Hugur og hönd - 01.06.2004, Blaðsíða 11

Þórarinsstaðahringurinn
I Minjasafni Austurlands á Egilsstöðum
er til sölu silfurhringur sem hefur vakið
nokkra athygli ferðamanna og áhuga-
manna um fornt handverk. Hringur
þessi er eftirlíking fingurhrings sem
fannst við uppgröft á Þórarinsstöðum í
Seyðisfirði árið 1999 og er hann smíði
feðganna Hlyns Halldórssonar og Fjölnis
Hlynssonar á Miðhúsum.
Skartgripir og ýmsar aðrar eftirlíkingar
gamalla muna eru oft vinsæl söluvara á
söfnum erlendis. Hér á landi hefur Þjóð-
minjasafnið m.a. látið framleiða silfurnæl-
ur sem hafa verið seldar bæði í safninu
sjálfu, á meðan það var enn opið almenn-
ingi, en einnig í minjagripaverslunum.
Eftirlíking hringsins frá Þórarinsstöðum
er því viðbót við þessa flóru og er ef til vill
áhugaverðari fyrir nútíma ferðamann en
nælurnar, því að hringar af ýmsu tagi hafa
verið mikið í tísku undanfarin ár.
Þórarinsstaðahringurinn fannst í grafreit
við stafkirkju sem talið er að sé frá fyrstu
árum kristins siðar á Islandi. I heiðnum sið
var algengt að láta haugfé í kuml, venjulega
persónulega muni hins látna, en ekki var
heldur óalgengt í kristnum sið að láta
einhverja muni fylgja hinum framliðna. Þá
var þó oftast aðeins um einn hlut að ræða.
Þar sem ekkert annað en þessi hringur
fannst í gröfmni á Þórarinsstöðum má vel
hugsa sér að hér sé komið uppáhaldsskraut
þess er lá í gröfmni.
Einföld en hentug aðferð
Þórarinsstaðahringurinn er búinn til á
þann hátt að sívalur teinn er beygður í
hring og tengdur saman með hnýtingu
sem myndar einfalt skraut. Steinunn
Kristjánsdóttir, fornleifafræðingur og fv.
minjavörður sem var í forsvari fyrir upp-
greftinum á Þórarinsstöðum, segir að
þess konar hnýting hafi almennt verið
notuð við smíði ýmissa skartgripa á síð-
ari hluta víkingaldar (þ.e. 950-1000) um
alla norðanverða Evrópu.
Það sem gerir þennan hring svo merki-
legan er ef til vill sú staðreynd að fingur-
hringir voru tiltölulega fátíðir sem skart á
Silfurhringurinn, sem smíSaður er á Miðhúsum og seldur í
Minjasafhi Austurlands, er í nákvœmlega eins leðurpyngju
ogfyrirmynd hansfannst á Þórarinsstöðum.
víkingaöld, segir Steinunn.
Baugar sem menn báru um
háls sér og arma voru mun al-
gengari. Auk hringsins frá
Þórarinsstöðum hefur aðeins
einn annar fingurhringur frá
víkingaöld varðveist hér á
landi en sá fannst í Mið-
neshreppi á Suðurnesjum.
Einnig er það merkilegt
að hringurinn frá Þórar-
insstöðum er smíðaður með
sama hætti og armbaug-
urinn í silfursjóðnum fræga
sem fannst á Miðhúsum ár-
ið 1980. Hvort sú var
kveikjan eða eitthvað ann-
að, þá tókst samvinna á
milli Minjasafns Austur-
lands og völundarsmiðanna
á Miðhúsum og átti Stein-
unn minjavörður frum-
kvæði að því.
A Miðhúsum reka hjónin
Edda Björnsdóttir og Hlynur
Halldórsson Listasmiðjuna Eik ásamt syni
sínum Fjölni og er þar aðallega unnið að
útskurði, bæði í tré, horn og bein. Fjölnir
segir að Þórarinsstaðahringurinn sé eigin-
lega „aukageta“ hjá þeim feðgum og
hvorugur þeirra hafi formlega lært silfur-
smíði. Faðir hans, Hlynur, er lærður hús-
gagnasmiður, en auk þess hafi hann lært
útskurð hjá föður sínum, Halldóri heitn-
um Sigurðssyni, handavinnukennara og
húsasmið á staðnum. Fjölnir, sem er því
þriðja kynslóð handverksfólks á Miðhús-
um, er sjálfur menntaður í Listaháskóla
Islands, þar sem hann útskrifaðist úr skúlp-
túrdeild árið 2001.
Segja má að aðferðin við smíði Þór-
arinsstaðahringsins sé bæði einföld og
hentug. Hún krefst ekki mjög mikillar
fagkunnáttu, en menn þurfa að vera
lagnir, „kunna að vinna með höndunum
á sér“, segir Fjölnir. Ef stækka þarf eða
minnka hringinn, á bara að rekja hann
upp aftur og beygja í formið að nýju.
A víkingaöld voru silfurteinar einnig oft
notaðir sem gjaldmiðill. Ef borga átti eitt-
hvað þá var einfaldlega brotinn nægilega
stór bútur af teininum og hann vigtaður.
Að nútímamanni læðist því sá grunur að
ef til vill hafi einhver hagnýt hugsun verið
á bak við einfaldleikann í hönnuninni.
Hvað væri auðveldara en að rekja hnútinn
sundur, klippa bút af baugnum og hnýta
svo aftur? Baugurinn gæti verið jafnstór og
áður en hnúturinn aðeins minni.
Marjatta Isberg
Ljósmynd: Binni
Heimildir og ítarefni:
Steinunn Kristjánsdóttir (2000). Timburkirkja
og grafreitur úr frumkristni. Áfangaskýrsla
fornleifarannsókna á Þórarinsstöðum í Seyð-
isfirði sumarið 1999. Skýrslur Minjasafhs
Austurlands XI.
Inga Rósa Þórðardóttir (1996). I þjóðlegri
sköpun. Inga Rósa Þórðardóttir ræðir við
hjónin Hlyn Kristin Halldórsson og Eddu
Kristínu Björnsdóttur á Miðhúsum.
Heima er bezt 1996 (9), bls. 317-325.
HUGUR OG HÖND 2004 1 1