Skessuhorn - 30.05.2018, Blaðsíða 24

MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 201824
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
„Mér líður alltaf eins og ég sé að
fara í frí þegar ég fer út á sjó,“ seg-
ir Jóhann Ómar Þorsteinsson þeg-
ar blaðamaður sest á móti honum á
heimili hans á Akranesi með rjúk-
andi kaffibolla. „Ég þarf ekkert að
gera nema vakna og vinna. Annars
er eldað fyrir mig og ég er meira að
segja vakinn.“ Hann segir húsverk-
in, búðarferðirnar og störf heimilis-
ins í landi vera kröfumeiri vinna en
sjómennskan. Jóhann, eða Jói eins
og hann er kallaður, fer á sjó á skip-
inu Kleifabergi RE 70. Kleifaberg
hefur í mörg ár verið eitt aflahæsta
skip landsins og slegið fjöldamörg
met. Skipið er smíðað árið 1974 í
Póllandi og er því fjörutíu og fjög-
urra ára gamalt á þessu ári. Jói byrj-
aði að fara á sjó rétt upp úr tvítugu.
Hann er alinn upp á Akureyri þaðan
sem hann fór í sveit til ömmu sinn-
ar og afa til að aðstoða við sauðburð
á vorin, var í sveit á sumrin og fór
á snjóbretti á veturna. Hann kláraði
nám í Verkmenntaskólanum á Ak-
ureyri, bæði stúdentspróf af nátt-
úrufræðibraut og málarann. Í dag
starfar hann sem málari þegar hann
er í landi. „Ég er á Selfossi núna, að
sparsla og svona,“ segir hann. „Ég
myndi ekki vilja gera það að fullri
vinnu. Það hentar mér vel að vera
á sjó.“ Hann er í óvenju löngu fríi
þetta vorið, þar sem Kleifabergi
þurfti að fara í slipp.
Frægt skip
Á Kleifaberginu starfar að stórum
hluta sama áhöfn og hefur verið á
skipinu í mörg ár. „Þetta er að upp-
laginu til Ólafsfirðingar.“ Jói fór sinn
fyrsta túr með skipinu fljótlega upp
úr tvítugu, þegar skipið gerði út frá
Ólafsfirði. Síðan hafa orðið eigenda-
skipti þegar Brim hf. keypti Kleifa-
berg árið 2013 og það er nú gert
út frá Reykjavík. Mannskapurinn á
skipinu hefur samt litlum breyting-
um tekið og hópurinn er þéttur og
samheldinn. „Þetta er ótrúlega góð
áhöfn, góður mórall og góður skip-
stjóri,“ segir Jói. Hann hefur aldrei
langað að kanna skipsfjalir annarra
skipa og hefur haldið sig við Kleifa-
bergið í fimmtán ár. „Menn halda
oft að grasið sé grænna hinum meg-
in.“ Skipsandinn er í raun svo góð-
ur að í fjöldamörg ár var Kleifaberg-
ið með húsbandið Roðlaust og bein-
laus. Tilvera hljómsveitarinnar gerði
frístundirnar léttari og áhöfnin var
á tímabili mjög söngelsk. Gerð var
heimildarmynd um áhöfnina sem
var frumsýnd árið 2011. Hljóm-
sveitin Roðlaust og beinlaust hefur
gefið út fjölda geisladiska og jólalag-
ið þeirra Út á sjó, út á sjó, út á sjó
varð ansi vinsælt á sínum tíma. Jói
sparar ekki stóru orðin þegar hann
lýsir félögum sínum á skipinu. „Við
pössum vel saman og það vita allir
hvað þeir eiga að gera,“ segir hann
og brosir létt.
Fjölskyldulífið
og sjómennskan
Kleifaberg RE 70 er frystitogari og
eins og áður segir er skipið rúmlega
fjörutíu ára gamalt. „Skipið er samt
í toppstandi og er vel við haldið,“
segir Jói. Algengast er að skipið fiski
á Halamiðum eða við Barentshaf.
