Samtökin '78 - 30 ára Afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2008, Qupperneq 48

að það séu nógu þung c
vel, en alnæmisóttinn hafði yfirhöndina.
í desemberhefti tímaritsins Heimsmyndar 1987 kom í
fyrsta sinn fram opinberlega íslenskur smitaður maður
og ræddi líf sitt og veikindi. Það var Sævar Guðnason 38
ára gamall og bjó í Kaupmannahöfn. Fleiri komu svo á
eftir honum og ræddu stöðu smitaðra og má þar nefna
Einar Þór Jónsson sem gekk fram fyrir skjöldu og gaf
alnæmissmituðum andlit hér á landi. Og það gat verið erfitt
að vera smitaður í hommasamfélaginu. Þar var líka hægt að
vera útskúfaður. Og það var þrautin þyngri að koma úr felum
innan hommasamfélagsins sem smitaður einstaklingur.
Nú kom í Ijós stór hópur íslenskra homma, töluvert stærri
en við höfðum gert okkur grein fyrir, sem flutt hafði utan
áratugina á undan og sest að bæði vestan hafs og austan.
Við heyrðum af andláti margra og sumir komu heim til að
deyja. Það var ótrúlegt en einstaka fjölskyldur þessara manna afneituðu þeim
líka í dauðastrfðinu. Grimmdin í fordómunum lætur sjaldnast bíða eftir sér.
//Vildu ekki bækling um hættulaust kynlíf
Það var haustið 1986 og við hjá Samtökunum '78 vorum komin í samræður
við samfélagið og í fyrsta sinn fengum vió lítilsháttar styrk frá opinberum aðila,
þ.e. landlæknisembættinu til að sinna forvarnarstarfi. Við gerðum bækling
um hættulaust kynlíf og reyndum eftir megni að ná til homma með áróður fyrir
hættulausu kynlífi og almennri upplýsingu um samkynhneigð. En það sýnir vel
stöðu samkynhneigðra á þessu tímabili að fáir leyfðu okkur að láta bæklinginn
um hættulaust kynlíf liggja frammi á opinberum stöðum. Flest apótek neituðu
að láta bæklinginn liggja frammi og jafnvel Húð og Kyn neitaði að taka við
bæklingnum og sagði að við gætum bara dreift þessu meðal okkar félagsmanna.
Umræðan um alnæmi var komin á fullt í íslensku samfélagi og var séríslensk
að innihaldi, því til að byrja með var alvarlegasta og mesta umræðan um hvað
AIDS ætti að nefnast á íslensku. Um þetta spunnust hatrammar og langvarandi
deilur uns niðurstaðan varð alnæmi. Þá kom botnlaus umræðan um kristna trú og
samkynhneigð. í þriðja lagi spratt upp umræða um að nálgast sjúkdóminn með
lögum, þ.e. tilskipunum og þvingunaraðgerðum og herða lög um kynferðisbrot
samkynhneigðra þar sem líkurværu á að samkynhneigðir kynferðisafbrotamenn
húsum við meðhöndlun Aidssjuklinga.
„n£MN<STV .
Orð
Eyðni eða alnæmi?
Lœknar leggjastgegn „eyðni". Páll Bergþórsson: Ekki fullnægjandi rök.
Grœnland er ekkert hlýlegt. Halldór Halldórsson: Menn eru ekki hræddir við
orðið heldur sjúkdóminn
Fjórir læknar scm fást við nú- hafa lífshættulegan sjúkdóm og hefur scnnilega náö mestri út- læknisfræöilega. Sér þætti ekki
tímafaraldinn sem 6 ensku „þólt dauðadómurinn þurfí ekki breiðslu. Eyðni hefur síðustu sérlega bjart yfir því orði, - hins-
‘ ' ■“*■“■“ " ’ ‘ingja í eyrum hins sjúka í mánuði verið nær einnotað (fjöl- vegar þyrfti orðið eyðni elcki að
kallast AIDS hafa í orðsendingu að klingja . . , _____________________
til þjóðarinnar lagst gegn islensku hvert sinn scm sjúkdómurinn er miðlum. Smekkmenn um fs- vera néitt skelfilegt. Menn mættu
þýðingunni eyðniog hvetja til að í ncfndur á nafn“. Alnami sé ef til iensku hafa mælt með því opin- ekki ruglaþví saman viðeyðing, -
staðinn sé notað orðið alnœmi, cn vill ekki sérlega jákvætt orð, en berlega, meðal annars Heigi eyðni lýsti fyrst og fremst við-
þessi tvö hafa orðið útbreiddust þó bjartara yfir því en eyðni. Hálfdanarson og Gísli Jónsson. leitni sjúkdómsins til eyðingar.
