Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1974, Blaðsíða 32

30 ÍSLENSKAR LANDBÚNABARRANNSÓKNIR
góðviðriskafla, er vakið hefur lífsstarfsemi
jurtanna. Sá dagur, er síðasta frost mældist
að vori, er því nokkur mælikvarði á þau veð-
urskilyrði, sem gróðurinn býr við. Ætla má
þó, að síðasti frostdagur að vori gefi að jafn-
aði ekki eins góða mynd af hitaskilyrðum
með tilliti til gróðurs og t. d. 4,0°C-markið
sökum þess, að það er til komið sem eins
konar meðalgildi margra mælinga. Síðasti
frostdagur er á hinn bóginn eitt einstakt
gildi, þar sem frost kann að hafa mælst innan
víðra marka (t<0°C). Við minnumst þess
engu að síður, að ákveðið samband hlýtur
ætíð að vera á milli „byrjunar gróandans"
(= meðalhita) og síðasta frosts að vori, þar
eð bæði gildin eru fundin út frá einum og
sama hitaferli.
Jón Eyþórsson og Hlynur Sigtryggsson
(1971) hafa birt meðaltölur tímabilsins 1951
—1960 um síðasta frostdag að vori á all-
mörgum veðurstöðvum. Með síðasta frost-
degi er átt við þann dag, er lágmarkshiti í
~2 m hæð fer síðast niður fyrir 0°C að vori
(sumri). Til þess að kanna áðurnefnt sam-
band byrjunar gróandans, Bg, og síðasta
frosts að vori, Sf; hafa samstæð talnagildi frá
37 veðurstöðvum verið teiknuð sem deplarit
á mynd 4. Notuð eru þau Bg-gildi, sem áður
hefur verið gerð grein fyrir. Nokkur stigs-
munur virðist vera á sambandi byrjunar gró-
anda og síðasta frostsdags eftir því, hvort um
er að ræða veðurstöð við sjávarsíðuna eða
stöð inni á landi. Við mat á tölfræðilegu
sambandi þáttanna voru stöðvarnar því
flokkaðar eftir fjarlægð þeirra frá sjó og að
mestu fylgir skiptingunni, sem Jón EyþÓRS-
son og Hlynur Sigtryggsson (1971) nota í
ritgerð sinni:
Línur líkinganna eru dregnar inn á depla-
ritið á 4. mynd. Fram kemur, að á strand-
stöðvunum hefur síðasta frost að vori mælst
15 — 20 dögum, eftir að gróandinn byrjar.
Virðist þetta tímabil þeim mun styttra sem
gróandinn byrjar seinna, það er á stöðvum
með dæmigerðu úthafsloftslagi: fremur lág-
um meðalhita og litlum hitasveiflum. A
stöðvum lengra inni á landi hefur síðasta
frost mælst 22—30 dögum, eftir að gróand-
inn byrjaði, og fer munurinn vaxandi eftir
því, sem gróandinn kemur seinna. Gætir
þarna einkum áhrifa stöðva eins og Nauta-
bús, Reykjahlíðar og Hallormsstaðar, þar sem
hitasveiflur sólarhrings eru fremur miklar,
m. a. sökum mikillar útgeislunar á heiðskír-
um nóttum. A slíkum „meginíands"-stöðvum
er eðlilegt að vænta annarra tengsla byrjunar
gróandans og síðasta frostsdags en á strand-
stöðvunum. Inni til landsins er síðasti frost-
dagur að vori oft afleiðing einnar heiðskírrar
nætur, sem minni áhrif hefur við ströndina
sökum varmaforðans, er særinn geymir, en
hann deyfir kælandi mátt útgeislunarinnar.
Reiknað var út samband síðasta frostsdags
að vori (Sf) talið frá 30. apríl, norðlægrar
breiddar stöðvarinnar (Xi) og hæðar hennar
yfir sjávarmál (X2). Notaðar voru tölur frá
37 stöðvum af þeim 39 stöðvum, er voru
með í fyrri útreikningum, en tölur um síð-
asta frostdag á Hornbjargs- og Reykjanesvita
voru ekki handbærar. Niðurstaða reiknings-
ins varð eftirfarandi líking:
Sf = 9,66 (X!—60) + 0,0789 X2—28,5
R = 0,82 P<0,001
Stöðvar við sjávarsíðu Sf = 0,81Bg— 6,0 r = 0,66 0,01 >P>0,001 n = 19
Stöðvar inni á landi Sf — l;44Bg — 17,1 r = 0,89 P<0,001 n = 17
Sf = síðasta frost að vori, dagafjöldi frá 30. apríl.
Bg = byrjun gróanda, dagafjöldi frá 31. mars til þess dags, er meðalhiti sólarhringsins
fer yfir 4°C.