Morgunblaðið - 12.01.2019, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Angela Merkel,kanslariÞýskalands,
kom í heimsókn til
Grikklands á
fimmtudag og var
kært með henni og
Alexis Tsipras, for-
sætisráðherra
landsins. Samkvæmt frásögn
Der Spiegel kysstust þau og
skiptust á vinsamlegum orðum
líkt og spennan í samskiptum
ríkjanna heyrði fortíðinni til.
„Staðalímyndir lata Grikkjans
og stranga Þjóðverjans eiga ekki
lengur við,“ sagði Tsipras og
bætti við að nú tækju við nýir
tímar samvinnu milli Berlínar og
Aþenu.
Fyrir sjö árum tóku reiðir
mótmælendur á móti Merkel í
Aþenu og héldu á myndum af
henni sem á höfðu verið máluð
Hitlersskegg. Nú var spennan
minni en engu að síður voru mót-
mæli bönnuð á Syntagma-torgi
við þing landsins. Þar mótmæltu
35 þúsund manns 2012. Lögregla
var þó ekki aðgerðalaus að þessu
sinni. Táragasi var beitt á um
700 mótmælendur.
Tsipras sagði við komu Merkel
að nú tæki allt annað Grikkland á
móti henni, nú kæmi hún til
lands sem státaði af hagvexti. Í
fréttum af heimsókninni er gefið
til kynna að nú sé efnahags-
þrengingum Grikkja lokið, sam-
band þeirra við Þjóðverja ein-
kennist ekki lengur af stöðugum
kröfum hinna síðarnefndu um
aðhaldsaðgerðir og í fyrra hafi
fjárhagslegum björgunar-
aðgerðum lokið átta árum eftir
að þær hófust.
Málið er hins vegar alls ekki
svo einfalt. Daginn áður en Mer-
kel kom til Grikklands birti hag-
stofa Evrópu, Eurostat, nýjar at-
vinnuleysistölur þar sem fram
kom að atvinnuleysi hefði ekki
verið minna á evrusvæðinu í ára-
tug eða 7,9% í nóvember. Mest
var atvinnuleysið í Grikklandi,
18,6%. Ástandið í Grikklandi er
því ansi langt frá því að vera
sambærilegt við önnur evrulönd,
hvað þá Þýskaland þar sem at-
vinnuleysið mælist 3,3%. Enn
dekkri verður myndin þegar at-
vinnuleysi ungs fólks er skoðað.
Í október í fyrra var atvinnuleysi
meðal ungs fólks 38,5%, sem er
skuggaleg tala.
Þótt ráðamenn í Grikklandi,
Þýskalandi, Evrópusambandinu
og víðar tali eins og nú sé ástand-
ið í Grikklandi að verða „eðli-
legt“ tala tölurnar allt öðru máli.
Nikos Konstandaras, dálka-
höfundur gríska blaðsins Kaþim-
erini, birti athyglisverða grein á
síðum The New York Times í
vikunni. „Ekki aðeins eru op-
inberar skuldir meiri nú en þær
voru 2009 heldur hafa laun al-
mennings verið lækkuð, eignir
hans gengisfelldar og glatast og
skuldir margfaldaðar,“ skrifar
hann.
Konstandaras segir í greininni
að árið 2009 hafi skuldir hins op-
inbera verið 299,7 milljarðar
evra eða 130% af landsfram-
leiðslu Grikkja. Síð-
an hafi Grikkir
fengið 288,7 millj-
arða evra að láni frá
aðildarríkjum og
stofnunum Evrópu-
sambandsins og Al-
þjóðagjaldeyr-
issjóðnum. Þá hafi
skuldir að andvirði 107 milljarða
evra verið afskrifaðar árið 2012.
Engu að síður hafi skuldir hins
opinbera verið 357,25 milljarðar
evra í fyrra, meiri en þær skuldir
sem í upphafi var sagt að Grikkir
réðu ekki við að borga.
Gríska ríkið hefur verið sett í
spennitreyju vegna skuldanna og
hefur skuldbundið sig til ræki-
legs aðhalds allt þar til þær hafa
verið greiddar árið 2060. Aðhald-
ið þýðir að greiðslur ríkisins til
einstaklinga og fyrirtækja hafa
tafist og skorið hefur verið niður
til félagsmála, sjúkrahúsa og
annarrar þjónustu.
