Skessuhorn - 01.06.2016, Qupperneq 36

MIÐVIKUDAGUR 1. JÚNÍ 201636
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
Sjómannadagurinn er dagur sjó-
manna, en líf og störf sjómanna
eru víðar en úti á sjó og fiskveið-
ar og sjómennska hafa áhrif langt
inn fyrir landssteinana. Næg-
ir þar að horfa til fjölskyldna sjó-
mannanna, en þar að auki skapa
fiskveiðar fjölmörg störf í landi,
bæði við úrvinnslu hráefnis og
eins þjónustu við sjávarútveginn.
Það var róleg og notaleg stemn-
ing þegar tíðindamaður Skessu-
horns leit nýverið við á netaverk-
stæði G.Run í Grundarfirði. Þetta
er sögufrægur staður og ekki bara
vegna starfseminnar, því verkstæð-
ið hefur í tvígang verið notað til
kvikmyndagerðar, í sjónvarpsþátt-
unum Hrauninu og stuttmyndinni
Eyju. Netaverkstæðið gegnir einn-
ig hlutverki samkomustaðar, því
þar er spilaður ruslakall klukkan
11 og 14. Fastir spilavinir mæta, ef
þeir vakna nógu snemma, og ekki
er svindlað meira en þörf þykir.
Bræðurnir Páll og Ingi Þór Guð-
mundsynir ráða hér ríkjum, en þeir
hafa verið með puttana í veiðar-
færum í um það bil 40 ár. Þeir eru
ófáir fiskarnir sem hafa látið fanga
sig í veiðarfæri frá þeim bræðrum
og komist að því fullreyndu að þau
slítur maður, eða fiskur, ekki svo
glatt.
Allskonar troll
„Við byrjuðum með þetta neta-
verkstæði í kringum 1974, en þá
byggðum við þetta hús. Þá var fyr-
ir bogaskemman sem var byggð í
kringum 1960. Faðir okkar byggði
hér veiðarfærageymslu. Það eru
orðin rúm 40 ár síðan við byrjuð-
um með netaverkstæði og þjón-
ustu fyrir útgerðina,“ segir Páll.
Bræðurnir voru báðir á sjónum,
hófu þar sinn starfsferil og neta-
gerðarmeistarinn Lárus Pálmason
var með þeim í netagerðinni til að
byrja með. Þeir komu síðan í land
og tóku við netagerðinni og hafa
síðan verið að, í trollviðgerðum,
að búa til troll og snurvoð, rækju-
troll, fisktroll og flottroll. Ingi Þór
fór síðan í netagerðina og kláraði
hana árið 2004. Hann teiknar öll
veiðarfæri sem þeir framleiða.
Lærðum af köllunum
„Við lærðum handtökin af göml-
um togarasjómönnum sem höfðu
verið á síðutogurunum,“ segir Páll.
„Svo komu þeir í land og kunnu
öll þessi handtök eftir að hafa ver-
ið í fjölda ára á síðutogurnum. Við
lærðum af þessum köllum. Þeir
voru ekki gamlir þá, þegar við vor-
um að byrja, en við lærðum alveg
óhemju af þeim. Þetta voru góð-
ir netamenn. Ég man þegar ég var
strákur, þá var hér hafnarvörð-
ur sem tók að sér að búa til troll
fyrir föður okkar. Þá voru menn
að byrja með troll á þessum báts-
pungum. Þannig kviknaði áhuginn
hjá okkur bræðrum og við erum
enn á fiskitrolli, eins og kallað er.“
Ingi Þór segir að fyrstu árin hafi
veiðarfærin ekki þróast mjög hratt,
en netagerðin vann mikið fyrir
Runólf.
„Við byrjuðum með norska tré-
hlera, svo stækkuðum við að-
eins við og dekkuðum. Svo hætt-
um við að kaupa norsku tréhler-
ana þegar járnhlerarnir komu. Það
kom alltaf ný og ný bylting í veið-
arfærum og þetta þróaðist áfram.
Áður fyrr vorum við með járn-
bobbinga og splæsta víra í hlera-
fótreipinu. Tæknin í dag, eins og
við gerum þetta, er orðin þannig
að nú skipta menn bara út vegna
elli. Menn eru liggur við hættir að
rífa í dag. Tæknin hefur þróast svo
mikið, bæði uppi í brú og í þró-
un veiðarfæranna. Menn eru bún-
ir að læra að hafa alveg rétta áferð
á trollinu.“
Tæknin temprar
magnið
„Það hefur orðið gríðarlega mik-
il bylting síðustu árin,“ segir Páll.
