Morgunblaðið - 29.06.2019, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. JÚNÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íborgarráði áfimmtudagfóru fram um-
ræður um uppgjör
fyrsta fjórðungs
ársins. Borgar-
ráðsfulltrúar
meirihluta Við-
reisnar, Pírata, Vinstri
grænna og Samfylkingar
höfðu fátt um uppgjörið að
segja, bókuðu aðeins að niður-
staðan væri hálfum milljarði
króna lakari en áætlun gerði
ráð fyrir og skýrðu það með
minni útsvarsgreiðslum en
áætlað hafði verið. Ekki var í
bókuninni minnst á að út-
svarsgreiðslurnar hækkuðu
um einn milljarð á milli ára og
ekki heldur að fasteignaskatt-
ar hækkuðu um meira en sjö
hundruð milljónir króna frá
því í fyrra. Á hinn bóginn var
sagt að þriggja mánaða upp-
gjör gæfi „einhverjar vísbend-
ingar um stöðuna“ en að því
bæri þó „alltaf að taka með
fyrirvara enda nær uppgjörið
aðeins yfir fáa mánuði“.
Í samtali við Morgunblaðið
lýst borgarstjóri sömu sjónar-
miðum en var jafnframt von-
góður um að minnkandi út-
svarstekjur kynnu að
einhverju leyti að rétta úr
kútnum þegar liði á árið. Og
hann bætti við að í sínum huga
þyrftu „stjórnendur borgar-
innar einfaldlega að halda
vöku sinni og fylgjast með
þróuninni,“ auk þess að gæta
aðhalds á útgjaldahliðinni og
tryggja eftir því sem kostur
væri að tekjur skiluðu sér.
Ekkert hefur vantað upp á
að borgaryfirvöld hafi haldið
vöku sinni á tekjuhliðinni. Út-
svar er í lögleyfðu hámarki og
þar verður ekki seilst dýpra í
vasa borgarbúa. Og útsvarið
hækkaði um 5% á
milli ára, sem er
þó hlutfallslega
lítið miðað við
fasteignaskattinn
sem hækkaði um
heil 17% á milli
ára og lóðaleigan
hækkaði um sömu hlutfalls-
tölu.
Þetta eru miklar hækkanir
þannig að of litlar tekjur eru
ekki vandamál Reykjavíkur-
borgar. Þvert á móti eru of há-
ar tekjur vandamál borgarbúa
og þar með borgarinnar.
Vandinn er sá að stjórnendur
borgarinnar hafa ekki haldið
vöku sinni við að gæta aðhalds
á útgjaldahliðinni.
Laun og launatengd gjöld
hjá borginni hækkuðu um tæp
10% á milli ára, sem er langt
umfram það sem búast hefði
mátt við og skýr vísbending
um að borgaryfirvöld hafi
sofnað á verðinum. Annar
rekstrarkostnaður hefur
hækkað um sama hlutfall og
samtals nemur hækkun þess-
ara tveggja liða 2,4 milljörðum
króna á fyrsta fjórðungi árs-
ins. Haldi sú hækkun áfram
verður hækkunin yfir árið tíu
milljarðar króna.
Borgaryfirvöld virðast hafa
talið að þau gætu haldið áfram
að bjarga sér á óreglulegum
tekjum, en söluhagnaður
eigna dróst saman um 2,5
milljarða króna á milli ára,
sem varð til þess að útgjalda-
vandi borgarinnar afhjúp-
aðist. Á þeim vanda þarf að
taka. Það verður ekki gert
með þeirri aðferð sem borgar-
stjóri boðar, að „fylgjast með
þróuninni“. Vandi af þessu
tagi verður einungis leystur
með því að taka á honum
strax.
Borgarstjóri getur
ekki látið duga að
halda áfram að
„fylgjast með
þróuninni“}
Borgin verður að takast
á við útgjaldavandann
Í grein sjávar-útvegs- og
landbúnaðarráð-
herra hér í blaðinu
í gær er vakin at-
hygli á réttmætri
kröfu Íslendinga
um veiðar á makríl. Íslenskar
útgerðir hafa í meira en ára-
tug veitt umtalsvert af makríl
og lagt þannig grunn að sjálf-
sagðri kröfu Íslands um
drjúga hlutdeild í heildarafla
makríls á þessu svæði.
Langt og mikið þref hefur
staðið yfir við önnur strand-
ríki og Evrópusambandið um
þessar veiðar og reynt hefur
verið að útiloka Íslendinga frá
eðlilegri hlutdeild í þeim og
stundum verið gengið hart
fram. Gríðarlega
mikilvægt er að ís-
lensk stjórnvöld
haldi fram fullum
rétti Íslendinga í
slíkum málum
enda byggja
landsmenn afkomu sína að
verulegu leyti á auðlindum
náttúrunnar, þar með töldum
makríl.
