Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1995, Blaðsíða 16

Ólöf Ríkarðsdóttir, form. ÖBÍ:
Meginreglur Sameinuðu þjóðanna um
jafna þátttöku fatlaðra í samfélaginu
að er okkur Öryrkjabanda-
lagsfólki gleðiefni, hversu
margir hafa séð sér fært að
koma hingað í dag og ég býð ykkur öll
hjartanlega velkomin. Tilefni þessarar
ráðstefnu er að kynna meginreglur Sam-
einuðu þjóðanna um jafna möguleika
fatlaðra til þátttöku í samfélaginu. Regl-
urnar voru samþykktar á allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna og undirritaðar af
fulltrúum allra aðildarlandanna, þar á
meðal Islandi, þann 20. desember 1993.
Jafnframt var þá ákveðið að hinn 3.
desember skyldi verða alþjóðadagur
fatlaðra. Island var fyrst Norðurland-
anna til þess að láta þýða meginreglurn-
ar en félagsmálaráðuneytið sá um þá
framkvæmd fljótlega eftir samþykkt þeirra eða árið 1994.
Öryrkjabandalagið hefur nú, fyrir þessa ráðstefnu, gefið
lit lítinn, aðgengilegan bækling um reglurnar, þýddan og
staðfærðan, þar sem í fljótu bragði er hægt að sjá um hvað
þær fjalla. Þetta hvorttveggja liggur hér frammi á
fundinum.
Meginreglurnar voru lokaáfanginn í áratugar átaki
Sameinuðu þjóðanna til þess að vekja athygli þjóða
heims á hinum margvíslegu hagsmunamálum fatlaðs fólks
og þoka þeim áfram. Atakið hófst með alþjóðaári fatlaðra
1981 og var síðan fylgt eftir með ákvörðun um að
áratugurinn 1982 - 1992, skyldi helgaður þessum
málefnum. Aherslumál þessa áratugar voru skilgreind í
þrennu lagi:
I fyrsta lagi var það fyrirbyggjandi starfsemi, til þess
að koma í veg fyrir fötlun, t.d. slysavamir, jafnframt því
sem stefnt skyldi að því að létta óhjákvæmilega fötlun,
með tilliti til trygginga, hjálpartækja og umhverfis.
I öðru lagi skyldi lögð áhersla á endurhæfingu á öllum
sviðum.
I þriðja lagi skyldi stefnt að jafnrétti og þátttöku fatlaðra
í samfélaginu.
En áratugurinn varð ekki jafn árangursríkur og menn
höfðu vænst. I fyrstu mátti merkja framfarir í ýmsum
aðildarlöndum SÞ, en um miðjan áratuginn var greinilegt
að áhuginn fór dvínandi og í mörgum ríkjum heims hafði
engin breyting orðið á. Það læðist einnig að manni sá
grunur að hlutur Sameinuðu þjóðanna, sá sem sneri að
framkvæmd hafi ekki verið sem skyldi, þar sem framan af
áratugnum voru 14 manns sem unnu að málefnum fatlaðra
á vettvangi þeirra, nú í aprílmánuði síðast liðnum vann
þar aðeins einn.
Hvað var nú til ráða?
Um þetta leyti var unnið að barna-
sáttmála Sameinuðu þjóðanna. Því
vaknaði sú hugmynd, sem fljótlega var
komið á framfæri að nauðsynlegt væri
að fá sambærilega mannréttindaskrá, er
óhætt að kalla það, fyrir fatlað fólk. Að
vísu er til mannréttindaskrá Sameinuðu
þjóðanna, sem er auðvitað ætlað að ná
til alls mannkyns. Sú er þó ekki raunin.
Þessvegna var talin nauðsyn á sérstaki'i
mannréttindaskrá fyrir börn, og sama
gilti einnig um konur og fatlað fólk. Það
tók nokkurn tíma að vinna þessari
tillögu fylgi á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna, henni var fyrst algjörlega
hafnað af tveimur ástæðum, vegna
kostnaðar og hins að sérstök lög um fatlað fólk væru til
þess fallin að aðgreina þann hóp frá öðrum. En það var
hægt um vik að benda á hliðstæðuna um barnasáttmálann.
A endanum tókst þó að ná samkomulagi um þær megin-
reglur um jafna möguleika fatlaðra til þátttöku í sam-
félaginu. sem samþykktar voru í lok árs 1993, eins og áður
segir. Þetta eru þó reglur en ekki lög, en þrátt fyrir það er
þarna um að ræða samþykktir, þar sem Sameinuðu þjóð-
irnar snúa sér beint til stjórnvalda í hverju landi og regl-
urnar tuttugu og tvær eru bein skilaboð þeiua til stjórnvalda
og þjóðþinga um hvað þurfi að gjöra á þessum vettvangi
og hvernig það skuli framkvæmt. Sá er þó galli á gjöf
Njarðar að samþykktinni fylgir engin fjárveiting frá hendi
Sameinuðu þjóðanna. Það eru því frjáls framlög nokkurra
aðildarlanda sem standa undir kostnaði við þá starfsemi
sem fylgir útbreiðslu reglnanna.
Sá sem átti hugmyndina að setningu meginreglnanna
var Svíinn Bengt Lindqvist og hann átti jafnframt
mikinn þátt í samningu þeirra. Regnhlífarsamtök fatlaðra
á Norðurlöndunum, eða Norðurlandaráð fatlaðra eins og
þau kalla sig, beitti sér fyrir því við alla utanríkisráðherra
Norðurlandanna að Lindkvist yrði ráðinn eftirlitsmaður
við framkvæmd þeirra og var það síðar samþykkt á
vettvangi SÞ. Bengt Lindkvist hefur sér til fulltingis
ráðgjafarnefnd, sem skipuð er fulltrúum sex alþjóða-
samtaka fatlaðra. Bengt Lindquist á sæti á sænska þinginu.
Hann var um skeið varafélagsmálaráðherra Svía, þar sem
hann hafði m.a. á sinni könnu málefni barna, aldraðra og
fatlaðra. Lindkvist er kennari að mennt og sjálfur blindur
og veit því hvar skórinn kreppir. Hann var um árabil
formaður sænsku öryrkjasamtakanna og hefur jafnframt
tekið mikinn þátt í alþjóðlegu samstarfi um málefni
fatlaðra. Bengt Lindquist flutti einmitt erindi um
16