Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1997, Blaðsíða 44

Jan Presthus yfirlæknir:
Ráðstefna um sjúkdóma
með hreyfihömlun
(í þýðingu séra Magnúsar Guðmundssonar)
Með jöfnu tímabili eru
haldin alþjóðaþing um
Parkinsonsveiki. Ég fór
fyrst á slíka ráðstefnu árið 1975. Þar
voru um 400 þátttakendur. A
ráðstefnunni í
Vín í júní 1996
voru þátttak-
endur um 1500,
en á þessari ráð-
stefnu var ekki
eingöngu fjallað
um Parkinsons-
veiki heldur
einnig um aðra
sjúkdóma sem
leiða til hreyfi-
hömlunar. Að
mestu fór fund-
artíminn þó í
umfjöllun um
Parkinsonsveiki.
I heila viku voru
haldnir fyrir-
lestrar frá morgni
fram á kvöld.
Þar að auki voru
kynntir um 1000
útdrættir af textum og tölum frá
rannsóknum sem framkvæmdar
höfðu verið. Það var því áríðandi að
vera fyrirfram vel undirbúinn svo að
það náist sem menn óska að sjá og
heyra. Slík ráðstefna getur verið
yfirþyrmandi vegna margbreytni
sinnar. Það eru svo mörg viðfangsefni
tekin til meðferðar og margar úrlausn-
ir fyrir hvert viðfangsefni. Allir reyna
að svara erfiðum spurningum, en
skoðanir eru skiptar og umræður
fjörugar. Því fer fjarri að hægt sé að
leysa vandamálin fullkomlega og
nýjar spurningar koma fram í
umræðunum og þær krefjast nýrra
svara næst þegar leiðir liggja saman.
Þegar allt er afstaðið hafa menn samt
sem áður öðlast nýja innsýn og
skilning á mörgu sem áður var óljóst.
Þess vegna er haldið heimleiðis með
það hugboð að menn viti hvernig
“málin” standa einmitt núna. Og það
er í sjálfu sér dýrmætt. Og hvernig
standa svo “málin” þegar um Parkin-
sonsveiki er að ræða? Ég ætla að svara
spurningunni að nokkru leyti.
Orsökin
Orsök veikinnar er ennþá ókunn.
Möguleikinn á erfðum er ræddur af
nýjum áhuga eftir að skýrslur gáfu til
kynna að til væru stórar ættir þar sem
Parkinsonsveiki fyrirfinnst í mörgum
ættliðum án frávika. í þessum ættum
lítur út fyrir að veikin erfist að miklum
meirihluta. En augljóst er að slíkar
ættir mynda undantekningu frá regl-
unni um að Parkinsonsveiki gangi
ekki í erfðir. Menn eru þeirrar skoð-
unar að þessar ættir myndi undirflokk
Parkinsonssjúklinga. Tvíburarann-
sóknir sem hófust fyrir meira en 20
árum og í byrjun virtust ekki mæla
með erfðum virðast nú gefa til kynna
að til sé tilhneiging í erfðum til
þróunar Parkinsonsveiki. Til þess þarf
líka sjúkdómsmyndandi þátt utanfrá.
Því hefur verið haldið fram að þessi
óþekkti þáttur gæti verið í sambandi
við efni sem líkist MPTP sem er efni
sem getur framkallað veikindaástand
sem líkist mjög Parkinsonsveiki. Slfk
efni hafa hingað til ekki fundist.
Ferill sjúkdómsins
Lífefnafræðingar höfðu mikið að
segja um þær breytingar sem verða í
heilanum í Parkinsonsveiki. En það
er töluverður ágreiningur hjá sérfræð-
ingunum. Ég get nefnt að efi ríkir um
þýðingu þeirra súru efna (frjálsu radi-
kala) sem myndast þegar dópamín
sundrast í heilanum, og þó hefur verið
litið svo á í mörg ár að frjálsir radikalir
eigi höfuðsök á dauða taugafrumanna
í Parkinsonsveiki. En síðasta orðið um
það hlutverk sem þeir gegna hefur
ekki enn verið sagt. Aftur á móti er
mikil eining þegar um er að ræða
þýðingu taugavaxtaþáttanna fyrir líf
og dauða frumanna.
Meðferðin
En mests tíma og mestrar athygli
naut meðferðin við Parkinsonsveiki.
Tveirnýir ensímhemjarar, sem lofuðu
góðu, voru kynntir. Þessirensímhemj-
arar eru læknislyf sem halda í skefjum
ensíminu COMT sem brýtur niður
levodópa áður en það ummyndast í
dópamín. Með því skerðir það áhrifin
af levodópaefnunum og dregur einnig
úr eðlilegri myndun dópamíns. Þessir
tveir ensímhemjarar eru kallaðir
entacapone og tolcapone. Þeir munu
auka dópamínmyndun heilans og þeir
munu verða til þess að meira af levo-
dópa í lyfjunum Madópar og Sinemet
ummyndast í dópamín. í þeim tilraun-
um sem hafa verið gerðar á sjúkling-
um hefur verið sýnt fram á að bæði
lyfin draga úr sveiflunum í hreyfi-
færninni sem svo margir Parkinsons-
sjúklingar þjást af. Hér eru tvö lyf til
staðar sem hægt er að nota þegar
meðferðin fer að verða erfið og það
er æskilegt að bæta öðru lyfi við
Sinemet eða Madópar. Ennþá eru
þessi lyf ekki komin á skrá hjá okkur,
en a.m.k. annað lyfið ætti brátt að vera
mögulegt að taka í notkun.
Aðrar nýjungar
Dópamínsamherjar er efni sem
örvar sömu taugafrumur og dópamín.
Þeir eru gjarnan kallaðir hinir bein-
skeyttu dópamínsamherjar, þar sem
þeir verka óháð dópamíni. En verkun
þeirra er veikari en hjá dópamíni og
er þess vegna venjulega ekki notað eitt
sér, heldur í viðbót við Madópar eða
Sinemet. 1 Noregi er einn dópamín-
samherji á skrá, sem sé parlodel. Nýir
dópamínsamherjar var önnur stórfrétt
í lyfjafræðilegri meðferð sem rædd
var á ráðstefnunni. Það eru fleiri á
44