Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.2000, Blaðsíða 18

ÁF GEÐVERND
Geðverndarfélag íslands gefur
út ársrit þar sem hin ýmsu
þemu eru tekin til ítarlegrar
meðferðar. Venjulega er eitt þema
aðeins en afþvi Geðverndarfélagið er
nú 50 ára, átti 50 ára afmæli 17. jan.
sl., þá er ritið helgað tvennu: annars
vegar þessu merkisafmæli, hins vegar
efninu: Röskun á persónugerð.
Ritstjórinn, Eiríkur Örn Arnarson á
nokkur vel valin formálsorð, minnist
afmælisins og nefnir þar t.d. hversu
alþjóðlegir straumar í meðferð geð-
sjúkdóma hafi borist hratt hingað s.s.
það að íslendingar hafi verið meðal
hinna fyrstu til að nýta sér lyijameð-
ferð í meðhöndlun geðsjúklinga þeg-
ar á sjötta áratugnum.
Það er einkar vel til fundið að fá svo
dr. Tómas Helgason, forystumann
Geðverndarfélagsins til fjölda ára og
fróðleiksmann mestan um sögu þess
til að rita yfirgripsmikla grein um fé-
lagið á þessum tímamótum. Það var
faðir hans dr. Helgi Tómasson sem
hvatti til þessa innan Læknafélags
Reykjavíkur og samkvæmt tillögu
hans samþykkt “að beita sér fvrir
stofnun almenns félagsskapar til geð-
verndar og hugræktar”. og það var
ekkert hik eða slór þar á því svo
skyldi gjört “nú þegar.” Stofnfund-
urinn var svo haldinn 17.jan. 1950 og
var dr. Helgi fyrsti formaðurinn.
Undir hans forystu hélt félagið árlega
félagsfundi með fræðsluerindum s.s.
um hjónabandsvandamál og hjóna-
skilnaði, geðvernd á vinnustöðum og
hegðunarvandkvæði
barna. Við lát Helga
1958 lagðist starfsemi
félagsins niður um
hríð en endurvakið var
það árið 1962 og þá
undir formennsku
Kristins Björnssonar
sálfræðings allt til
1966.
1963 gekk félagið í
Öryrkjabandalag ís-
lands og sama ár fékk
félagið styrk á Ijár-
lögum. 1966 gerðist
félagið stofnaðili að
Hússjóði Öryrkja-
bandalagsins.
1966 varð Kjartan
Jóhannsson héraðs-
læknir formaður félagsins. Í hluta-
starf framkvæmdastjóra var fyrst
ráðið 1966.
r
Iþessari glöggu grein dr. Tómasar
koma fram upplýsingar um tvo
sjóði á vegum Geðverndarfélagsins
sem sannarlega hafa nýst mörgum
mætavel.
Eitt það markverðasta sem félagið
stóð fyrir er samstarf félagsins og
SÍBS um framkvæmdir að Reykja-
lundi, fyrst með þrem húsum þar fyrir
12 vistmenn og síðan kostun rýmis í
viðbyggingu Reykjalundar fyrir 10
sjúklinga til viðbótar þannig að Geð-
verndarfélagið á síðan 1974 22 rúm
að Reykjalundi.
Síðan greinir dr. Tómas frá ráð-
stefnum ýmsum sem félagið stóð
fyrir svo og frá þeirri fræðslustarf-
semi er sífellt fór fram. Þá víkur
hann að útgáfu Geðverndar sem hefur
komið út allt frá árinu 1966 að
undanskildum ljórum árum sem út-
gáfan lá niðri á níunda áratugnum.
Svo greinir dr. Tómas frá hinu
giftudrjúga samstarfi félagsins við
Kiwanishreyfinguna sem m.a. hefur
getið af sér vinnustaðinn Bergiðjuna,
endurhæfingarstöðina að Alfalandi
15-17, þrjár íbúðir í Álfalandinu og
íbúð sem leigð er barna- og unglinga-
geðdeildinni. 1 raun hefur þjóðin í
gegnum þá ágætu Kiwanishreyfingu
lagt þarna fram ómælt fé, því hver
kannast ekki við K-lykilinn.
Aðrir formenn Geðverndarfé-
lagsins en áður hafa verið nefndir
eru: Halldór Hansen yfirlæknir,
Oddur Bjarnason læknir, Jón G.
Stefánsson yfirlæknir og Tómas
Zoéga yfirlæknir. Framkvæmdastjóri
1966 - dauðadags 1987 var Ásgeir
Bjarnason en núverandi
framkvæmdastjóri er Elísabet Á.
Möller. Ritstjóri Geðverndar er
Eiríkur Örn Arnarson yfirsál-
fræðingur. Þetta er sem vænta mátti
af dr. Tómasi hin markverðasta
samantekt og því er hún hér rakin
þetta vel.
Annað efni þessa rits er einnig hið
forvitnilegasta. Illugi Jökulsson
rithöfundur segir frá hugmyndum
Christian Schierbecks um geðveikra-
hæli um aldamótin, en Christian lauk
læknisprófi hér á landi með einstakri
úrvalseinkunn, sagður gáfumaður og
fjörmaður.
Aðalhugmynd hans var um lítið
hæli - 15 manna - og hann kveðst
ætla að taka þá “sem eru óþrifnastir,
háværastir og hættulegastir”, hæli þar
sem búa mætti betur að geðsjúkum.
Hann segir í grein sinni í Andvara
1901 það einnig “að hættulega
brjáluðum mönnum sé annað hvort
komið fyrir hjá bændum á kostnað
sveitanna eða komið fyrir á dönskum
geðveikraspítölum”. Schierbeck
ijallar um sjálfsmorð þessu tengd og
lýst er svo hlutskipti þeirra sem til
Danmerkur fóru, án máls, án heim-
sókna. Meðal þess sem Schierbeck
réttilega segir er
þetta: “Víst er um
það, að margur, sem
Iækna mætti, verður
aumingi ævilangt
eða veslast upp.”
Illugi bendir á að
Schierbeck hafi
talað fyrir daufum
eyrum, aðhaldssemi
alþingismanna um
útgjöld landssjóðs
verið mikil. En verð
er þessi vakning til
að vera á sagna-
spjöld færð með
þessum hætti.
rúsk nefnist
grein Jóhann-
Forsíðumynd - litadýrðina vantar.
G
18