Algengasti tími á hverjum túr er um
tuttugu og sex dagar en getur farið
upp í fjörutíu daga. „Ég væri alveg
til í að vera svona tíu daga í burtu,“
segir Jói en viðurkennir þó að ef
hann ætti ekki fjölskyldu þá væri
hann sennilega alltaf úti á sjó. Jói
og konan hans, Hrafnhildur Harð-
ardóttir, kynntust á Akrueyri þegar
þau bjuggu bæði þar. Í dag búa þau
á Akranesi ásamt tveimur sonum en
fyrir á Jói líka eina dóttur á þrett-
ánda ári sem býr í Reykjavík. „Við
bjuggum í Reykjavík á tímabili, til
að fylgja eftir barnsmóður minni,“
segir hann en bætir við að hon-
um þyki mun betra að búa á Akra-
nesi þar sem konan hans hefur alla
sína fjölskyldu, þar sem hún er ætt-
uð þaðan. Synir þeirra eru tveggja
og fjögurra ára gamlir og þekkja lít-
ið annað en að pabbi fari reglulega á
sjó og sé í nokkurn tíma í burtu. „Ég
er stundum í burtu í þrjátíu daga og
það má ekkert vera lengur en það.
Grænlendingar og Færeyingar geta
verið mikið lengur, með millilend-
ingu. En ég myndi ekki vilja vera
lengur.“
Strembið vaktaplan
Á Kleifaberginu eru sex tíma vakt-
ir enn við lýði. Sjómennirnir hafa
frí í sex tíma og vinna í sex tíma. Al-
gengara er að áhafnir vinni á átta
tíma vöktum á dag og hafa flest
skip breytt vaktaskipulagi þannig.
Jói segir að hann væri alveg til í að
fara yfir á átta tíma vaktir en fær-
ir svo líka góð rök fyrir því að það
séu enn sex tíma vaktir. „Þegar mað-
ur er búinn að vinna í sex tíma þá
er maður voðalega feginn að þurfa
ekki að bæta þessum tveimur tímum
við. Maður er alveg búinn á því eft-
ir sex tíma.“ Það hefur því sína kosti
og galla að vinna á sex tíma vöktum.
„Ég væri alveg til í átta tíma vakt-
ir,“ segir hann og brosir. Svefnvenj-
ur verða því töluvert frábrugðn-
ar því sem maður á að venjast uppi
á landi, þar sem sofið er einu sinni
á sólarhring. „Ég sef aldrei nema í
fjóra til fjóra og hálfan tíma í einu
en ég sef heldur aldrei betur en úti
á sjó. Ég næ alveg níu tíma svefni á
sólarhring, þótt ég taki það í tveim-
ur hollum. Ég er orðinn svo vanur
þessu að ég held ég detti strax í djúp-
svefn,“ segir hann hugsandi og bætir
við að hann dreymi aldrei meira en
úti á sjó. Vandræðin hefjist svo þegar
hann kemur aftur í land. „Þá fer ég
kannski að sofa á miðnætti en vakna
klukkan fjögur eða fimm.“
Slæmt veður
á miðunum
Kleifabergið fer um þrjá túra í Bar-
entshafið á ári. Ferðin út á miðin við
Rússland tekur um fjóra til fimm
daga og einu sinni tók það þá viku
að komast út, en þá var farið lengra
en venjulega. „Ég held við förum
aldrei þangað aftur,“ segir hann ef-
ins. Veður geti verið válynd á þess-
um slóðum, sérstaklega á veturna.
„Við erum stundum sendir út til að
berja ís af skipinu á veturna,“ segir
Jói. Það sé gert sem varúðarráðstöf-
un til að koma í veg fyrir að skip-
ið velti. „Annars fer maður lítið út
þegar maður er úti á sjó, nema þegar
maður fer út að hífa.“ Hann segir að
suma túra sé mikið vagg og áhöfn-
in sé á stöðugri hreyfingu. „Stund-
um vaknar maður á gólfinu,“ seg-
ir hann og hlær. Hann man eftir
því að einu sinni fékk Kleifabergið
á sig það mikinn brotsjó að listar á
göngum skipsins losnuðu. „Þá hef-
ur skipið eitthvað beyglast í hama-
ganginum.“
Fuglalíf um borð
Þrátt fyrir að áhöfnin fari lítið út
undir bert loft á meðan á túrnum
stendur hefur það oft komið fyrir að
náttúran finnur sér leið inn í skipið.