Um leið hafa skuldir einka-
aðila snaraukist. Konstandaras
segir að útistandandi lán fjög-
urra stærstu banka landsins
nemi 86 milljörðum evra og
helmingur þeirra sé gjaldfallinn
eða við það. Bankarnir eigi því í
vandræðum með að dæla fé út í
efnahagslífið og vextir séu háir.
Konstandaras rekur hvernig
fátækt hefur farið vaxandi, sem
og hlutfall þeirra, sem eiga á
hættu að fara niður fyrir fá-
tækramörk. Skattar á fasteignir
hafa verið hækkaðir og verðmæti
íbúða hrapaði um 41% að með-
altali á árunum 2007 til 2017.
Sparifé á bankareikningum hef-
ur dregist saman um næstum því
helming í landinu.
Mest sýtir Konstandaras þó
fólksflóttann úr landinu. Fólks-
flótti sé ekki nýtt fyrirbæri í
Grikklandi. Áður hafi hins vegar
hinir ófaglærðu ákveðið að
freista gæfunnar á fjarlægum
slóðum, en nú séu það hinir
menntuðu. Rúmlega 700 þúsund
manns hafi farið úr landi frá
2010. Kannanir bendi til að 92%
þeirra séu með háskólamenntun.
18 þúsund læknar hafi flúið land.
Grikkland hafi kostað menntun
þessa fólks en geti ekki boðið
þeim starfstækifæri og njóti því
ekki krafta þeirra.
Ástandið í Grikklandi er því
allt annað en „eðlilegt“. Kreppan
er langt frá því að vera afstaðin.
Það kemur fram í pólitíkinni þar
sem skotgrafirnar eru djúpar.
Kosningar eru áætlaðar í októ-
ber en gætu orðið fyrr, jafnvel í
mars, og er ekki búist við neinum
vettlingatökum.
Grikkland ber því hörmulegt
vitni hvað innleiðing evrunnar
var vanhugsuð. Vegna evrunnar
gátu Grikkir gengið að peningum
á fullkomlega óraunhæfum
kostakjörum. Þegar á bjátaði
kom vitaskuld í ljós að Grikkir
voru ekki borgunarmenn. Þá var
hins vegar allt kapp lagt á að
bjarga þeim sem veitt höfðu hin
óraunhæfu lán og láta grískan al-
menning sitja í súpunni. Þar er
hann enn og mun sitja þar um
langa hríð.
Látið er eins og
mestu þrenging-
arnar séu að baki
í Grikklandi en
það er öðru nær}
Sitja enn í súpunni
Í
frumvarpi stjórnlagaráðs segir að Ís-
land sé lýðveldi með þingræðisstjórn.
Þar er breyting frá núgildandi stjórn-
arskrá og er tæknilegs eðlis þar sem
íslenskt stjórnkerfi einkennist af þing-
ræði. En hvað þýðir þetta?
Ólafur Páll Jónsson lýsir lýðræði vel í grein
sinni „Hvað er lýðræði?“ á vísindavefnum og er
skilgreiningin skýrust í orðunum: „Lýðræði
sem tæki til að taka ákvarðanir um hagsmuna-
mál fólks – sem það kann þó að vera ósammála
um – snýst ekki um að útdeila valdi heldur ein-
faldlega um hvernig skuli taka ákvörðun í hópi
fólks.“ Stjórnarskrá og lög útfæra smáatriði
hins lýðræðislega ferlis sem við búum við á Ís-
landi. Í stuttu máli er ferli ákvarðana þannig að
við veljum okkur fulltrúa til að starfa á Alþingi
Íslendinga. Þeir fulltrúar greiða svo atkvæði
samkvæmt sannfæringu sinni um þau mál sem tekin eru
fyrir á þingi. Þar með er ákvörðun tekin.
Það er hægt að gera ýmislegt til þess að hafa áhrif á
sannfæringu þingmanna og þar með atkvæði þeirra. Eina
formlega leiðin til þess er hins vegar að senda inn umsagn-
ir um þingmál. Fyrir utan kosningar er eina formlega leið-
in til þess að hafa áhrif á störf þingsins að senda inn um-
sögn. Allir geta sent inn umsögn. Ekki bara kjósendur.
