Morgunblaðið - 16.05.2019, Blaðsíða 63

MENNING 63
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 2019
„Þetta er frábært verk eftir Céz-
anne og verðskuldaði þetta verð. En
þessi verk eru samt ekki í tísku,“ er
haft eftir listhöndlara í London í The
New York Times eftir að umrætt
verk franska meistarans, „Bouilloire
et Fruits“, sem var málað í Aix-en-
Provence á árunum 1888-1890, var
slegið hæstbjóðanda á uppboði hjá
Christie’s í fyrrakvöld fyrir 59,3
milljónir dala, um 7,3 milljarða kr.
Verkið kom úr dánarbúi milljarða-
mæringsins og útgefandans S.I.
Newhouse, sem var mikilvirkur
myndlistarsafnari. Fleiri verk úr
eigu hans voru seld á tveimur upp-
boðum í vikunni. Ágætt verð fékkst
fyrir meistaraverk eftir impressjón-
ista- og póst-impressjónista en, eins
og bent er á, þá eru þau þó ekki í
sömu tísku nú og fyrir síðustu alda-
mót; nú er áhugi á samtímalist.
Newhouse keypti verkið eftir Céz-
anne á uppoði fyrir tuttugu árum og
greiddi fyrir tæpar 30 milljónir dala.
Fyrir málverkið „Arbres dans le
Jardin de L’asile“ frá 1889 eftir Vin-
cent van Gogh fengust 40 milljónir
dala, um 4,9 milljarðar kr. Og met-
verð fékkst fyrir málverk frá 1939
eftir hinn franska Balthus, 19 millj-
ónir dala, þrátt fyrir að myndefnið,
unglingsstúlka í erótískri stellingu,
sé heldur ekki vinsælt í dag.
Dýr Cézanne en
samt ekki í tísku
Christie’s
Verðmætt Málverkið eftir Cézanne sem selt var fyrir um 7,3 milljarða.
færslur sem passa fyrir Eldborg og
gera þær glæsilegar en um leið tíma-
lausar, þannig að fólk tengi sig við
efniviðinn, en koma að nýsköpuninni
með pöntun nýrra verka,“ segir
Steinunn Birna og tekur fram að hún
reyni sitt besta til að halda góðu jafn-
vægi milli hefðarinnar, nýsköpunar-
innar og endursköpunar listformsins.
„Sumir erlendis fara þá leið að taka
þekktu óperurnar og gera þær næst-
um óþekkjanlegar með nýstárlegri
nálgun sem getur verið mjög spenn-
andi, en það verður hver óperustjóri
að vega og meta hvað hentar viðkom-
andi samfélagi, lesa sinn áhorfenda-
hóp og finna leiðir til að höfða til
nýrra áhorfenda. Þetta er stöðugur
línudans,“ segir Steinunn Birna og
nefnir að áhorfendum hafi fjölgað um
32% á milli ára, en þar sé aldrei á vís-
an að róa.
En snúum okkur að komandi
starfsári. Hvað er framundan?
„Íslenska óperan býður upp á fjóra
viðburði á komandi starfsári sem
hefst 1. júlí með uppsetningu Broth-
ers á fyrrnefndri óperuhátíð í Búda-
pest undir stjórn Bjarna Frímanns
Bjarnasonar,“ segir Steinunn Birna
og bendur á að Kór Íslensku óper-
unnar taki þátt í uppfærslunni og
flestir flytjendur séu þeir sömu og í
Eldborg árið 2018.
„Fyrsta frumsýning haustsins á
stóra sviði Þjóðleikhússins verður
uppfærsla Íslensku óperunnar á
Brúðkaupi Fígarós eftir Mozart í
leikstjórn Johns Ramster 7. sept-
ember,“ segir Steinunn Birna, en í
helstu hlutverkum verða Andrey Zhi-
likhovsky og Oddur Arnþór Jónsson
sem skipta með sér hlutverki Alma-
viva greifa, Eyrún Unnarsdóttir sem
syngur hlutverk greifynjunnar, Þóra
Einarsdóttir sem syngur Súsönnu og
Andri Björn Róbertsson sem syngur
Fígaró sjálfan.
„Þó Brúðkaup Fígarós sé dásam-
leg ópera hefði hún ekki notið sín í
Eldborg, því þessi ópera kallar á leik-
hús með meiri nálægð og hringsvið.
Það er því mikilvægt skref fyrir Ís-
lensku óperuna að eiga þess kost að
setja upp ólík verk þar sem þau njóta
sín best,“ segir Steinunn Birna og
tekur fram að það sé talsverð áskor-
un og kostnaður sem fylgi því að
breyta tónleikasal í leikhús.
