Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.2000, Síða 29

reglugerðar sagði hann: “Þetta stríðir
gegn heilbrigðri skynsemi. Þetta
stríðir gegn allri sanngirni. Þetta
stríðir gegn mannréttindum og mann-
réttindabrot ber að afnema skilyrðis-
laust og undanbragðalaust og það ber
að gera þegar í stað.”
Vangaveltur ráðherra um fjárupp-
hæðir í þessu sambandi kölluðu fram
hörð viðbrögð Ögmundar Jónas-
sonar, sem minnti á um hve lágan líf-
eyri væri verið að ræða. “Og þótt það
kostaði þúsund milljónir,” sagði
hann. “Þótt það kostaði tvöþúsund
milljónir, bæri að laga þetta. Við
eigum ekki að una mannréttinda-
brotum.”
ÖBÍ neyðist til að stefna
Þrem mánuðum eftir þessa snörpu
umræðu lýsti tryggingamálaráðherra,
Ingibjörg Pálmadóttir, því opinber-
lega yfir að hún hygðist afnema þetta
“óréttlæti” í áföngum og láta afgreiða
lög þar að lútandi á því þingi sem
framundan var, þ.e. á haustþinginu
1998. Þegar leið á haustið vaknaði
hins vegar grunur um að brögð væru
í tafli, að ætlunin væri einungis að
taka skref í átt til afnáms en festa það
jafnframt í lög án nokkurra tímatak-
markana - nota lítilsháttar réttarbót
til að lögfesta alvarlegt réttarbrot.
Fóru þingmennirnir Steingrímur J.
Sigfússon og Össur Skarphéðins-
son ekki í launkofa með þennan grun
sinn.
A síðasta næturfundi fyrir jól kom í
ljós að hinn illi grunur hafði ekki
verið að ófyrirsynju, og þá varð ráð-
herra loks að viðurkenna: “Eg ætla
ekki að binda hendur næstu ríkis-
stjórnar lengur en næsta ár hvað þetta
varðar.”
Svo mörg voru þau orð. En þegar
fyrir lá að stjórnarandstaðan vildi af-
nema umrædda skerðingu hlaut sú
spurning að vakna hverra hendur
Ingibjörg Pálmadóttir vildi ekki
binda, hvort það væru e.t.v. hendur
heilbrigðisráðherrans sem nokkrum
mánuðum áður hafði sagt “en ég ætla
að leysa þetta mál” og “stærsta breyt-
ingin er að tekjur maka skerði ekki
bætur öryrkja.”
Þegar fyrir lá að brögð höfðu verið
í tafli átti Öryrkjabandalagið ekki
annarra kosta völ en að leita á ný til
lögmanns síns, Ragnars Aðalsteins-
sonar, og fela honum það verkefni að
stefna ríkisvaldinu fyrir dómstóla.
Auður Þorbergsdóttír
Þetta var leið sem Öryrkjabandalagið
hafði í lengstu lög viljað komast hjá
og raunar dregið á langinn í þeirri
veiku von að ráðherra myndi standa
við gefin fyrirheit. En þegar ljóst var
orðið hvemig loka ætti málinu var
bandalaginu ekki stætt á öðru en að
leita réttar umbjóðenda sinna fyrir
dómstólum.
Fyrir Héraðsdómi rökstuddi Ragn-
ar Aðalsteinsson hvers vegna ráð-
herra hefði ekki haft lagaheimild
fyrir reglugerð sinni og féllust allir
þrír dómaramir á rök hans. Að auki
komst einn þeirra, Auður Þorbergs-
dóttir, að þeirri niðurstöðu að hin
nýju lög stjórnarmeirihlutans, sem
viðurkennt var af hálfu ráðherra að
sett hefðu verið til að tryggja lögmæti
umræddrar skerðingar, gengju gegn
öðrum lögum landsins, þar með taldri
sjálfri stjórnarskrá lýðveldisins.
“Brot á ákvœði stjórnarskrár”
í sératkvæði Auðar Þorbergsdóttur
segir að við mat á því hvort skerð-
ingarákvæði hinna nýju laga brjóti í
bág við tilvitnuð stjórnarskrárákvæði
og alþjóðasáttmála sem íslenska ríkið
er aðili að, verði ekki framhjá þeim
fjárhæðum litið sem hér sé um að
ræða, þ.e. fjárhæð grunnlífeyris
öryrkja og fjárhæð fullrar árlegrar
tekjutryggingar.
Dómarinn, Auður Þorbergsdóttir,
minnir á að í 65. grein stjórnarskrár-
innar sé kveðið á um að allir skuli
vera jafnir fyrir lögum og njóta
mannréttinda án tillits til kynferðis,
trúarbragða, skoðana, þjóðernisupp-
runa, kynþáttar, litarháttar, efnahags,
ætternis og stöðu að öðru leyti. Þá
minnir hún á að í 1. grein. laga um
málefni fatlaðra segi að markmið
laganna sé að tryggja fötluðum jafn-
Ingibjörg Pálmadóttir
rétti og sambærileg lífskjör við aðra
þjóðfélagsþegna og skapa þeim skil-
yrði til þess að lifa eðlilegu lífi.
Auk þessara tveggja mikilvægu
lagagreina vísar dómarinn til þess að
samkvæmt 76. grein stjórnarskrár-
innar skuli öllum sem þess þurfi
tryggður í lögum réttur til aðstoðar
vegna sjúkleika, örorku, elli, atvinnu-
leysis, örbirgðar og sambærilegra at-
vika. Bent er á að ákvæði þetta eigi
sér rót í alþjóðlegum mannréttinda-
samningum sem Island hafi undir-
gengist.
Dómarinn segir að í stað þess að
meta sjálfstætt hagi bótaþega séu
hagir hans metnir út frá tekjum maka
og að með þessu ákvæði almanna-
tryggingalaga flytji löggjafinn lög-
bundinn rétt öryrkja til aðstoðar yfir
á herðar maka. í niðurlagi atkvæðis
síns segir dómarinn orðrétt:
“Það að flytja lögbundinn rétt
öryrkja skv. 76. gr. stjórnarskrár yfir
á maka öryrkja og gera öryrkja al-
gjörlega háða maka sínum fjárhags-
lega gengur gegn yfirlýsingum um
réttindi fatlaðra og er brot á ákvæði
stjórnarskrár um jafnrétti og stjórnar-
skrárverndaðan rétt til aðstoðar
vegna örorku, enda telst það, að geta
gengið í hjúskap að vissum skil-
yrðum fullnægðum, hluti almennra
mannréttinda og eðlilegs lífs.”
Rœrnlir sjálfstœði
og manntegri reisn
Stuttu eftir að mál þetta var dóm-
tekið kom út á vegum Trygginga-
stofnunar ríkisins stærsta og ítar-
legasta úttekt sem gerð hefur verið á
íslenska almannatryggingakerfinu.
Hér er um að ræða bókina Islenska
leiðin, 357 síðna bók, þar sem saman
eru komnar ekki aðeins yfirgrips-
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
29