Börn, borgarar annarra landa, hver sem getur sent tölvu-
póst í eigin nafni.
Nýlega komu fram tillögur um áætlanir stjórnvalda
varðandi veggjöld. Þær birtust rétt áður en umfjöllun um
samgönguáætlun átti að ljúka. Enginn hafði
fengið tækifæri til þess að gera athugasemd
eða senda inn umsögn um þær áætlanir sem
voru svo umfangsmiklar að stjórnarandstaðan
taldi rétt að fresta afgreiðslu málsins til að
hægt væri að fá umsagnir og þær bárust í
hundraðatali. Þegar það átti að afgreiða málið
höfðu tæplega 70 umsagnir borist um það. Nú
eru umsagnirnar komnar upp í 835. Um 90% af
þeim umsögnum andmæla veggjaldaáætl-
unum stjórnvalda.
Ég ætla ekki að reikna með að hlutfallið
endurspegli afstöðu fólks almennt um veggjöld
en rétt eins og með kosningar; þeir sem greiða
ekki atkvæði leyfa hinum að ráða, þá eru um-
sagnir eina aðra formlega leiðin til þess að hafa
áhrif á gang mála á þingi. Þeir sem vilja láta
skoðun sína í ljós gera það með umsögn.
Umsögn er vissulega ekki kosning. Það er ekki hægt að
horfa bara á hlutfall jákvæðra og neikvæðra umsagna og
segja sem svo að málið standi og falli með því hlutfalli, en
þetta hátt hlutfall ætti að vera stjórnvöldum ákveðin vís-
bending um næstu skref. Þannig á óformlega lýðræðið að
virka. Þótt völdin séu ákveðin í formlegum kosningum get-
ur sú niðurstaða, hversu lýðræðisleg sem hún er, aldrei
ráðið afdrifum allra mála allt kjörtímabilið. Ef svo væri, þá
værum við að kjósa einræði á fjögurra ára fresti. Meira
beint lýðræði takk.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Lýðræðislegt ferli eða lýðræðislegt einræði?
Höfundur er þingmaður Pírata. bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Heildarfjöldi fíkniefna-brota jókst lítillega milliáranna 2017 og 2018, eðaum 5%. Ef litið er til síð-
ustu þriggja ára fjölgaði brotunum
um 15%. Lagt var hald á töluvert
meira magn af maríjúana í færri
málum árið 2018 heldur en 2017. Þar
munar mest um stórframleiðslu þar
sem lagt var hald á yfir 17 kg. af efn-
inu.
Lagt var hald á töluvert minna
magn af amfetamíni árið 2018 en ár-
ið á undan en fleiri e-töflur þegar
horft er á þær í stykkjatali. Minna
var tekið af kókaíni en árið 2017 en
þá var sérstaklega mikið tekið af því
efni. Magnið af kókaíni var töluvert
meira árið 2018 en árin fyrir 2017.
Karl Steinar Valsson, yfirlög-
regluþjónn á miðlægri rannsóknar-
deild, segir flest málin af svipuðum
toga. Skiptast þau helst annars veg-
ar í svokölluð burðardýr sem koma
til landsins með um 300 til 600
grömm og hins vegar pakkningar
sem geta þá innihaldið nokkur kíló-
grömm.
„Mesta aukningin í þessu er
raunverulega þessi stórbreyting á
fjölda þeirra sem teknir eru við
akstur undir áhrifum. Það liggur við
það séu fleiri teknir fyrir fíkniefna-
akstur en ölvunarakstur. Það er slá-
andi staðreynd,“ segir Karl Steinar
spurður um fjöldann. „Þetta skýrir
engan massa samt. Sá sem er að aka
er kannski með dagskammt eða ein-
hver grömm á sér en ekki með kíló.“
Ísland stoppistöð fyrir hass
Karl Steinar segir hins vegar
að magnið af hassi sem hefur verið
lagt hald á síðustu tvö ár sé athygl-
isvert þar sem svo virðist sem Ís-
land sé notað sem stoppistöð fyrir
hass á leið til Grænlands frá Dan-
mörku. „Miðað við okkar upplýs-
ingar þá telja menn að það sé í ein-
hverjum tilvikum öruggara að
smygla hassi í gegnum Ísland með
einhverjum hætti en að fara beint.