Mikilvægt að kynna óperu-
formið nýjum áhorfendum
„Við söknuðum þess til dæmis í
uppfærslu okkar á Hans og Grétu. Í
þeirri sýningu búa hins vegar mikil
verðmæti svo við látum okkur
dreyma um að fara með þá sýningu
út á land og setja upp í samvinnu við
barnakóra á viðkomandi sýningar-
stöðum,“ segir Steinunn Birna og
tekur fram að mikilvægt sé að kynna
óperuformið bæði nýjum og ungum
áhorfendum.
„Íslenska óperan tekur þátt í
Myrkum músíkdögum þar sem flutt
verður óperan Kok eftir Þórunni
Grétu Sigurðardóttur upp úr sam-
nefndu ljóða- og myndverki Kristínar
Eiríksdóttur,“ segir Steinunn Birna
og bætir við: „Mig langar að gera
þátttöku Íslensku óperunnar í Myrk-
um músíkdögum að hefð, enda er það
þáttur í því að þróa listformið og
sinna nýsköpun,“ segir Steinunn
Birna og tekur fram að sér þyki
mikilvægt að auka samstarf Íslensku
óperunnar við íslensk tónskáld.
Að sögn Steinunnar Birnu pantaði
Listahátíð í Reykjavík tónverk af
Þórunni Grétu 2014 og hún valdi að
vinna með Kok sem efnivið.
„Afraksturinn var 15 mínútna
langt verk sem flutt var á Listahátíð
2015 af Kristni Sigmundssyni við
undirleik fiðlu og hörpu. Óperan Kok
verður 60 mínútna langt sviðsverk
þar sem tónlist, leiklist og vídeólist
mætast undir leikstjórn Kolfinnu
Nikulásdóttur,“ segir Steinunn Birna
og bendir á að við þróun verkefnisins
hafi bassaröddinni verið skipt út fyrir
mezzósópran, en Hanna Dóra Sturlu-
dóttir syngur óperuna.
Ekki má vanrækja hefðina
„Blásið verður til Wagner-veislu
vorið 2020 í tilefni af því að Íslenska
óperan fagnar 40 ára afmæli, Sinfón-
íuhljómsveit Íslands 70 ára afmæli og
Listahátíð í Reykjavík 50 ára afmæli.
Það þykir alltaf heyra til stórtíðinda
þegar Wagner-ópera er flutt hér-
lendis,“ segir Steinunn Birna og rifj-
ar upp að fyrsta óperan eftir Wagner
sem flutt var á Íslandi í heilu lagi var
Hollendingurinn fljúgandi árið 2002.
„Að þessu sinni verður Die Walküre
eða Valkyrjan flutt. Þetta verður í
fyrsta sinn sem óperan er flutt í fullri
lengd á Íslandi og um leið er þetta
fyrsta ópera Niflungahringsins sem
flutt verður óstytt á Íslandi. Flutn-
ingurinn markar því tímamót í sögu
óperuflutnings á Íslandi og ég lofa
stórkostlegri veislu þegar kemur að
þessari sýningu sem er samstarfs-
verkefni okkar og Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands á Listahátíð,“ segir
Steinunn Birna. Leikstjóri uppfærsl-
unnar er Julia Burbach, sem er fast-
ráðin við Covent Garden í London,
hljómsveitarstjóri er Alexander Ved-
ernikov, sem í fyrra tók við stöðu
aðalstjórnanda við Konunglegu
dönsku óperuna, og sjónræn umgjörð
er í höndum vídeólistamannsins Tal
Rosner sem unnið hefur til BAFTA-
verðlauna fyrir list sína. Í burðar-
hlutverkum eru Christopher Ventris,
Claire Rutter, Ólafur Kjartan Sig-
urðarson, Christine Goerke, Jamie
Barton og Frode Olsen.
Það hefur stundum verið gagnrýnt
að Íslenska óperan hlúi ekki nógu vel
að nýsköpun í óperuheiminum í formi
nýrra verka eftir íslensk tónskáld þar
sem vinsæl kassastykki hafa oft orðið
fyrir valinu. Hverju svarar þú því?