Í grein sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra kemur
fram að ekkert útlit sé fyrir að
önnur ríki semji í bráð við Ís-
land um makrílveiðar. Það eru
vonbrigði, en kemur því miður
ekki á óvart. Þess vegna er
brýnt að íslensk stjórnvöld
haldi fram fullum rétti Íslands
og gefi ekkert eftir.
Óbilgjörnum
kröfum gagnvart
Íslandi verður að
mæta af festu}
Makrílveiðar K
osturinn við pólitíska sannfær-
ingu er að sá sem er sjálfum sér
samkvæmur á auðvelt að taka af-
stöðu til nýrra álitamála í sam-
ræmi við sína grundvallar-
skoðun. Hafi maður slíka sýn segir hann ekki
eitt í dag og annað á morgun. Áttavitinn beinir
honum í rétta átt.
Sumir nota annað tæki, óttavitann. Hann
virkar eins og segull á kompás og leiðir þá sem
eftir honum fara í hverja hafvilluna á fætur
annarri. Skynsamir stjórnmálamenn rata verr
eftir því sem notkunin á óttavitanum vex. Þeir
sem fylgja óttavitanum kúvenda stundum yfir
nótt frá sínum fyrri málflutningi og halda hinu
gagnstæða fram.
Óttavitinn er ekki nýr af nálinni. Honum hef-
ur lengi verið beitt til þess að kalla fram and-
stöðu við framfaramál. Merkur stjórnmálamaður sagði:
„Hingað til hefur það dregist um of af því, að við höfum
verið hræddir um, að samvinna við aðra yrði okkur ofvax-
in. Ef við látum þann ótta vera okkur lengur fjötur um fót,
fer ekki hjá því, að við drögumst aftur úr. Hinir óttaslegnu
menn verða að gera bæði sjálfum sér og öðrum grein fyrir
hverjar óhjákvæmilegar afleiðingar óttans eru:
Sífelldar sveiflur í lífskjörum og hægari og minni fram-
farir til lengdar í okkar landi en öðrum, sem búsettar eru
af þjóðum á svipuðu menningarstigi og við. Ef menn vilja
einangrun, þá verða þeir að taka afleiðingum hennar og
reyna þá hvorki gagnvart sjálfum sér né öðrum að hræsna
með því, að þeir séu hinir mestu framfaramenn. Þeir eru
þvert á móti menn afturhalds og úrtölu. Ein-
angrunin, sem nærri hafði drepið þjóðina á
löngum, þungbærum öldum, er þeim runnin
svo í merg og bein, að þeir standa uppi sem
nátttröll á tímum hinna mestu framfara.
Vísindi og tækni nútímans og hagnýting
þeirra er bundin þeirri forsendu, að víðtækt
samstarf eigi sér stað. Þess vegna leita jafnvel
stórþjóðirnar samstarfs hver við aðra, jafnt
stórar þjóðir sem smáar. Ef stórþjóðunum er
slíkt þörf, þá er smáþjóðunum það nauðsyn.
Auðvitað verður að hafa gát á. En eðlilegt er,
að almenningur spyrji: Ef aðrir, þeir sem okk-
ur eru líkastir að menningu og efnahag, hafa
svo góða reynslu, hví skyldum við þá óttast, að
reynsla okkar yrði önnur og lakari?“
Svo mælti Bjarni Benediktsson á landsfundi
Sjálfstæðismanna 1969.
Valdamiklir aðilar nýta líka sumir óttavitann til þess að
leggja þá sem fylgja ekki línunni sem gildir þann daginn í
einelti, samherja jafnvel fremur en andstæðinga. Félagar
eru rassskelltir opinberlega og fá ekki aflausn nema þeir
komi og kyssi vöndinn. Aðrir eru settir í frysti og fá ekki
áheyrn meðan þeir hafa sjálfstæða skoðun.
Hvorug notkunin skilar farsælli niðurstöðu. Best væri
þó að skátarnir segðu þeim mönnum afturhalds og úrtölu
sem slíkum aðferðum beita að óttavitar hafi aldrei náð
nokkurri átt.
Aldrei.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Óttavitinn
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Unnið hefur verið að endur-skoðun á samkomulagium þjóðhagsráð að und-anförnu og liggur samn-
ingstextinn fyrir til undirritunar
þessa dagana. Hlutverk ráðsins hef-
ur verið útvíkkað. Er nú gert ráð fyr-
ir að öll stærstu heildarsamtök laun-
þega taki sæti við borðið og eigi hver
um sig einn fulltrúa í ráðinu.
Eftir að þjóðhagsráði var komið
á fót í kjölfar kjarasamninga og Sa-
lek-samkomulagsins árið 2015, neit-
uðu launþegasamtökin að taka þátt
vegna ágreinings um hlutverk þess. Í
tengslum við gerð lífskjarasamning-
anna í vor náðist hins vegar sam-
komulag um endurskipulagningu
ráðsins og að það yrði endurvakið
með þátttöku heildarsamtaka á
vinnumarkaði.
