Heimsmynd - 01.12.1993, Blaðsíða 8

frá ritstjóra
Líf kvenna hefur í aldanna rás mótast af kynferði þeirra öðru fremur. Ólíkt karlmönnum,
sem hefur verið skipt í stéttir eftir stöðu þeirra í samfélaginu og þjóðerni á mismunandi
tímaskeiðum, hefur fyrst og fremst verið litið á konur sem konur, annars konar verur.
Þetta er niðurstaða tveggja sagnfræðinga sem skráð hafa sögu kvenna í Evrópu frá
forsögulegum tíma til nútímans. Bonnie S. Anderson (prófessor í sagnfræði í New York) og
Judith P. Zinsser (hjá alþjóðaskóla Sameinuðu þjóðanna) eyddu
heilum áratug í rannsóknir áður en þær birtu niðurstöður sínar í
tveimur bindum: A History Of Their Own: Women in Europe from
Prehistory to the Present. I anda sagnfræðinnar gengu þær út frá því
að líf kvenna tæki mið af ólíkum tímabilum í sögunni, stétt þeirra,
stöðu, kynþætti og þjóðerni. Þær gáfu sér þá forsendu að hyldýpi
væri á milli konunnar sem lifði á miðöldum og þeirrar í nútímanum,
milli aðalskonunnar og verkakonunnar, ensku konunnar og þeirrar
rússnesku, líkt og karla af sama tagi. En niðurstaða þeirra varð
önnur. Þótt tíðarandinn, stéttarstaða og þjóðerni hafi áhrif á líf
kvenna vegur þó alltaf þyngst á metunum að þær eru konur. Það að
fæðast kona hefur meiri áhrif á líf konunnar en nokkuð annað.
Annað lykilatriði í lífi kvenna, þar til nýlega, er hvernig þær eru
skilgreindar út frá sambandi sínu við karlmenn. Flestar konur óháð
stétt, stöðu og þjóðerni hafa verið skráðar á spjöld sögunnar út frá
tengslum sínum við karlmenn. Allt frá upphafi hafa konur haft með
höndum aðra ábyrgð og önnur verk en að hugsa um börn og bú.
Þær strituðu úti á ökrunum og öfluðu tekna fyrir heimili sín. Þær
spunnu, saumuðu, prjónuðu, sáu um ræstingar fýrir aðra, ólu upp
börn annarra, slitu sér út í verksmiðjum eða unnu á skrifstofum til að sjá fjölskyldum sínum
farborða. Þessi tvöfalda byrði, að vinna bæði innan og utan heimilis, hefur einkennt líf
evrópskra kvenna. Ábyrgð þeirra hefur verið margföld miðað við karla.
En störf kvenna hafa aldrei verið metin til jafns. Það hefur alltaf verið litið á barnauppeldi og
heimilishald sem sjálfsagðan hlut. Dæmigerð kvennastörf hafa verið verr launuð og hafa að
jafnaði krafist minni formlegs undirbúnings. Þar af leiðandi hafa sveiflur í efnahagslífinu
bitnað meira á konum. Á heildina litið hafa þær verið hálfdrættingar á við karla í launum.
Og óháð þjóðfélagsstöðu hafa evrópskar konur liðið fyrir hið neikvæða viðhorf sem ríkt
hefur í þeirra garð. Kona sem ekki hefur þótt undirgefin karli, hvort sem er drottning eða
annar veraldlegur stjórnandi, hefur verið dæmd sem karlkona enda álitin ógn við hinn
náttúrulega valdapýramída karlaveldisins.
Þrátt fyrir fordómana hafa konur ætíð lagt hart að sér til að gefa lífi sínu gildi, bæði í
móðurhlutverkinu og öðrum störfum. Og þótt þær hafi flestar sætt sig við hlutskipti sitt, og
ekki reynt að bylta karlaveldinu, hefur nokkrum þeirra tekist að rétta við hlut kvenna í
sagnfræðilegum skilningi þótt lífshlaup flestra hafi fallið í skuggann af afrekum karla. Eins og
þýska kvenréttindakonan, Louise Otto, benti á 1849 ... hefur sagan sýnt, ekki síst nú ... að
konur gleymast ef þær gleyma að hugsa um sjálfar sig.
Konur hafa nógu lengi verið í þeim sporum að láta karla dæma sig og of margar þeirra hafa
hjálpað körlunum við að réttlæta fordóma í garð kvenna. Konur eiga að skrifa sína sögu
sjálfar en ekki að leggja verk sín af alkunnri minnimáttarkennd undir dóm karla. Það er
staðreynd alls staðar í heiminum, að konur eiga undir högg að sækja.
I þessu blaði er brot af sögu kvenna. Það er sumpart tileinkað konum, konum með
sérstöðu, sem hver um sig og á heildina litið, eru enn að kljást við fordóma
karlasamfélagsins. í byrjun 15. aldar skrifaði franska skáldkonan Christine de Pizan að allt
hefði sinn tíma og að kúgun kvenna eins og svo margt annað sem þolað væri í langan tíma
tæki enda. Á þeim tíma sem hin merka kona lifði trúðu konur því, sem karlar höfðu
innprentað þeim um aldir, að þær stæðu þeim að baki að öllu leyti og væru ekki dyggðugar
að upplagi. Christine de Pizan hugsaði djúpt og lengi um þessi mál, eins og hún orðaði það
sjálf. Þannig steig hún fyrsta skrefið í að breyta hinu viðtekna viðhorfi sem nú, sex hundruð
árum síðar, virðist svo fáránlegt.
HEIMSMYND óskar öllum, konum og körlum, árs og friðar.
Herdís Þorgeirsdóttir
nr. 67 - 9. tbl. 8. árg-
Stofnandi og ritstjóri
Herdís Þorgeirsdóttir
Útllitshönnuður
Lars Emil Árnason
Ljosmyndarar
Sissa og Svenni
Stefán Karlsson
Sigurjón Ragnar
Sóla
Myndskreytingar
Lars Emil Arnason
Höfundar efnis í þessu hefti
Jón Kaldal
Þórunn Sigurðardóttir
Herdís Þorgeirsdóttir
Ágúst Þór Árnason
Gudjón Fridriksson
Arthór Björgvin Bollason
Svala Arnardóttir
Umbrot
Snorri Ægisson
Prófarkalestur
Gísli Sveinn Loftsson
Fördun
Kristín Stefánsdóttir
Helga Jónsdóttir
Listförðun Þóru og Önnu
Hár
Selma hjá Dúdda
Tímaritið HEIMSMYND
er gefið ót af Dfeigi hf.
Framkvæmdastjóri Guðrún Erla
Gunnarsdóttir
Auglýsingar
Guðlaug Jónsdóttir
Dreifing
Ævar Guðmundsson
Filmuvinnsla, prentun og bókband
Prentsmiðjan Oddi hf.
ISSN 1021-7207
Verð í lausasölu er
590 krónur
Áskrifendur fá 30% afslátt Óheimilt
er að afrita eða fjölfalda efni
blaðsins án skriflegs leyfis ritstjnra.
HEIMSMYND eraðiliað
upplagseftirliti Verslunarráðs íslands
eitt íslenskra tímarita. Samkvæmt
upplýsingum Verslunarráðs er
HEIMSMYND mest selda tímarit
íslands. Skrifstofur HEIMSMYNDAR
eru að Adalstræti 4,101 Reykjavík.
Sími: 62 20 20
Auglýsingasími: 62 20 21 og 62 20
85
Dreifingarsími 985-2 33 34
FAX: 62 20 29
8
D e s e m b
e r
Heimsmynd