„Þetta er gagnrýni sem öll óperu-
hús fá reglulega. Það er svo auðvelt
að hafa skoðun á því sem maður ber
ekki ábyrgð á. Það er aðeins flóknara
að vera í þeirri stöðu að bera ábyrgð
bæði á listrænu innihaldi og fjárhags-
legri útkomu. Sá sem hefur gert það
veit að þetta eru allt mikilvægar og
vandasamar ákvarðanir sem verða að
vera vel ígrundaðar og mega ekki
bara fara eftir smekk viðkomandi
stjórnanda,“ segir Steinunn Birna og
bendir á að með hliðsjón af þessu sé
einmitt mjög mikilvægt að fara reglu-
lega í stefnumótunarferli til að móta
framtíðarsýn og markmið listastofn-
ana.
„Markmið þeirrar vinnu er að þróa
listformið áfram, en það þýðir ekki að
við getum vanrækt hefðina eða vel
þekktu óperurnar. Málið er að vera
ekki of fyrirsjáanlegur og falla í far
endurtekningar heldur að gera hlut-
ina á spennandi og nýstárlegan hátt
jafnvel þó við séum með eldra verk í
höndunum. Þetta er línudans sem
stjórnendur í mínum sporum dansa á
hverjum degi.“
Vill panta nýtt verk árlega
Hver er sýn þín þegar kemur að
frumsköpun íslenskra tónskálda á
óperusviðinu?
„Eitt af persónulegum mark-
miðum mínum í stóli óperustjóra er
að Íslenska óperan geti pantað eitt
nýtt verk af íslensku tónskáldi ár-
lega,“ segir Steinunn Birna og bendir
á að Íslenska óperan sé að fara í sam-
starf við Bergen-óperuna með verk-
efni sem nefnist Future Opera.
„Þar er um að ræða óperu sem við
pöntum af Báru Gísladóttur og frum-
flutt verður á Myrkum músíkdögum
2021 og í framhaldi flutt á Norður-
löndunum og Hollandi.“
Svo metnaðarfullt markmið er
væntanlega ekki hægt að setja sér
nema fjárhagslegi grunnurinn sé
traustur eða hvað?
„Rétt en við verðum auðvitað líka
að vera raunsæ, því það hefur aldrei
verið svo að við fáum jafnmarga
áhorfendur á ný íslensk verk. Við
þurfum því að gera áætlanir miðað
við að tekjurnar komi annars staðar
frá. Þess vegna verðum við að hafa
tekjuviðburði líka. Það þýðir ekki að
þeir séu minna spennandi heldur
þjóna þeir líka þeim tilgangi að búa
til svigrúm til að gera ögrandi og til-
raunakenndari viðburði sem gera
aðra hópa forvitna. Þannig náum við
til nýrra áhorfenda og tökum þátt í
því að hreyfa listformið inn í framtíð-
ina. Þessi nálgun í verkefnavali tel ég
vera farsælasta fyrir okkur.“
Gerendur í eigin örlögum
Hvaða skoðun hefur þú á því að
komið verði upp sérstöku óperuhúsi
hérlendis?
„Spurningin um húsnæði er ein sú
veigamesta í þeirri stefnumótunar-
vinnu sem framundan er. Ég þarf
auðvitað að meta hvort mínum kröft-
um á nýhöfnu ráðningartímabili verði
best varið í að beita mér fyrir óperu-
húsi eða halda áfram að styrkja innri
starfsemina með fjölgun listviðburða
og þar með fleiri tækifærum fyrir
söngvara.
Á núverandi tímapunkti held ég að
fasteignarekstur fyrir stofnun eins og
Íslensku óperuna sé ekki það farsæl-
asta. Ópera er annað og meira en
bygging. Þó vissulega gæti verið gott
að fá okkar eigin höfuðstöðvar, sem
margir sakna eðlilega úr Gamla bíói,
þá er líka gríðarlega flókið að reka
fasteign og það getur oft orðið listinni
til höfuðs fjárhagslega. Og hvar
stöndum við þá?
Ef það verður niðurstaðan að
sækjast ekki eftir óperuhúsi heldur
verða virkari gerendur í eigin örlög-
um, þá sé ég fyrir mér að við getum
enn frekar aukið listviðburðina og
aukið fjölbreytni. Þannig má hæglega
skapa fleiri tækifæri í stöðunni og til-
hlökkunarefni að takast á við verk-
efnin framundan.“
breytingum“
Morgunblaðið/Hari
Veisla „Ég lofa stór-
kostlegri veislu þegar
kemur að þessari sýn-
ingu,“ segir Steinunn
Birna um Valkyrjuna.
» Það er mikill heiðurfyrir okkur að
Íslenska óperan geti
framleitt óperur sem
erlend óperuhús sækj-
ast eftir að fá til sín.
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Setjum undir á staðnum
Dráttarbeisli
undir flestar tegundir bíla