Það er allt orðið mjög tæknivætt
uppi í brú og menn taka aldrei of
stór höl lengur. Þeir taka bara það
sem nemarnir segja að sé nóg.“ Ingi
samsinnir því. „Já, það er ekkert
verið að sprengja lengur. Menn taka
bara ákveðinn skammt, miða við að
það sé ekki meira en sjö tonn. Það
er ekki síst út af gæðunum. Menn
vilja fá betra hráefni í land, ekki
blóðsprungna fiska.“
Ekki netaverk-
stæðisvænt
Gæðin á veiðarfærunum snarlöguð-
ust einnig þegar farið var í fjögurra
byrða poka, en áður voru þeir bara
tveggja byrða. Þá varð meira rúm
fyrir fiskinn og þetta urðu þægi-
legri togveiðarfæri. En gera allar
þessar tækniframfærir það ekki að
verkum að það er minna að gera?
„Jú, það er nú málið. Þessi mikla
tækni er ekkert netaverkstæðis-
væn,“ segir Ingi Þór hlæjandi. Páll
tekur undir það, en það breyti því
ekki að enn þurfi menn reglulega
að skipta veiðarfærunum út. Ingi
Þór segir tæknina líka hafa dregið
úr kostnaði útgerðanna. „Áður fyrr
var svakalega mikill veiðarfæra-
kostnaður, en nú halda menn þessu
í lágmarki. Menn skipta tvisvar á ári
um kjaft, eða taka nýtt hálftroll. Þá
fá þeir kannski grennra efni í það
og það verður léttara og þannig
ódýrara að toga.“
„Það var líka bylting með grand-
arana,“ segir Páll. „Áður voru þeir
splæstir en nú eru þeir með stál-
augu. Það endist mun meira og
gjörbylti aðstöðunni.“
Ingi Þór segir að áður fyrr hafi í
um 90% tilfella hjá netaverkstæð-
inu verið að skipta um grandara,
því augun hafi verið að skemma
þá. Eftir að stálaugun komu hafi
endingin margfaldast og því orðið
minna að gera á netaverkstæðinu.“
Toppvörur
Bræðurnir eru með sína fastakúnna,
sömu skipin sem skipta við þá með
allt sem viðkemur veiðarfærum.
Svo bætast rækjubátarnir við og
síldin þegar hún kemur. Það hef-
ur þó minnkað eftir að síldin hvarf.
Á meðan við spjöllum kemur skip-
stjóri á einum bátanna við á neta-
verkstæðinu, fær sér kaffi og sest
við borðið með okkur. Blaðamað-
ur stenst ekki mátið að spyrja hann
hvort þeir þurfi ekki að fara að rífa
meira svo bræðurnir hafi meira að
gera?
„Nei, við reynum nú að forðast
það eins og við getum. En þetta eru
toppvörur sem við fáum hérna.“
Ingi Þór segir að þeir leggi mik-
ið upp úr góðri vinnu og skjótri af-
hendingu. „Það kom upp um dag-
inn að það vantaði eitt stykki, einn,
tveir og þrír. Þá áttum við til einn
kjaft, hentum honum á pikköpp-
inn og keyrðum út í Helguvík með
þetta. Sólarhring seinna komu þeir
í land og þá var allt klárt.“ Páll seg-
ir að þó tæknin breytist og veiðar-
færin verði betri og betri séu hand-
tök netagerðarmannsins í grunn-
inn alltaf þau sömu. „Þetta er voða
svipað, enda þekkjum við ekki ann-
að. Ef það er eitthvað nýtt þá er það
bara eitthvað lítið sem við finnum
ekki mikið fyrir.“
„Mesta byltingin var líklega þeg-
ar Dynex-ið kom, eða ofurtógin,“
staðhæfir Ingi Þór. „Það var gríðar-
lega mikil breyting. Þetta er mjög
dýrt efni, en það margborgar sig að
nota þetta. Þetta er notað í höfuð-
línur og svo í netin og kom í stað-
inn fyrir víra og keðjur. Menn voru
að nota keðjur í höfuðlínur og við
þurftum að nota sexfalt meira af
kúlum til að halda höfuðlínunni
uppi. Nú er það margfalt minna og
það er líka minna viðnám. Þann-
ig verður minni olíueyðsla og það
sparar peninga.“
Þjónað að bryggju
Þegar blaðamaður var á sjó fyrir
tuttugu árum þótti hann ekki hæf-
ur í bætningar en það þótti óhætt
að hafa hann á körfunni. Hann hef-
ur því alltaf dáðst að þeim sem geta
tekið netanál og spotta og gert við
veiðarfæri með nokkrum handtök-
um, hvað þá að gera það nothæft frá
grunni eins og bræðurnir.
„Við búum þetta til alveg frá
grunni, nema hlerana auðvitað.
Vírarnir koma líka erlendis frá. Við
gerum allt. Búum til trollið, grand-
arana, lengjur. Þetta gerum við allt
sjálfir og þjónum að bryggju,“ seg-
ir Páll.