þeirra nýyrða sem komið hafa Frá því sjúkdómurinn varð Páll Bergþórsson sagði Pjóð- Par að auki mættu menn hafa í
fram um sýkina. kunnur hérlendis hafa verið höfð viljanum í gær að honum þættu huga að Grænland væri ekki
Rök læknanna eru þau að yfir hann að minna kosti fimm rök læknanna ekki fullnægjandi. mjðg hlýlegt, þótt nafnið gæfi
eyðnf-nafnið gefi „samkvæmt heiti, enska skammstöfunin aids, Eyðni væri af sér hugsað sem það til kynna, sagði Páll.
málskilningi fiestra til kynna að þýðingin áunnin ónamisbaklun, nafn sjúkdómsins f heild, frá Halldór Halldórsson málfræð-
horfur sjúklinganna séu von- og orðin ónamistaring, alnami frumstigi til lokastigs, orðið al-
lausar“ og segja læknarnir fjórir og eyðni. Eyðni er yngst þessara nami lýsti hinsvegar aðeins ver-
| að orða.búiðtilafPáliBergþórssyni sta stiginu, og væri að auki hæpið stienj
myni'
ingur og nýyrðasmiður (fjölmið-
Ul, vistfræði o.fl.) tók f sama
HUfðarsvunta úx plasti
Plaslbaukur
fyrir noUðar náiar.
.1
Plastpold fyrir úrgang og ruat. Sóttmengaður
ogskai brennait.
prtEN^T’.

- '
væru smitaðir. Loks kom hin opinbera
faraldursfræðilega töluumræða, þ.e.
nokkrum sinnum á ári voru birtar tölur
um fjölda smitaðra og fjölda með
alnæmi á lokastigi ogfjölda látinna.
Þetta var svo borið saman við tölur
erlendis frá og var þetta inntakiö í
opinberum afskiptum af sjúkdómnum.
„Smitgát” á sjúkrahúsum vegna ónæmistæringar:
Þessi útbúnaður fyrir starfsfólk sjúkrahúsa var auglýstur í DV árið 1985.
ug og Páll. Eyðni væri rökrétt
idun af baklægu lýsingarorði,
„eyðinn“, um það sem eyddi ein-
hverju, f þessu tilviki ónæmis-
kerfi Ifkamans. Eyðni hefði þann
kost að vera ekki notað um annað
en þennan sjúkdóm, alnami væri
hinsvegar glannalega vfðtækt.
Þótt til sé að menn hræðist orð,
samanber bannorð eða nóaorð,
sé það varia heiti sjúkdómsins
sem eyðnisjúklingar hrókkvi við,
heldur sjúkdómurinn sjálfur. En
hér verður almenningur að skera
úr að dómi Halldórs.
Baldur Jónsson hjá íslenskri
málstöð sagði að engin afstaða
hefði verið tekin til þessara orða
á þeim bæ. ónamistaring, al-
nami og eyðni væru öll rétt
mynduð og vel nothæf; sér sýnd-
ist að alþýða manna hlyti að eiga
sfðasta orðið. Hinsvegar gerði
ekkert til þótt tvö orð væru til um
þennan sjúkdóm, samanber tær-
ingu og berkla, lömunarveiki og
mænusótt.
1 spjalli Þjóðviljans við hina
málfróðu kom fram að sá munur
væri á þessum deiluorðum að
eyðni lýsti fremur ferii, alnami,
hinsvegar ástandi, - og kynni
lokalausnin að vera sú að nota
„ . eyðni um sjúkdóminn frá upp-
//Rettindabarattan brunarustir Mig^',‘'™einu"e‘sumi0S;
Síðast kom svo það sem hefði átt
að byrja á - og það strax árið 1983
-þ.e. samvinna við samkynhneigða
og forvarnir sem beint væri að hommum og samræða um
tengsl smithættu og skelfilegrar stöðu samkynhneigðra.
Samtök áhugafólks um alnæmisvandann, Alnæmissamtökin,
voru stofnuð 5. desember 1988 með það að markmiöi að styðja
smitaða og sjúka og aðstendur þeirra og var Auður Matthíasdóttir
félagsráðgjafi fyrsti formaður samtakanna. Þegar félagið ýtti úr
vör fékk það styrk frá landsnefnd um alnæmisvarnir og Rauða
krossi íslands og allur ágóði af tónleikum Bubba, Megasar og
Harðar Torfa f Háskólabíói rann til félagsins. Þetta var nýlunda
og stórt skref framávið, aó opinberar stofnanir, félagasamtök og
listamenn legðu samkynhneigðum og alnæmissmituðum lió.
Enginn sem ekki lifði þessa tíma getur gert sér grein fyrir
örvæntingunni og vonleysinu sem ríkti í hommasamfélaginu á
þessum upphafsárum alnæmis. Við vorum að upplifa plágu sem
var að stráfella okkur og réttindabaráttan var brunarústir einar.
//Lesbíumar stíga fram
Lesbíurnar höfðu frá stofnun Samtakanna ‘78 tekið virkan
þátt í störfum félagsins og nokkrar verið mjög áberandi
og drífandi. En lesbíurnar voru oftast meira í baklandinu
og fáliðaðrí en hommarnir. Á þessu átti þó eftir að verða
breyting. Þegar framvarðasveit hommanna var á stundum
orðin fáiiðuð og bitlaus uppúr 1998 og alnæmisfaraldurinn og
andúðin á okkurvirtist ætla að hafa betur, þá komu lesbíurnar
úr baklandinu og fylltu skörðin. Og þær gerðu gott betur,
því þær voru frískar og fullar af eldmóði. f desemberhefti
48