Læknablaðið - jun 2019, Qupperneq 46

302 LÆKNAblaðið 2019/105
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Ekki er aðeins hægt að mæla magn fíkni­
efna í frárennsli heldur má einnig skoða
ýmsa vísa um heilbrigði samfélagsins.
Þetta segir Arndís Sue­Ching Löve, lyfja­
fræðingur og doktorsnemi við læknadeild.
Hún hefur síðustu fimm ár mælt fíkniefni
í skólpi hér á landi fyrir doktorsverkefni
sitt sem hún vinnur á Rannsóknarstofu
Háskóla Íslands í lyfja­ og eiturefnafræði.
Hún stefnir á að ljúka því fyrir árslok.
„Hægt er að skoða umbrotsefni alkóhóls,
nikótíns, koffíns og ýmis lífmerki (biom-
arker) sem benda til dæmis til streitu eða
sjúkdóma “ segir hún.
Arndís hefur síðastliðin fjögur ár tekið
þátt í evrópsku samstarfsverkefni þar sem
algeng fíkniefni eru mæld í frárennsli 85
Evrópuborga. Niðurstöðurnar hafa verið
birtar af Evrópsku rannsóknamiðstöðinni,
EMCDDA, fyrir eiturlyf og eiturlyfjafíkn.
Niðurstöðurnar sýna að fjórfalt meira
kókaín mældist í skólpi höfuðborgarsvæð­
isins í mars í fyrra en tveimur árum áður.
Ísland vermir efsta sæti borga Norður­
landanna þegar kemur að kókaíni en það
tólfta sé litið til þeirra Evrópuborga þar
sem fíkniefni voru mæld í skólpi á viku­
tímabili í fyrra. Efst er Bristol á Englandi,
þá Amsterdam í Hollandi og Zürich í Sviss
í því þriðja þegar kemur að kókaíni.
„Þetta er í samræmi við aukningu
kókaíns í ökumönnum hér á landi,“ segir
Arndís.
Reykjavík er samkvæmt mælingunum í
öðru sæti yfir mest amfetamínmagn á eftir
Saarbrücken í Þýskalandi, þar sem notk­
unin mælist þó nærri tvöfalt meiri. Hún
mældist í 14. sæti yfir metamfetamín, þar
sem Erfurt í Þýskalandi trónar á toppnum,
og 9. sæti yfir MDMA, en Amsterdam í því
efsta. Arndís fylgist sérstaklega vel með
þróun metamfetamíns hér á landi. Aukn­
ing hefur mælst í Noregi og Finnlandi.
„Við fylgjum oft hinum Norðurlöndun­
um í þróun og viljum því sjá hvort metam­
fetamín­magn í frárennsli sé að aukast hér
á landi,“ segir hún. Svo sé það MDMA,
einnig kallað e­töflur eða Mollý. „Heildar­
magn MDMA hefur haldist stöðugt milli
ára, en við sjáum að aukning er mikil um
helgar.“
Arndís segir að hún hafi í upphafi ekki
verið viss hvort tækist að mæla fíkniefni
í íslensku skólpi. „Frárennslisvatn er ekki
eins í öllum borgum. Kerfin eru mismun­
andi, fólksfjöldi, loftslag. Í mikilli rigningu
þynnist vatnið og við vissum að hér á
landi notar fólk mikið vatn eða um tvisvar
til þrisvar sinnum meira en í nágranna­
löndunum,“ segir hún. „Það þýðir að
styrkur efnanna mælist minni í vatninu og
við þurfum næmari mælitæki. Það tókst,“
segir Arndís.
Arndís segir áhugavert að bera niður­
stöður þessarar rannsóknar saman við
aðrar aðferðir sem mæla fíkniefnaneyslu.
„Aðalkostur þessarar aðferðar sem not­
uð er í rannsókninni er að hægt er að sjá
nákvæmar niðurstöður eftir mjög stuttan
tíma. Við sjáum greinilega dagamun á
magni fíkniefnanna.“ Hægt sé að fylgjast
sérstaklega með magni fíkniefna í kring­
um viðburði. „Við höfum mælt frárennsli
frá Airwaves og Menningarnótt og séð
þá meira magn fíkniefna,“ segir hún en
niðurstöðurnar í þessari rannsókn miðist
við venjulega daga.
Arndís segir ekki hægt að áætla fjölda
skammta, en þekkt sé að styrkur efna
sem fólk tekur sé að aukast. „En við
normaliserum niðurstöðurnar á þúsund
íbúa.“ Miðað hafi verið við íbúafjölda á
hverju svæði við útreikninga.
„Í Ósló hafa menn nýtt símagögn til að
sjá hve margir eru á bakvið sýnin.“ Hér
sé það ekki gert þar sem bæði skorti fé
Fíkniefni flæða um skólpið
Fjórfalt meira kókaín mældist á vikutíma í skólpi höfuðborgarsvæðisins árið
2018 en 2016. Hægt væri að mæla ýmsa hegðum borgarbúa í skólpinu, segir
doktorsnemi við læknadeild
Fíkniefni í skólpi hér á landi
2015 2016 2017 2018
Kókaín 57,8 101 437 479
Amfetamín 70,4 113 170 210
Metamfetamín 15,7 9,3 x 31,1
MDMA x 37,6 35,5 40,2
Mælieining: mg/1000 íbúar/dag. Heimild: EMCDDA