SSFblaðið - des. 2015, Blaðsíða 41

41
Stuðningur ríkisins við þennan málaflokk hefur í gegnum tíðina helst
verið á félagslegum forsendum, til að minnka atvinnuleysi meðal
kvenna á þeim tímum þegar efnahagsástandið hefur verið hvað erfiðast,
og verið á forræði Vinnumálastofnunar og Velferðaráðuneytisins.
Eigum við að horfa á þessi mál út frá velferðarsjónarmiði, þ.e. að gera
konum kleyft að vera fjárhagslega sjálfstæðar og hafa vinnu? Er þetta
jafnréttismál, að gera konum kleyft að geta stofnað fyrirtæki til jafns
á við karla, brjóta upp staðalmyndir sem eru ríkjandi í þjóðfélaginu,
bæði hvað varðar náms – og starfsval. Eða eigum við að líta á þetta
út frá efnahagslegu og þjóðhagslegu tilliti, að þarna eigum við inni
hvað auðlindir varðar, ef konur stofna fyrirtæki í sama mæli og karlar
þá getum við aukið landsframleiðsluna?
Sú ofuráhersla sem er á að fyrirtæki vaxi sem hraðast er oft ekki
heppileg. Rannsóknir hafa sýnt að sumir frumkvöðlar og þá sérstaklega
á það við um konur að vilja ekki endilega að fyrirtækið vaxi gríðarlega
hratt. Nefnt hefur verið í þessu sambandi að það tungumál sem notað
er í viðskiptum hræði oft konur frá, þessi mikla áhersla á gríðarlegan
hagnað og vöxt. Í því sambandi þarf ráðgjöfin að vera sérsniðin að
þörfum stofnandans og sýn hans á hvernig fyrirtækið komi til með
að vaxa. Mikill vöxtur mjög hratt í fyrirtækjum getur auðveldlega
fallið mjög hratt og skapað færri góð störf heldur en þau sem vaxa að
meðaltali hægar og eru líklegri til að nota hagnaðinn inn í fyrirtækið
til frekari uppbyggingar.
Með þetta í huga samþykkti stjórn Byggðastofnunar í nóvember
2014 að koma á fót sérstökum lánaflokki til að styðja sérstaklega við
uppbyggingu fyrirtækja í eigu kvenna með ákveðnum skilyrðum.
Skilyrðin eru þau helstu að; fyrirtæki þarf að vera a.m.k 50% í eigu
kvenna og undir stjórn kvenna og leiði til aukinnar atvinnusköpunar
kvenna, fyrirtækið sé komið á það stig að það sé farið að geta greitt af
lánum og að umsókn fylgi vel gerð og ítarlega unnin viðskiptaáætlun.
Jafnframt er skilyrði að fyrirtækið geri samning um ráðgjöf hjá
atvinnuþróunarfélagi eða við sjálfstætt starfandi ráðgjafa fyrir fyrstu
2 – 3 rekstrarárin. Lánin eru á bilinu 1 – 10 mkr og lánstími allt að
10 árum. Reglur um veðhlutföll og tryggingar eru rýmkuð og vextir
lægri en á almennum lánum hjá stofnuninni. Með öðrum orðum,
við viljum gera konum með góðar hugmyndir kost á að skapa sér
atvinnu í sinni heimabyggð og erum tilbúin til að taka áhættuna
með þeim í því.
Margt hefur áunnist í jafnréttisbaráttunni en enn er langt í land.
Mikilvægt er að breyting verði á þeirri staðalímynd að atvinnurekandandi
sé karlkyns, en karlar hafa verið í miklum meirihluta þeirra sem eiga
og reka fyrirtæki í gegnum tíðna og konur skortir tilfinnanlega
fyrirmyndir þegar kemur að atvinnurekstri. Menntunarval stúlkna
og greinar sem kenndar eru í skólum er eitthvað sem þarf að skoða
en það hefur verið talinn áhrifaþáttur hvað varðar stofnun fyrirtækja.
Síðast en ekki síst þarf átak í að bæta tölfræði hvað þennan málaflokk
varðar. Tölfræði um rekstur og afkomu fyrirtækja á Íslandi er yfirleitt
ekki kyngreind, þrátt fyrir að í jafnréttislögum sé ákvæði um að öll
tölfræði skuli vera kyngreind. Þessi staðreynd gerir það að verkum að
afar erfitt er að greina aðstæður og eignarhald kvenna í fyrirtækjarekstri.
