Samtökin '78 - 30 ára Afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2008, Qupperneq 80

ELÍAS M4R
SAMAN LAGT SPOTT OG SPEKI
//Leiðin til fullkomnunar
„Er nokkurt dæmi þess, að leiðin til fullkomnunar hafi legið eftir
þráðbeinum vegi? Mér finnst, að hún hljóti að liggja eftir ótal
krókaleiðum og óteljandi villigötum. Ég gæti skrifað fleiri þúsund
blaðsíður um axarsköft mín, allan þann bjánaskap og alla þá heimsku,
sem ég hef gert mig sekan um. En ég hef haft vit á að læra af öllum
þessum óförum. Enginn gæti trúað því, hve mikil rola og vesalingur ég
var á barnsárum mínum og unglingsárum. Ég var hræddur við allt og
alla. Sem átta ára gamall drengur var ég í skóla hjá Friðriki Friðrikssyni
stud.theol. Dag nokkurn varð ég ásamt hinum strákunum að stunda
heræfingar suður á Melum. Skyndilega varð mér bráðillt í maganum
og hefði samstundis þurft að leysa niðrum mig og hægja mér. En ég
átti ekki hugrekki til að ganga fyrir generalinn og segja honum frá
þessu. Ég skeit í buxurnar. Menn geta hugsað sér líðan mína. Þegar við
marséruðum niöur Suðurgötu mættum við háyfirdómarafrúnni, sem var
á skemmtigöngu með sinni hjartansvinkonu fröken Kristínu. Generalinn
skipaði okkur samstundis að stansa og heilsa að hermannasið hinni
tignu frú, sem hrærðist mjög af þessum virðingarvotti okkar. Menn
geta hugsað sér viðtökurnar hjá móóur minni, þegar ég kom heim með
buxurnar fullar...“
Þórður Sigtryggsson (1890-1965) var bókbindari að mennt en lifði
lengstum af þvt að kenna börnum lestur og orgelleik. Hann skildi eftir
sig verkið Mennt er máttur - Tilraunir með dramb og hroka sem varðveitt
er á Landsbókasafni. Elías Mar, sem Þórður hafði kennt á orgel í æsku,
kom að því verki og segist ýmist hafa skrifað upp eftir frásögn Þórðar
eða hreinritað það sem höfundurinn hafði áður gert uppkast að. Þetta
kallaði Þórður ýmist endurminningar, hugleiðingar eða tilraunir. Snjalla
lýsingu á Þórði Sigtryggssyni er að finna í frásögn eftír Árni Bergmann
sem birtist í mínningabók þeirra Lenu Bergmann, Blátt og rautt (1986).
Frásagnir Þórðar eru að mörgu leyti merkileg heimiid um vitundarlíf
samkynhneigðs manns á íslandi á fyrri hluta 20. aldar þótt varla geti
þær talist dæmigerðar. Verkið sem hér um ræðir hefur aldrei verið gefið
út, enda ritar Þórður svo á einum stað: „Þessar endurminningar mínar
eru aðeins ritaðar fyrir mig einan, þótt ég ef tii vill sýni þær fáeinum
nánum vinum. Ég er einkarithöfundur og get varla hugsað mér ömurlegra
hlutskipti en að vera almenningsrithöfundur. Þá er ólíkt skárra að vera
almenningsmella. Almenningsrithöfundurinn býður sig hvaöa heivítis
skrtl og illþýði sem er fyrir peninga, en almenningsmellan getur átt
sómatilfinningu."
//Hann er hómósexúalisti
„Mikið hafði ég gaman af, þegar vinur minn Kristján Helgason eitt sinn
kynnti mig fyrir einum kunningja mínum t strætisvagni. Eftir að hafa
nefnt nafn mitt bætti hann við: „Hann er hómósexúalisti." Síðar komst
ég reyndar aö raun um, að maður þessi, alkunnur menntamaður og
verðlaunaöur rithöfundur, hafði aldrei heyrt orðið hómósexúalisti nefnt-
og hafði enga hugmynd um hvaó það þýddi!
Síöan Jónas Hallgrímsson dó, hefur enginn íslenskur menntamaður,
skáld eða rithöfundur fengið aðgang að siðuðu heimili erlendis. Þessir
ræflar koma aldrei annars staðar en á lélegustu knæpur og hóruhús.
Þeir geta aldrei lært aó lesa, tala eóa skilja mál siðaðra rnanna."
Þórður lést 30. júní 1965 og síðasta kaflann í tilraunum stnum ritaði
hann daginn fyrir andlátið:
//Finale
„Þegar hinn fagri og töfrandi N.N. var tíu ára gamall, sendi hann mér
svohljóðandi bréf:
„Þórður!
Þér þykir vænna um Chopin en mig!“
Þegar hann var tólf ára gamall, talaði hann um í afbrýðisemiskasti að
drepa einn af nemendum mínum, jafnaldra sinn.
íslenzkir drengir eru farnir að skilja mannlegt tilfinningalíf."
Þorsteinn Gylfason:
Hamingjan um nótt
Hamingjan kom heim til mtn um nótt,
hæggeng veira sögð af nýrri grein,
runnin ungum manni t merg og bein,
manni sem eg elska heitt og fljótt
þangað til hann innir ofur hljótt:
eg er ekki í lagi. Þaó er mein
sem því veldur. Ástæðan er ein.
Útbrot fyrst. Og stðan brestur þrótt.
Hvað sem lifir veit eg verður gjalt.
Vöðvar rýrna, storknar sæði og blóð.
Stælta holdið hans er vísast valt.
Vísast dvín í haust hans æskuglóð.
Hann er samt minn guð. Hann gaf mér allt.
Hamingjuna sjálfa. Sú vargóð.