Samtökin '78 - 30 ára Afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2008, Qupperneq 52

ÍUPPHARraÐAR
//Athafnarými fyrir annars konar fólk
Hinsegin skemmtanamenning, eða hin svokallaða sena, sprettur ekki
af sjálfu sér hvar og hvenær sem er. Hún er flókið borgarfyrirbæri sem
fær hvorki lifað né dafnaö nema að uppfylltum ákveðnum skilyrðum.
Þessi skilyrði veröa fyrst til hér á landi þegar nokkuö er liöið á 20.
öldina, en þá hefur íbúum hinnar ungu Reykjavíkur fjölgað til muna.
Einnig þeim sem upplifa annars konar ást og kynhneigðir. Hinu vaxandi
borgarsamfélagi fylgja líka fleiri byggingar, fjölbreyttari göturými og
þar af leiðandi æ fleiri skúmaskot. Sviðið hefur víkkað og dýpkað
og tækifærunum fjölgað. Það hefur verið skapað rými til athafna.
//Óminnisþokanerfullkominfjarvistarsönnun
Svo er það máttur óminnisþokunnar. Henni má nefnilega
aldrei gleyma þegar rifja skal upp hvað geröist á djamminu.
Ólíkt óminni stjórnmálamannsins er þessi þoka líka ekta,
sveipar minningarnar sinni óskýru slæðu til frambúðar og veitir
þar af leiðandi fullkomna sönnun fyrir fjarvist frá atburðarás
gærkvöldsins. Sérstaklega ef glösin voru fleiri en tvö eða þrjú.
En stundum léttir þokunni. Þá skríða minningarnar fram úr
fylgsnum sínum og bjóða í gönguferð um hinn gullna veg hinsegin
skemmtanalífs. Og fyrst er gengið um skemmtistaðina.
//Hreyfanleikinn íhuliðsheimum
Þessi nýskapaða menning er í fyrstu hulin sjónum almennings. Hjarta
hennarfervissulega að slá örar, en takturinn er ávallt rígbundinn
þeim neikvæöa tíðaranda sem neyðir hina forboðnu með kenndir
sínar niður undir yfirborð jarðar. Óttinn er slíkur og þögnin svo
löng að hraðari og háværari taktur er illmögulegur að sinni. Ekki
má heldur gleyma því að, fyrir utan næturbjart sumarið, liggur það
í eöli næturlífsins aö lifa í skjóli myrkurs. Og það er margt sem
myrkrið veit og margt sem aldrei ratar fram í skerandi dagsljósið.
Ibúar þessara huliðsheima flytja sig líka ört á milli öldurhúsa
bæjarins næstu áratugi. Sumir eru í leit að sakiausri skemmtan
og upplyftingu. Aðrir á flótta undan sjálfum sér og lífnu og enn
aðrir í leit að leikfélaga eða lífsförunauti. Líkt og gagnkynhneigðir
samborgarar þeirra eru þeir á einn eða annan hátt að uppfylla þörf
mannskepnunnar fyrir lífshamingju. Bara á forsendum annarra.
Hér, eins og annars staðar, lýtur hinsegin fólk nefnilega hinu
gagnkynhneigða forræði í einu og öllu. Hér beygir það sig undir
ægivald duttlungafullra skemmtistaðaeigenda sem oft meina því
aðgang og hrekja á milli staða. Og þótt óréttlætinu sé stundum
mótmælt er það ekki fyrr en með léttara andrúmslofti undir lok
20. aldar að fólk fer að skemmta sér á eigin forsendum.
//Tískan ogtíu mínúturnar
En það er ekki mótlætið eitt sem veldur hreyfanleikanum. Þar sem
tískan er gráðugur húsbóndi líður ekki á löngu áður en staðurinn í dag
verður óhjákvæmilega staöurinn í gær ogjafnvel gömlu fastagestirnir
fara þangað sem vinsælast er að vera. Nýr, heitari og troðfullur staður
tekur við. En tískan snýst í hringi og nýja staðarins bíða brátt sömu
örlög og þess gamla, sem þá skýtur hugsanlega upp á yfirboröið á ný.
Og þar sem íslendingar eru neysluglatt áhlaupafólk með athyglisbrest
snýst hjól tískunnar afar hratt á skerinu. Kappið ber oft líka forsjána
ofurliði og stundum er því lagt upp I ferðina með bjartsýnina sem hina
einu rekstrarlegu forsendu. Er þá nokkuð skrítið að margir uppiifi
íslenska skemmtistaði sem einnota vöru með 10 mínútna líftíma? Eða
að oft reynist örðugt að staðsetja kynvilltar klúbbaverur I tíma og rúmi?
194^950
//Borginvaknar
Það er ekki ofsögum sagt að ailt frá árinu 1930 hafi hin aldna
dama Hótel Borg borið höfuð og herðar yfir keppinauta slna á
þessu hinsegin sviði. Þarna stendur hún enn vaktina við Austurvöll,
stundum þreytt, en samt nánast eins og eilíf innan um alla hina
staðina sem viröast I samanburðinum lifna og deyja I senn.
Þarna hefst sagan og þangað leitar fólkið aftur og aftur eftir
hinsegin skemmtimenningu. Borgarmenningu á Hótel Borg. Þórir
Björnsson er hommi á nfræðisaldri og man því tímana tvenna:
Já, Borgin hefur sko alltaf verið við lýði sem okkar
samastaður. Eða, allavega alltfrá seinni heimsstyrjöld.
Á strfðsárunum fyila líka þúsundir hermanna bæinn. Þeir koma við á
Borginni, haida uppi fjörinu og íslenskar stúlkur „lenda I ástandi." Og þar
sem hinsegin kenndir loða jafnt við heri sem aörar samfélagsstofnanir,
lenda samkynhneigðir bræður stúlknanna líka I ástandinu. Dátarnir
hafa vakið Borgina til þeirrar hinsegin tilveru sem Þórir lýsir:
Það voru ógurlega margir íslenskir strákar með hermönnunum
og upp frá þessu voru menn þarna I kringum aftari barinn og svo
á dansgólfinu. Og þrátt fyrir þögnina fór það ekkert á milli mála
hverjirvoru gay. Menn runnu einhvern veginn alltaf á lyktina.
Á stríösárunum hefur Þórir reyndar enn ekki aldur til
að renna á lyktina af amerísku liðsforingjunum inni á
Hótel Borg. En þá má alltaf reyna við aðra staði.