Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.2000, Blaðsíða 28

Héraðsdómur Reykjavíkur:
STJORNVOLD BEITTU
SKERÐINGU ÁN HEIMILDAR
Ihálfan áratug, frá ársbyrjun 1994
til ársbyrjunar 1999, var ís-
lenskum stjórnvöldum óheimilt
að skerða tekjutryggingu öryrkja
vegna tekna maka. Þetta er einróma
niðurstaða Ijölskipaðs Héraðsdóms
Reykjavíkur. Að dómsniðurstöðu
þessari standa allir þrír dómararnir,
þau Auður Þorbergsdóttir, Eggert
Oskarsson og Hjörtur O. Aðalsteins-
son.
Aður en mál þetta kom til kasta
dómstóla hafði Öryrkjabandalagið
árangurslaust reynt að fá stjórnvöld
til að láta af því ráðslagi að varpa
tryggingarskyldu sinni yfir á maka
öryrkja. Fyrir þessu hefur bandalagið
fært margvísleg rök, einkum þau hve
markvisst hér er spornað gegn mögu-
leikum fatlaðra til sambúðar og fjöl-
skyldulífs, en þetta tvennt er ekki að-
eins hluti almennra mannréttinda
heldur er beinlínis ætlast til þess að
aðildarrríki Sameinuðu þjóðanna geri
ráðstafanir til að auðvelda fotluðum
að stofna til hjúskapar og fjölskyldu-
lífs, enda geri fötlunin og hleypi-
dómar um fatlaða þeim óhægara um
vik hvað þetta varðar en öðru fólki.
Stuðningur við málstað ÖBI
Stuðningur við málstað Öryrkja-
bandalagsins hefur borist frá fjöl-
mörgum aðilum. Auk prestastefnu,
sem ályktaði sérstaklega um þetta
mál sumarið 1997, hefur sívaxandi
ljöldi alþingismanna látið málið til
sín taka. í apríl 1997 kvaddi Margrét
Frímannsdóttir sér hljóðs utan dag-
skrár og sagðist ekki með nokkru
móti fá séð að umrætt skerðingar-
ákvæði ætti sér stoð í lögum og væri
sú skoðun sín m.a. studd áliti Arn-
mundar Backman hæstaréttarlög-
manns, sem nú er látinn.
Asta Ragnheiður Jóhannesdóttir
tók undir þá skoðun málsheljanda að
reglugerðin ætti sér ekki stoð í lögum
og framkvæmd hennar væri ekki að-
eins niðurlægjandi heldur bryti fólk
niður andlega og líkamlega. Undir
þetta tók Guðný Guðbjörnsdóttir
Ragnar Aðalsteinsson
og kvaðst vilja ítreka þá grundvallar-
afstöðu kvennalistans að líta bæri í
auknum mæli á fólk sem einstakl-
inga, óháð hjúskaparstöðu.
Svavar Gestsson sagði að hér væri
verið að vekja athygli á mjög alvar-
legu máli og lauk máli sínu með
svofelldum orðum: “Niðurstaða mín
af málinu er sú að það er óhjákvæmi-
legt að höfðað verði prófmál í þessu
máli til að tryggja að öryrkjar og
aldraðir fái sinn rétt.” Á eftir Svavari
talaði Lúðvík Bergvinsson og tók
hann eindregið undir hvatningu
Svavars um að á þetta yrði látið reyna
fyrir dómstólum.
“Hér er stórmál á ferðinni,” sagði
Jóhanna Sigurðardóttir, sem kvaðst
taka undir það sjónarmið að líta bæri
á fólk sem einstaklinga, óháð hjú-
skaparstöðu. Þá kvaðst hún fylgjandi
því að leitað yrði úrskurðar dómstóla,
en sagði þó að fyrst af öllu teldi hún
að þingið ætti að leysa þetta mál.
Ólafur heitinn Þórðarson kvaðst
þeirrar skoðunar að í stað tímafrekra
málaferla væri nær að Alþingi tæki af
skarið með ótvíræðum hætti og sagði:
“Ég held að þeir tímar séu upp runnir
að við eigum að horfa meira á ein-
staklinginn sem einstakling, en horfa
ekki eins mikið á hjúskaparstöðuna.”
Ásta R. Jóhannesdóttir sagði að á
meðan þessi mannréttindabrot við-
gengjust þýddi lítið að vera að tala
um fjölskylduna sem hornstein þjóð-
félagsins. Kvaðst hún þekkja mörg
dæmi þess að ljölskyldur hefðu
brotnað vegna umræddrar skerðingar,
hjónaböndin þyldu ekki þetta álag.
Gegn skynsemi, sanngirni
og mannréttindum
Þegar ár var liðið án þess að ráð-
herra hyrfi frá skerðingarreglu sinni
kom málið aftur til umræðu, nú að
frumkvæði Ástu R. Jóhannesdóttur
sem mælti fyrir breytingartillögu þar
sem lagt var til að við 17. gr. laga um
almannatryggingar bættist svofelld
málsgrein: “Tekjur maka hafa ekki
áhrif á tekjutryggingu lífeyrisþega.”
Ekki náði tillagan fram að ganga, en
um hana spunnust athyglisverðar um-
ræður þar sem þingmaðurinn og ráð-
herra tryggingamála deildu um lög-
mæti reglugerðar þess síðarnefnda.
Fáeinum dögum síðar var umræð-
unni fram haldið. Margrét Frímanns-
dóttir rakti þá í ítarlegu máli hvernig
reglugerð ráðherra bryti gegn bæði
íslenskum lögum og alþjóðlegum
skuldbindingum. Auk alþjóðasamn-
inga og mannréttindasáttmála nefndi
hún Meginreglur Sameinuðu þjóð-
anna um málefni fatlaðra þar sem
segði m.a: “Ekki skyldi dregið úr
tekjutryggingu eða hún felld niður
fyrr en hinn fatlaði er orðinn fær um
að afla sér viðunandi og öruggra
tekna.” Og ennfremur: “Aðildarríkin
skyldu stuðla að því að fötluðum sé
kleift að taka virkan þátt í fjölskyldu-
lífi. Þau skyldu tryggja réttindi fatl-
aðra til mannlegrar reisnar og tryggja
að fötluðum sé ekki mismunað með
lögum hvað varðar kynferðissam-
bönd, hjónaband og barneignir.”
Næstur til máls tók Ögmundur
Jónasson sem vakti athygli á því
tekjuhrapi sem yrði hjá ýmsum
öryrkjum við það eitt að ganga í
hjónaband og hvatti þingheim til að
fylgjast með réttindabaráttu Öryrkja-
bandalagsins til að hnekkja þessu
ranglæti.
Þegar Ögmundur hafði rakið af-
leiðingar hinnar heimildarlausu
28