Nota sér samgöngurnar milli Ís-
lands og Grænlands.“ Hann segir
ekkert benda til þess að hassneysla
sé að aukast til muna hér á landi. Þá
var neysla á kannabis eða maríjúana
svipuð í fyrra og síðustu ár en kóka-
ínneysla hefur aukist talsvert mikið
á síðustu árum. Hann bendir einnig
á að þrátt fyrir að magnið af amfeta-
míni virðist minna í fyrra þá virðist
það haldast í hendur við aukningu á
e-töflum. „E-töflurnar fara upp
núna og þá fer amfetamínið niður.
Þetta eru oft á tíðum sömu neyt-
endur.“
Hafa áhyggjur af heróíni
Alls voru haldlögð 28 gr. af her-
óíni á Íslandi í fyrra. Að sögn Karls
Steinars er það eitthvað mesta
magn af heróíni sem hefur verið
haldlagt hingað til. „Ég hef svolítið
áhyggjur af þessari þróun og hver
þróunin í ár verður í framhaldinu af
þessu,“ segir Karl Steinar. Hingað
til hefur verið lagt hald á heróín ein-
staka sinnum í minni pakkningum
en í fyrra komu upp nokkur mál.
„Við erum svolítið hugsi yfir þessu
vegna þess að til viðbótar við þetta
hefur heróín verið stöðvað erlendis á
leið til Íslands eða heróín sem átti að
senda um Ísland,“ segir Karl Stein-
ar. „Í dag erum við því miður komin
með grundvöll fyrir það að mönnum
myndi detta í hug að fara að flytja
inn heróín og eiga það. Einn þátt-
urinn í heróíni er að þú þarft að geta
verið með stöðugt framboð af efn-
inu. Sumir vilja meina það að ástæð-
an fyrir að það hefur ekki komið
hingað fyrr sé einfaldlega það að á
Íslandi sé auðveldara aðgengi að
lyfjum sem menn eru oft neyta í
staðinn fyrir heróín, t.d. Contalgini.“
Karl Steinar bendir á að mikið
hefur verið rætt um aukið flæði af
heróíni og þá vegna aukinnar fram-
leiðslu ópíums í Afganistan. Slík
aukin framleiðsla gæti mögulega
haft áhrif hingað.
„Það gerir það að verkum að
framboðið í Evrópu mun aukast al-
mennt mjög mikið. Þannig að það er
eitthvað sem menn hafa haft
áhyggjur af.“
Hafa áhyggjur af
auknu heróínsmygli
Fjöldi fíkniefnabrota 2016-2018
Fíkniefnabrot árið 2018** Varsla og meðferð Önnur fíkniefnabrot*
Varsla og meðferð fíkniefna
*Önnur fíkniefnabrot:
Innflutningur Sala og dreifing
Framleiðsla Ýmis brot
**Bráðabirgða-
tölur fyrir 2018
508
1.873
1.365
554
2.185
1.631
516
2.284
1.768
2016 2017 2018**
Heimild: Embætti
ríkislögreglustjóra
Samtals
2.284
brot
1.768
229
165
110 12
Fíkniefni 2013 2014 2016 2017 2018
Hass (g) 680 1.329 6.097 24.337 11.685
Kannabisplöntur (stk.) 6.669 4.065 3.232 5.033 5.173
Kannabisplöntur (g) 47.512 12.914 12.805 19.997 22.517
Maríjúana (g) 32.871 63.571 43.874 34.070 71.937
Kannabislauf (g)** 47.241 21.440 30.008 39.062 34.891
Kannabisstönglar (g)** 7.831 3.260 12.815 11.541 5.101
Amfetamín (g) 34.189 4.784 9.838 13.588 4.708
Methamfetamín (g) 81 105 1.014 518 72
Kókaín (g) 2.535 1.736 8.035 26.924 18.583
E-töflur (g) 116 149 2.059 4.593 963
E-töflur (stk.) 14.824 1.454 2.258 2.699 7.815
Heróín (g) 1 0 0 9 28
LSD (stk.) 115 2761 427 1.021 427
Fíkniefni sem lagt var hald á af lögreglu og tollgæslu 2013-2018