Til dæmis hafa smáfuglar sem villt-
ust af leið fengið lífsbjörg í höndum
skipverjanna. „Þeir eru svo gæfir að
maður getur klappað þeim.“ Jóa er
minnisstætt þegar fálki fékk húsa-
skjól hjá skipverjum stóran hluta úr
túrnum. „Hann var hjá okkur í al-
veg tuttugu daga og við gáfum hon-
um lambakjöt allan tíman. Hrátt
lambakjöt,“ segir Jói. „Hann hefur
örugglega borðað hátt í tíu lamba-
læri á þessum tíma.“ Hann viður-
kennir þó að magn lambalæranna
sé nokkuð ónákvæmlega reikn-
að hjá sér og ekkert víst að fálkinn
hafi étið svo mikið. „Hann bragg-
aðist samt fljótt. Fálkagreyið hef-
ur eflaust ruglast eitthvað í hausn-
um fyrst hann flaug svona langt
út á haf,“ segir Jói og bendir á að
þeir hafi fundið hann mjög langt
frá landi. Fálkinn fékk griðarstað
í Húsdýragarðinum þegar Kleifa-
bergið kom í höfn á Íslandi aftur.
Fuglinn var mjög illa farinn eftir
volkið úti á hafi, en var þó í þokka-
legu ástandi eftir gott atlæti skip-
verjanna. Hann náði fullum bata.
Stöðugar endurbætur
Jóa líður vel úti á sjó. Þar finn-
ur hann sinn frið, þótt vinnan sé
mikil og erfið oft á tíðum. Á síð-
ust árum hefur þó margt verið gert
til að auðvelda vinnu sjómanna
og gera hana auðveldari. Það sem
af er ári hafa engin dauðsföll orð-
ið vegna sjóslysa og vonandi að svo
verði áfram. „Það er ekkert langt
síðan talstöðvarnar komu,“ segir
Jói og á við talstöðvarnar sem eru
í hjálmum sjómanna í dag. „Þegar
ég byrjaði á Kleifaberginu vorum
við ekki í björgunarvestum og ekki
í samskiptum við brú. Skipstjórinn
kom stundum út í hurð og öskraði
eitthvað og maður heyrði ekkert.“
Samskipti á dekkinu hafi líka verið
erfið, sérstaklega ef veður var vont.
Með nýju hjálmunum eru samskipti
gerð mikið auðveldari. Þá séu allir
sjómenn núna í líflínu, með björg-
unarvesti og talstöð í hjálminum.
Jói hefur sjálfur aldrei orðið vitni
að alvarlegu vinnuslysi um borð í
Kleifabergi. „Það er fátítt að það
séu slys um borð.“ Eflaust má þar
þakka að alltaf er unnið að betrum-
bótum um borð í þessu rúmlega
fjörutíu ára gamla skipi. „Ef eitt-
hvað er að þá skrifum við það niður
og það er lagað undir eins.“
klj/ Ljósm. Bjarni Hjaltason.
„Það hentar mér vel að vera á sjó“
Hefur verið fjórtán ár á Kleifaberginu
Jói hefur verið á sjó í fjórtán ár og kann mjög vel við sig um borð í Kleifabergi RE 70, sem Brim hf. gerir út frá Reykjavík.
Kleifaberg RE 70 hefur í nokkur ár verið á meðal aflahæstu skipa á Íslandi. Hér eru
skipverjar að störfum.
Jói segir að öryggismál á sjó hafi batnað mikið á síðustu árum. Talstöðvar í hjálmunum séu t.d. mikil bót.