Heimsmynd - 01.12.1993, Qupperneq 56

bræður mínir voru á undan mér og á
leið í langskólanám. Mamma skildi vel
hvað mér sárnaði þetta. Ég fór í staðinn
á Húsmæðraskólann á Hallormsstað,
lang yngst námsmeyjanna og naut
frábærrar íslenskukennslu, en lærði
minna af kvenlegum dyggðum.
Það var ógleymanlegt að taka þátt í
kaupum á Hlaðvarpanum og öllu sem
því fylgdi. Ég var þar stjórnarformaður
í þrjú ár og naut hverrar mínútu,
jafnvel þótt fundirnir væru bæði langir
og strangir. Ég hef reyndar aldrei átt
mikið í félagsmálastúss. Leiðast fundir
yfirleitt og fer frekar í símann og leysi
málin á meðan hinir tala. En því miður
er eins og það slokkni á mörgum þegar
vandamálin leysast. Nei, minn púls er
of ör fyrir langa fundi, en það var nú
samt gaman í Hlaðvarpanum." Helga er
sest aftur með kaffibollann.
„Og þar settir þú uþþ eftirminnilega
sýningu byggða á Reykjavíkursögum
Ástu Sigurðardóttur. “
Já, það var gamall draumur. Ég las
Astu strax og hún komst á prent og
man vel eftir henni úr bæjarlífinu. Gaf
henni einu sinni sígarettu eftir partý um
nótt. Hún var á Hressó með Steini
Steinarr og þeim, en ég á Laugavegi 11
með leikaraefnunum. Þetta voru klík-
urnar þá. í kringum kvennaárið
vaknaði margt. Og meðal annars þessi
hugmynd að leika sögur Astu. Það var
mjög gaman.
Vera mín sem varaformaður í skóla-
nefnd Leiklistarskólans var hins vegar
of löng, ég hefði gjarnan viljað missa af
síðustu tveimur árunum þar. Þau voru
dapurleg. Mér finnst námið of langt og
of langt frá faginu. Þegar löngunin eftir
að fá að starfa er orðin að þrá, er
nauðsynlegt að leyfa nemendunum að
fljúga. Þrjú ár er alveg nógu langur tími
í þessu námi. “
Helgi og Helga dvöldu vetrarpart árið
1987 í fræðimannsíbúðinni í Jónshúsi í
Kaupmannahöfn og Helga vann að
leikgerð af Marmara eftir Kamban.
Þegar heim kom leikstýrði Helga
Marmara í Þjóðleikhúsinu. Ég spyr
hana hvort það blundi kannski alltaf i
henni leikstjóri.
„Mér finnst ansi gaman að leikstýra.
Maður lærir á fólk og líka á sjálfan sig,
sem er ekki hvað þýðingarminnst. En
ég er „kresin“, ég gæti ekki sett upp
hvað sem er. Fyrir mér er hlutverka-
skipanin hálf vinnan, rangt val getur
kollvarpað öllu. Ég held að þetta skilji
gagnrýnendur ekki alltaf. Ég leikstýrði
fyrst í tíð Sveins Einarssonar hjá Leik-
félaginu tveimur sýningum og fannst
það gaman, og hélt áfram að leikstýra
eftir að ég kom upp í Þjóðleikhús. En
ég hef alltaf litið á starf leikarans sem
5 6
mitt aðalfag.,,
„Árið 1976flytjið þið Helgi ykkur uþþ
í Þjóðleikhús. Það þóttu tíðindi á
sínum tíma. Hvers vegna fóruð þið
Helgifrá Leikfélaginu ?“
„Við höfðum bæði haft mikið að gera
hjá Leikfélaginu, leikið hvert stór-
hlutverkið á fætur öðru. Mér finnst
núna að ég hafi leikið of mikið á
þessum árum. En ýmislegt breyttist.
Það var kominn tími fyrir okkur að
breyta til. „Mikið var þetta skynsam-
legt,“ sagði Guðný, ekkja Brynjólfs Jó-
hannessonar, þegar við sögðum henni
að við ætluðum að hætta hjá Leik-
félaginu. Við vorum samstíga, við
Helgi, höfðum svipaðan smekk, leiddist
það sama og líkaði oft við það sama.
Ég hef aldrei verið mikið fyrir allt þetta
sprell og trúðslæti á götum úti, sem
fylgdu óhjákvæmilega húsbygginga-
sjóðsskemmtununum. Menn halda að
þetta sé hroki, en þetta einfaldlega átti
ekki við mig. Ég get ekki að þessu
gert. Smekkur fólks er ólíkur. Ég er
ekki að segja þetta af þvi að ég vilji
bara leika dramatik. Sá sem heldur það
þekkir mig ekki. Ég elska að leika með
tanngarða og svoleiðis.
