Heimsmynd - 01.12.1993, Qupperneq 97

Árið 1885 voru í Bretlandi samþykkt lög sem bönnuðu
samkynhneigð karlmanna. Um samkynhneigð kvenna var þar
hvergi getið. Einhverjar umræður höfðu þó orðið þess efnis, en
ákveðið var að fella niður öll ákvæði um refsingu við
samkynhneigð kvenna á þeim forsendum að slíkt hátterni væri
afar sjaldgæft og það yrði konum mikið áfall að komast að því að
slíkur sóðaskapur hefði viðgengist. Árið 1818 hafði eitt slíkt mál
orðið dómsmál. Móðir eins nemanda í skoskum kvennaskóla
sakaði skólastýrurnar, sem voru tvær, um samkynhneigð.
Dómarinn sem dæmdi i málinu sagði að það væri viðurstyggileg
hugmynd sem stæðist engin rök að tvær konur af millistétt gætu
haft kynmök. Konurnar voru því sýknaðar.
Vestræn samfélög hafa ekki fordæmt samkynhneigð kvenna á
sama hátt og karla, fremur látið eins og hún fýrirfyndist ekki. Hún
var lengstum umlukin þögn. En frá því voru þó undantekningar.
Fyrsta nafnkunna lesbían var vitaskuld Saffó sem stofnaði skóla
fyrir ungar stúlkur á eyjunni Lesbos. Saffó unni stúlkunum sfnum
mjög og einhverjar henni. Atthis hét ein af elskunum hennar og til
hennar orti Saffó löngu síðar: „Ég elskaði þig Atthis endur fýrir
löngu þegar ég var sjálf í æskublóma og þú varst í mínum augum
lítil og feimin stelpa.“ Þeim var ekki ætlað að unnast lengi,
foreldrar Atthis tóku hana úr skólanum og giftu hana. Um þann
atburð sagði Saffó: „Aldrei sá ég Atthis mína framar og sannlega
kysi ég helst að vera dauð.“
Samtímamenn Saffó höfðu hana f hávegum vegna snilli hennar á
skáldskaparsviðinu. Seinni tíma mönnum þótti hins vegar
kynhegðun hennar ámælisverð, reyndu að breiða yfir
samkynhneigð hennar og komu þeirri sögu af stað að hún hefði
veslast upp vegna ófullnægðrar ástar á karlmanni. Langt fram á
tuttugustu öld var þýðingum á ástarljóðum hennar hagrætt á þann
hátt að látið var sem hún væri að yrkja til karlmanns.
Ekki verður kristinni kirkju hrósað vegna umburðarlyndis í
garð samkynhneigðra. Páll postuli gaf tóninn í Rómverjabréfi þar
sem hann varar við þeirri svívirðing sem hann telur samkynhneigð
vera:
„Fyrir því hefur Guð ofurselt þá girndum svívirðingarinnar því
að bæði hefir kvenfólk þeirra breytt eðlilegum samförum í
óeðlilegar og eins hafa líka karlmenn hætt eðlilegum samförum
við kvenmanninn og brunnið í losta sínum hver til annars.“
Þetta mun það eina sem sagt er beinum orðum í Biblíunni um
samkynhneigð. En lesbískir bókmenntafræðingar benda þó margir
á kafla í Rutarbók, segja að þar fari ekki á milli mála að kona sé að
játa annarri ást sína, og sú ást sé ekki einungis andleg. Þar segir
Rut við tengdamóður sína:
„Hvert sem þú ferð þangað fer ég og hvar sem þú náttar þar
nátta ég. Þitt fólk er mitt fólk og þinn guð er minn guð. Hvar sem
þú deyrð þar dey ég og þar vil ég vera grafin. Hvað sem Drottinn
lætur fram við mig koma þá skal dauðinn einn aðskilja mig og þig.“
Þetta eru svo tilfinningarík og sterk orð að þau hafa margoft
verið lesin upp við hjónavígslur. Og þau eru ástarjátning. Hvers
eðlis sú ást er verður hver að meta fýrir sig.
Það fer reyndar fáum sögum af lesbíum fyrri alda. Við vitum af
nokkrum og þá vegna þess að lifstíll þeirra kom umhverfinu í
uppnám og kallaði yfirleitt á hörð viðbrögð.
Árið 1536 var kona brennd á báli í Frakklandi fyrir að hafa
leikið karlmann. Hún var sökuð um að hafa gifst konu og notað
gervilim við samfarir.
