Dagblaðið Vísir - DV - 25.10.2019, Qupperneq 52

52 PRESSAN 25. október 2019
T
refjar, koffín, eiturlyf og
fleira sem er í skólpi get-
ur sagt okkur töluvert um
tekjur fólks. Hvernig efn-
aðir og minna efnaðir lifa líf-
inu og hvað þeir innbyrða. Á
rannsóknarstofu hjá háskólan-
um í Queensland í Ástralíu eru
geymd mjög sérstök sýnishorn,
hægðar- og þvagsýni úr rúmlega
fimmtungi Ástrala. Sýnin voru
tekin úr skólphreinsistöðvum
um allt landið, þau fryst og send
til vísindamanna við háskólann.
Sýnunum hefur verið lýst sem
sannkölluðum fjársjóði sem veit-
ir mikla innsýn í mataræði fólks
sem og eiturlyfjaneyslu þess. Með
þessu er hægt að sjá hvernig lífs-
hættir fólks eru mismunandi eftir
búsetusvæðum.
Þetta kemur fram í umfjöllun
BBC. Þar er haft eftir Jake O‘Brien,
hjá háskólanum í Queensland, að
lykillinn að því að fá öll þessi sýni
hafi einfaldlega verið að spyrja
mjög fallega. Sýnunum var safn-
að saman í tengslum við mann-
talið 2016 og út frá rannsókn-
um á sýnunum framkvæmdu
O‘Brien og Phil Choi rannsókn
sína. Þeir rannsökuðu skólpsýn-
in frá áströlsku sveitarfélögunum
til að kortleggja mataræði fólks og
lífsstíl. Rannsókn þeirra er fyrsta
ritrýnda rannsóknin af þessu tagi.
Þeir komust að því að á svæð-
um þar sem félagshagfræðilegar
aðstæður eru betri neytir fólk
meira af trefjum, sítrusávöxtum
og koffíni en þar sem félagshag-
fræðilegar aðstæður eru síðri. Á
þeim svæðum þar sem aðstæð-
urnar eru síðri kom í ljós að notk-
un lyfseðilsskyldra lyfja var meiri
og raunar mjög mikil. Í stuttu
máli var niðurstaðan sú að í bet-
ur settum samfélögum var matar-
æðið hollara. Allar þessar upplýs-
ingar fengust með rannsóknum á
hægðum fólks.
Með rannsókninni var reynt að
staðfesta það sem aðrir vísinda-
menn hafa lengi talið hugsanlegt,
að hægt sé að fá innsýn í matar-
æði og fíkniefnaneyslu fólks að
meðaltali með því að rannsaka
skólpið. O‘Brien og Choi segja að
með þessari aðferð fáist næstum
því rauntímayfirsýn yfir lífsvenjur
fólks. Það geti komið að gagni við
að móta lýðheilsustefnu. Rann-
sóknir, þar sem skólp er rannsak-
að, eru kallaðar faraldsfræðilegar
skólprannsóknir. Aðferðin hefur
verið við lýði í um tvo áratugi og er
notuð í Evrópu, Norður-Ameríku
og víðar til að fylgjast með notkun
ólöglegra vímuefna. Rannsóknir
af því tagi hafa einnig verið gerð-
ar til að fylgjast með notkun lög-
legra vímuefna á borð við nikótín.
Einnig hafa vísindamenn gælt við
þá hugmynd að nota þessa aðferð
til að reyna að greina útbreiðslu
sjúkdóma snemma. Fram að
þessu hefur notkun þessarar að-
ferðar til að kortleggja mataræði
fólks aðeins verið á fræðilegu stigi
en nú hafa Ástralirnir tveir sýnt
fram á að aðferðin gagnast vel við
slíkar rannsóknir.
Fólk skýrir ekki rétt frá
neysluvenjum sínum
Choi segir að þegar fólk er spurt
út í neysluvenjur sínar hafi það
tilhneigingu til að gera meira úr
neyslu á hollum mat en óhollum,
það skýri í raun rangt frá neyslu-
venjum sínum. O‘Brien segir að
rannsóknir af þessari gerð geti
gagnast á tvo vegu. Með þeim
sé hægt að kortleggja muninn
á samfélögum og fylgjast með
breytingum í þeim á ákveðnu
tímabili.
„Ef þú ætlar að hrinda ein-
hverju í framkvæmd og vonast
eftir jákvæðum breytingum verð-
ur þú að geta mælt árangurinn af
aðgerðunum.“
Stærsta áskorun þeirra félaga
var að hverju þeir ætluðu ná-
kvæmlega að leita í skólpsýnun-
um. Skólp er meira en bara þvag
og hægðir, til dæmis persónu-
legar hreinlætisvörur, matar-
leifar eða iðnaðarúrgangur. Vís-
indamennirnir urðu því að finna
ákveðin líffræðileg viðmið fyrir
ákveðið fæði, viðmið sem finnst
í hægðum og þvagi fólks eftir
neyslu ákveðinna fæðutegunda.
Þeir notuðu tvö viðmið sem
tengjast neyslu trefja og eitt sem
tengist neyslu sítrusávaxta, sem
eru talin merki um heilbrigt líf-
erni.
Rannsóknin leiddi í ljós að í
samfélögum þar sem fólk hefur
háar tekjur og félagslegar að-
stæður eru góðar er mikil neysla
og íbúar þar neyta meira af trefj-
um og sítrusávöxtum en íbúar á
svæðum þar sem aðstæður eru
síðri. Einnig kom í ljós að koffín-
neysla var mest hjá þeim sem búa
við bestu félagshagfræðilegu að-
stæðurnar, sérstaklega á svæð-
um þar sem húsaleiga er há. Það
styður þessar niðurstöður að aðr-
ar rannsóknir hafa sýnt að fólk
sem hefur lokið að minnsta kosti
grunnnámi í háskóla drekkur
meira kaffi en aðrir. Í niðurstöð-
um rannsóknarinnar eru leidd-
ar líkur að því að kaffineyslan
tengist fjárhagslegri getu fólks
til að kaupa sér kaffi daglega og
ákveðinni kaffimenningu meðal
efnaðra Ástrala.
Mælikvarði á lyfjanotkun
Á hinum enda félagshagfræði-
legu aðstæðnanna er lyfja- og
fíkniefnaneysla fólks. Í ljós kom
að notkun tramadol, sem er
ópíóíðalyf, atenolol, sem er blóð-
þrýstingslyf, og pregabalin, sem
er blóðþynningarlyf, var mest í
Smiðjuvegur 4C - 202 Kópavogur - S 587 2202
Ryðga ekki
Brotna ekki
HAGBLIKK
Álþakrennur & niðurföll
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt, silvurgrátt og dökkgrátt
Kristján Kristjánsson
ritstjorn@dv.is
Fjársjóður Á rannsóknarstofu hjá
háskólanum í Queensland í Ástralíu eru
geymd mjög sérstök sýnishorn.
Rannsökuðu hægðir og
þvag fimmtungs Ástrala
n Það sem finnst í skólpinu segir töluvert um tekjur fólks n Sýnum lýst sem fjársjóði