„Við vorum upp undir sex þeg-
ar mest var að gera. Þá voru sex, sjö
togarar hérna, þegar mest var, tog-
arar og bátar. Það hefur nú minnk-
að heimikið.“
Ýmislegt brallað
Bræðurnir hafa ekki bara fengist við
netagerð. Þeir voru báðir á sjónum,
eins og áður segir, og eiga erfitt
með að slíta sig alveg frá honum.
„Ég kom í land árið 1984 og fór
að vinna í laxeldi,“ segir Páll. „Ég
var beðinn að taka við laxeldinu
og var í því í einhver ár. Svo kom
óskaplegt frost og allt fór til and-
skotans. Með þessu var ég að vinna
á netaverkstæðinu og eftir laxeldið
hef ég verið eingöngu hér.“
„Ég var eitthvað aðeins lengur á
sjó, en kom svo í land,“ segir Ingi
Þór. „Ég keypti mér þó trillu og var
aðeins að leika mér. Fór svo á togar-
ana seinna á veturna og einhverja
túra í Smuguna. Maður þurfti að-
eins að róa sig niður.“
Samhliða netagerðinni eiga þeir
Páll og Ingi Þór bát og fara stund-
um með fiskifræðinga Hafró að
mæla. Það hefur oft og tíðum ver-
ið eftirminnilegt, ekki síst þegar
Grundarfjörðurinn kjaftfylltist af
síld, en þegar mest var mældust 760
þúsund tonn af síld í Grundarfirði.
Þá voru þeir bræður um hríð
með þorskeldi, en síldin batt enda
á það.
„Við höfum gert ýmislegt fyr-
ir utan netagerðina þegar það er
rólegt. Við settum til dæmis upp
þorskgildrur, kassa sem fiskurinn
synti í í gegnum leiðara. Þetta var
nú bara ævintýri þegar við byrjuð-
um, en ég ætlaði ekki að trúa því í
fyrstu vitjun hve vel þetta gekk. Það
fylltist allt, ætli það hafi ekki verið
komin 30-40 tonn í gildruna.“
Sú gleði var hins vegar skamm-
vinn, segir Páll. „Þegar síldin kom
hingað öll þá drapst þorskurinn.
Það var svo mikið af henni í sjón-
um að þorskurinn fékk ekkert súr-
efni og kafnaði. Síldin þarf ekki
eins mikið súrefni og þorskurinn,
en þetta urðu endalok þorskeldis-
ins.“
Alltaf jafn gaman
Páll og Ingi Þór hafa upplifað ým-
islegt á árum sínum í Grundarfirði.
Miklar breytingar. Páll segir að í
gamla daga hafi enginn trúað því að
að kæmi fiskur í fjörðinn. Það hafi
hins vegar verið allt fullt af þorski,
en menn keyrðu bara framhjá. Þá
hefur síldin komið af og til í fjörð-
inn og allur síldarflotinn fyllti sig
þar fyrir nokkrum árum.
„Svo hefur komið smokkfiskur
hingað. Það gerðist tvisvar sinn-
um þegar við vorum unglingar. Það
var mjög gaman að fást við hann, en
hann óð upp í fjöru. Við guttarnir
tíndum hann og seldum. Hann var
notaður í beitu því við Íslendingar
kunnum ekki að nýta smokkfisk.
Kallarnir ætluðu að veiða þetta
og settu nótina á milli bryggjanna
og smöluðu smokkfiskinum þang-
að. Hann synti langt á undan nót-
inni og við guttarnir náðum að
hirða mikið af honum áður en kall-
arnir komust í hann.“
„Það var stríð! Við vorum kol-
svartir eftir blekið,“ segir Ingi Þór
hlæjandi.
Þrátt fyrir að hafa brallað ýmis-
legt á netavinnan hug þeirra allra
og þeir eru enn að, eftir um 40 ára
starf. Páll segir að þetta sé alltaf jafn
gaman. „Það er búið að vera mjög
gaman að fást við þetta, að búa til
veiðarfæri fyrir útgerðina. Það er
frábært að starfa með sjómönn-
um. Það er alltaf jafn spennandi að
byrja í vinnunni á mánudagsmorgni
og velta fyrir sér hvað sé framund-
an. Við vitum aldrei fyrirfram hvað
menn vantar, þeir koma bara og
biðja um það sem á þarf að halda
hverju sinni. Það er mjög gaman að
standa í þessu.“
kóp/ Ljósm. tfk.
Frábært að starfa með sjómönnum
Rætt við bræðurnar Pál og Inga Þór á netaverkstæði G.Run
Páll og Ingi Þór Guðmundssynir vinna trollin frá grunni. Þeir segja að mikil bylting hafi orðið í veiðarfærunum, en í grunninn
séu þetta alltaf sömu handtökin.
Á 40 árum hafa bræðurnir ósjaldan staðið í þessum sporum.