Rúmum hundrað árum síðar hljópst vinsæl frönsk söng- og
leikkona á brott með kaupmannsdóttur. Leikkonan hafði ætíð
klæðst karlmannsfötum og leikið karlhlutverk á sviði. Þegar
kaupmannsdóttirin komst að því að unnustinn var kona yfirgaf
hún hana og gerði yfirvöldum viðvart. Leikkonan var handtekin og
dæmd til dauða en vinsældir hennar urðu til þess að hún var
náðuð á síðustu stundu.
Á átjándu öld gerðist Catharine Linck hermaður í þýska,
pólska og rússneska hernum. Eftir herþjónustu giftist hún konu.
Eftir að þeim hjónum varð sundurorða sagði tengdamóðir Linck
til hennar. Linck var brennd á báli.
Á sömu öld, í Frakklandi gegndi Henrica Schuria herþjónustu.
Eftir starf sitt þar gerði hún enga tilraun til að leika karlmann.
Hún átti í ástarsambandi við ekkju. Við réttarhöldin yfir Schuriu
sagðist ekkjan myndu hafa gifst henni hefðu lög leyft. Schuria var
hýdd og gert að yfirgefa bæinn.
Um miðja átjándu öld dulbjóst ung stúlka Mary East,
karlmannsfötum til að geta gifst æskuvinkonu sinni. Konurnar
ráku saman krá í rúm tuttugu ár. Á þessum tíma var einhver sem
vissi leyndarmál Mary og beitti hana fjárkúgun. Mary borgaði
tilskilda upphæð í mörg ár en gerði loks yfirvöldum viðvart. Málið
vakti mikla athygli en hún var ekki sótt til saka, fjárkúgaranum var
hins vegar stungið í steininn.
Það finnast konur í valdastöðum sem hneigðust að eigin kyni.
Kristín Svíadrottning var ein. Við fæðingu var í fyrstu álitið að
þarna væri kominn í heiminn efnilegur drengur. Kristín var alin
upp eins og karlmaður og hún
gekk í karlmannsfötum. Fremur en að giftast og eignast börn kaus
hún að afsala sér krúnunni. Það var árið 1654. Um leið yfirgaf
Kristínu Ebba Sparre, hertogaynja sem hafði verið ástkona hennar
um nokkurt skeið. Kristín gekk þá í klaustur.
Anna Englandsdrottning (f. 1665) og Sara hertogaynja af
Marlborough voru báðar giftar en það kom ekki í veg fyrir að
aðallinn slúðraði um meint ástarsamband þeirra.
þvi sambandi lauk fyrir framan fjölda vitna á tröppum Sankti
Péturs kirkjunnar. Þar æptu þær svivirðingum hvor að annarri.
Ástæðan? Drottningin hafði hrifist af frænku Söru og tekið upp
ástarsamband við hana.
Á sautjándu og átjándu öld var orðið algengt að kona tæki
aðra konu í eins konar ástfóstur. Konur hétu hvor annarri eilífri
ást, sýndu blíðuhót á almannafæri og bjuggu jafnvel saman ef
fjárhagslegt öryggi leyfði.
Þetta voru sambönd sem karlmenn litu ekki á með
vanþóknun. Þau voru álitin andleg og heilög vináttusambönd.
Karlmenn höfðu á þessum tíma komið sér upp þeirri kenningu að
konur hefðu nær enga kynhvöt, ef einhver væri þá fyndist hún í
svo litlum mæli að af því þyrfti ekki að hafa áhyggjur. Það hvarflaði
því að fæstum karlmönnum að einhver þessara samskipta kynnu
að byggjast á likamlegu jafnt sem samneyti. Karlmenn áttu einnig
erfitt með að ímynda sér hvernig konur færu að svona einar sér,
það þyrfti jú getnaðarlim til að kona fyndi til unaðar. (Þessi næsta
barnslega trú karlmanna á mátt getnaðarlimsins ríkir enn og
lesbíur segja margar hverjar, að einhver leiðinlegasta og um leið
algengasta spurning sem beint sé til þeirra sé þessi: „Hvernig
gerið þið það eiginlega?" Þetta er spurning, segja þær, sem sýnir
fullkominn skortá hugmyndaflugi).
Á nítjándu öld finnast margar ástarjátningar frá einni konu til
annarrar. „Ungfrú Talbot er ástríða mín. Ég hugsa um hana alla
daga, dreymi hana um nætur og á einn eða annan veg beini ég
talinu sífellt að henni," skrifaði tuttugu og tveggja ára prestsdóttir
um nítján ára vinkonu sína.
Heimsmynd
Desember
9 7