Skortur á kyngreindum upplýsingum á sviði atvinnurekstrar kemur
í veg fyrir að hægt sé að byggja á staðreyndum, bæði við ákvarðanir
um markvissar stuðningsaðgerðir og mælingar á árangri þeirra.
erlenT samsTarF á þessu sviði
Undirrituð var fulltrúi Íslands á fundi sem haldinn var á vegum
Evrópuráðsins haustið 2014 í London. Þátttakendur voru frá 13
löndum í Evrópu og var markmið fundarins að skiptast á skoðunum
um stuðning við fyrirtækjarekstur kvenna og að þjóðirnar gætu lært
hver af annarri. Ekki er algengt að lönd hafi markað sér stefnu í
þessum málaflokki í Evrópu en víða er farið að líta á þessi mál sem
hluta af efnahagsstefnu landanna frekar en að þetta einskorðist bara
við jafnrétti kynjanna og er Bretland komið einna lengst í þeirri vinnu.
Bretar hafa reiknað út að ef konur séu til jafns við karla á vinnumarkaði
gæti landsframleiðslan hækkað um 0,5% á mann á ári, sem þýddi
mögulega hækkun á landsframleiðslu Bretlands um 10% árið 2030.
Ef konur stofnuðu fyrirtæki í sama mæli og karlar væru 1 milljón fleiri
frumkvöðlar í landinu og konur legðu meira fram til hagkerfisins.
Í framhaldi af fundinum í London höfum við verið í sambandi við
Women´s enterprise í Skotlandi og sótt alþjóðlegan fund hjá þeim.
Royal Bank of Scotland hefur til að mynda tekið mjög myndarlega
á því að styðja sérstaklega við atvinnurekstur kvenna og var átakið
hluti að því að bæta ímynd bankans eftir efnahagshrunið árið 2008.
Verkefnið er með sér lógó og heiti, „Inspiring women in enterprise“
. Ásamt því að veita styrki og viðurkenningar til atvinnureksturs
kvenna eru þeir með sérstakt teymi innan bankans sem skipað er
sérfræðingum í ráðgjöf til kvenna í atvinnurekstri. Aðrir bankar hafa
gert svipað og sem dæmi má nefna markaðssetur NatWest bankinn
þjónustu sína sérstaklega fyrir konur og eru með um 200 sérfræðinga
í „Women in Business“ um allt Bretland.
Nú nýlega gerðist Byggðastofnun samstarfaðili að verkefninu
FREE (Female Rural Enterprise Empowerment) sem er ætlað að
styrkja frumkvöðlakonur í landsbyggðunum. Vinnumálastofnun stýrir
verkefninu sem fengið hefur fjörutíu milljóna króna fjárstuðning úr
Erasmus áætlun Evrópusambandsins. Samstarfsaðilar sem eru sjö
talsins koma frá fimm löndum, Íslandi, Bretlandi, Búlgaríu, Króatíu,
og Litháen. Markmið verkefnisins er að bæta aðgengi kvenna í
landsbyggðunum að hagnýtri menntun og gefa frumkvöðlakonum
tækifæri á að byggja upp færni og hæfni í viðskiptum. Stefnt er að því
að konur í löndunum fimm myndi tengslanet sín á milli sem ætlað er
til að efla þær sem eru annað hvort með hugmynd á byrjunarstigi eða
jafnvel komnar af stað með fyrirtæki. Um prufuverkefni er að ræða
og munu konur á Vestfjörðum, Austfjörðum og Norðurlandi vestra
koma til með að geta sótt um þátttöku í verkefninu til að byrja með.
Vonast er til að konur um allt land hafi möguleika á að verða hluti að
tengslanetinu eftir að verkefninu lýkur eftir um það bil tvö og hálft
ár. Fyrirhugað er að fræðsla muni hefjast haustið 2016.
Elín Gróa Karlsdóttir,
forstöðumaður fyrirtækjasviðs Byggðastofnunar
stuÐninGur ViÐ konur í atVinnurEkstri
Frá ráðstefnu og fundi í Skotlandi hjá Women´s Enterprise Scotland þar sem yfirskriftin
var International Think Tank. Fundurinn var haldinn í húsnæði Royal Bank of Scotland
í Edinburg