.
Í upphafi bókarinnar er Hans
Blær á flótta undan lögreglunni
sem er á eftir því eftir að upp
kemst um vægast sagt vafasama
meðferð sem veitt er á hæli fyrir
nauðgunarfórnarlömb sem Hans
Blær hefur rekið í nokkur ár. Ævi-
skeiði Hans er lýst samhliða, ýmist
frá sjónarhorni Ilmar, Hans eða
móður þess, sem það þérar og
virðist það falleg hugsun í upphafi
en síðar kemur í ljós að það er ein-
ungis gert til að fara í taugarnar á
móðurinni. Þar kemur ögrunin aft-
ur sterk inn og gengur hún full-
komlega upp, lesandanum blöskrar
á hverri blaðsíðu og ef það er það
sem lagt er upp með heppnast það
að öllu leyti. Ögrunin er þó svo
mikil á köflum að söguþráðurinn
missir marks og gróft orðfærið
tekur yfir, sem er samt sem áður
oftar en ekki sprenghlægilegt.
Hans Blær er óneitanlega and-
hetja. Hán á sína fylgjendur og
samfélagsmiðlar og nettröll eru
stór hluti af bókinni þar sem Hans
tjáir sig um flóttann við fylgjendur
sína. Hán hristir upp í samfélaginu
og því á bókin klárlega erindi inn í
það samfélag sem við búum við í
dag. Eiríkur segir í nýlegu viðtali
að hann sé að skoða hysteríurnar
sem geta skapast í samfélaginu og
hán sé ein af þessum manneskjum
sem reyni alltaf að beisla hyster-
íuna sér í vil. Það tekst en eftir
situr lesandinn ruglaður í ríminu
með ótal spurningar sem erfitt er
að henda reiður á. Hans Blæ er
lýst sem okkur öllum og engu okk-
ar sem tilheyrir engum hópi og öll-
um í senn. Hans Blær er svo sann-
arlega ekki allra en hán á samt
sem áður erindi við okkur öll.
Andhetja Í Hans Blæ er rithöfundurinn Eiríkur Örn Norðdahl að skoða með
athyglisverðum hætti hysteríurnar sem geta skapast í samfélaginu.
Skáldsaga
Hans Blær bbbnn
Eftir Eirík Örn Norðdahl
Mál og menning, 2018. Innb. 335 bls.
ERLA RÚN
MARKÚSDÓTTIR
BÆKUR
Ögrandi Epaltranströll
Bíldshöfða 16, 110 Reykjavík 414 84 00 www.martex.is
Góð þjónusta
byrjar með
flottu útliti.
Fatnaður fyrir fagfólk