„Ég veit ekki hvort allir eru
búnir að undirrita samninginn um
þjóðhagsráð en við erum búin að
gera það. Ég reikna með að það taki
til starfa í haust,“ segir Drífa Snæ-
dal, forseti ASÍ. Stjórn Sambands ísl.
sveitarfélaga samþykkti fyrir sitt
leyti endurskoðað samkomulag um
hlutverk og umgjörð þjóðhagsráðs á
seinasta fundi þess.
Í endurskoðaða samkomulaginu
er nú gengið út frá að í ráðinu eigi
sæti fulltrúar ríkisstjórnarinnar,
ASÍ, BSRB, BHM, Kennarasam-
bands Íslands, Samtaka atvinnulífs-
ins, Sambands ísl. sveitarfélaga og
Seðlabankans. Gert er ráð fyrir að
ráðið komi saman fjórum sinnum á
ári og fjalli um samhæfingu hag-
stjórnar og ákvarðana á vinnumark-
aði með hliðsjón af efnahagslegum og
félagslegum stöðugleika og áhrifum
á loftslagsmál. Í endurskoðuðu sam-
komulagi segir m.a. að þjóðhagsráð
skuli fjalla um stöðu í efnahags- og
félagsmálum og ræða samhengi op-
inberra fjármála, peningastefnu og
kjaramála í tengslum við helstu við-
fangsefni hagstjórnar hverju sinni.
Þegar þjóðhagsráð var upp-
haflega sett á laggirnar kom fljótlega
í ljós ágreiningur um hlutverk þess.
Sættu launþegasamtökin sig ekki við
að þar ætti eingöngu að fjalla um
efnahagsmál og neituðu að taka sæti
í ráðinu nema þar yrði líka fjallað um
félagslegan stöðugleika. Þjóðahags-
ráðið náði því aldrei flugi og fundaði
aðeins í tvö skipti á árunum 2016 og
’17. Nú er gert ráð fyrir að ráðið fjalli
bæði um efnahagslegan og félags-
legan stöðugleika eins og fyrr segir.
,,Það var forsendan fyrir þátttöku
okkar í þjóðhagsráði og síðan var
þetta líka hluti af því samkomulagi
sem við gerðum við stjórnvöld í að-
draganda kjarasamninga að end-
urvekja þjóðhagsráðið,“ segir Drífa.
Kjaratölfræði og grænbók
Unnið hefur verið að fleiri að-
gerðum í tengslum við gerð kjara-
samninga í framhaldi af lífskjara-
samningunum í vor. Í maí var
undirritað samkomulag um kjaratöl-
fræðinefnd og nú hefur forsætisráð-
herra gengið frá minnisblaði með
endurskoðaðri tillögu um svonefnda
grænbók, um framtíðarumhverfi
kjarasamninga og vinnumarkaðar,
sem launþegasamtökin og SA og
samtök sveitarfélaga eru með til
skoðunar. Þar er m.a. lagt til að unn-
in verði ítarleg greining á skipulagi
vinnumarkaðarins, núverandi fyrir-
komulagi í tengslum við kjarasamn-
ingagerðina og laga- og stofnana-
umgjörð, ásamt því hvernig
fyrirkomulagið hefur reynst með
hliðsjón af bættum lífskjörum.
Draga á fram kosti og galla nú-
verandi fyrirkomulags og eftir atvik-
um leggja fram tillögur til úrbóta og
er gert ráð fyrir að niðurstöður stýri-
hóps verði lagðar fram í skýrslu eða
grænbók til forsætisráðherra ekki
síðar en í lok júní 2020.
Þjóðhagsráð endurreist
og gangsett í haust
Morgunblaðið/Hari
Aðgerðir Áform um þjóðhagsráð, launatölfræði og Grænbók um framtíðar-
umhverfi kjarasamninga voru kynnt eftir undirritun lífskjarasamninga.
Á minnisblaði forsætisráðherra
um grænbók um framtíðar-
umhverfi kjarasamninga og
vinnmarkaðar er m.a. lagt til að
stjórnvöld, samtök á vinnu-
markaði, sveitarfélögin og rík-
issáttasemjari verði í stýrihópi
sem taki til starfa í ágúst.
Tímaáætlun gerir ráð fyrir að
hópurinn kynni þjóðhagsráði í
október tillögu um efnistök og
hefji vinnu við grænbókina.
Mögulega verði stofnuð svo-
nefnd grænbókarnefnd sér-
fræðinga. Í júní 2020 skal skila
grænbókinni og birta op-
inberlega. Í október á næsta ári
leggi forsætisráðherra svo
skýrslu fyrir Alþingi. ,,Vinnan
skal taka mið
af því að umboð til kjara-
samningsgerðar er á hendi
stéttarfélaga og viðsemjenda
þeirra og fyrirkomulagi á
vinnumarkaði verður ekki
breytt nema með breiðri sátt
milli samtaka atvinnurekenda
og launafólks og hins op-
inbera,“ segir á minnisblaðinu.
Grænbókin
í smíðum
TÍMA- OG VERKÁÆTLUN