Okkur vantaði meiri ögrun. Og hana
fengum við svo sannarlega. Dálítið
öðru vísi en við höfðum átt von á að
vísu. Helgi fór beint inn á samning,
Sveinn Einarsson hafði lausan samning
fyrir karlleikara og hann hafði frétt af
hugleiðingum okkar. Mér bauð hann
strax verkefni, og tveimur árum seinna
var mér var boðinn samningur. Það
voru ekki margir sem buðu mig vel-
komna. Það var ekki auðvelt að koma
í Þjóðleikhúsið neðan úr Iðnó.“
„Þúfékkst ekki sömu tœkifœrin?“
„Nei, auðvitað ekki. Það var þó ekki
fyrr en i tíð síðasta Þjóðleikhússtjóra að
ég fékk að hvíla í kæliborðinu, til að
halda mér ferskri - býst ég við. Það
tímabil varði í sex ár. Og það var erfitt,
því leikari verður að leika. Svo einfalt
er það. Leikari sem ekki fær að starfa,
er vanaður, það er eins og að ræna
tónlistarmann hljóðfærinu , eða málara
litunum. Það var mér dýr reynsla. En
snúum okkur austur í Birtingaholt."
Helgi og Helga eiga hús austur í
sveitum á æskustöðvum Helga, þar
sem Sigríður móðir hans er fædd og
uppalin. Faðir Sigríðar, Ágúst
Helgason, sem bjó þarna áður stofnaði
bæði Sláturfélag Suðurlands og
Mjólkurbú Flóamanna.
„Helgi var þarna sem barn, hinum
megin Hvítár meðan ég var í Skálholti.
Hefðum við haft vit á að sundríða
Hvítá, hefðum við kannski hist fyrr,“
segir Helga sposk og það hýrnar yfir
henni þegar talið berst að sveitinni.
D e
Hvernig skyldi annars standa á því að
listamenn og þá ekki síst leikhúsfólk
hefur svona ódrepandi þörf fyrir að lifa
í beinu sambandi við náttúruna? Ef það
eru ekki hestar, þá eru það veiðar, ef
ekki veiðar þá fjallgöngur. Þeir eru
ófáir leikararnir sem flýja upp í sveit í
hverju fríi og vilja helst dunda sér einir
með hesti eða hamri. Hefur Helga
einhverja skýringu?
„Ég tala bara fyrir mig. Sveitin gefur
mér hvíld sem aftur auðgar imynd-
unaraflið. Þarna get ég hugsað hverja
hugsun til enda. Við höfum ekki síma
og ekki sjónvarp. Helgi er mjög hagur
og ég get saumað, það lærði ég af
henni mömmu. Þarna dundum við
okkur tímunum saman. Maður situr svo
vel í sjálfum sér fyrir nú utan allt
fólkið sem maður hefur kynnst á
þessum 25 árum sem við höfum verið
þarna með annan fótinn. Fólk sem
maður hefði aldrei kynnst ella. Allt
aðra tegund af fólki en maður um-
gengst daglega. Þú getur ekki sinnt
þínu starfi ef þú hittir ekki þessa
tegund af fólki og kynnist því. Þú
verður dauður á vissum stað í hausnum
án þessa fólks, - að ég tali nú ekki um
í hjartanu.“
Það er liðið langt á fyrsta vetrarbylinn
og hætt að blása úti. Lækjargatan orðin
alhvít, ljósið slokknað á kertinu og
kaffið löngu kalt. Og Helga þarf að fara
heim að læra hlutverkið hennar Car-
lottu, sem hún talaði um í byrjun. 1376
línur sagðist hún þurfa að læra af
misjafnlega fallegum munnsöfnuði
þessarar konu, sem hélt skáldjöfurinn
Ó 'Nelll út í heil 20 ár. -Svíinn Lars
Norén skrifaði þetta -magnaða verk,
sem nefnist í íslenskri þýðingu „Seiður
skugganna“ og verður frumsýnt á Litla
Sviði Þjóðleikhússins um áramótin.
„Gífurlega magnað verk,“ segir Helga.
„Ótrúleg skoðun á fólki og fjölskyldu.
Svona fólk vill maður hlusta á, sem er
svo sprellifandi, þótt það þykist vera
löngu dautt.
Það er gaman að glíma við leiklist og
skáldskap af þessari stærðargráðu. Því
eins og Halldór segir í Kristnihaldinu:
„Sá sem ekki lifir í skáldskap lifir ekki
af hér á jörðinni.“ Og þar með er Helga
Bachmann horfinn út í snjóinn. ■
ember Heimsmynd