Læknablaðið - Apr 2020, Page 38

206 LÆKNAblaðið 2020/106
Jóhann Ingimarsson hefur ásamt fjöl-
skyldu sinni komið sér vel fyrir í Portland,
Maine, í Bandaríkjunum. „Skemmtilegur
staður,“ segir hann og gefur Læknablaðinu
innsýn inn í störf sín og líf þar ytra. Hann
er sérfræðingur í þvagfæraskurðlækning-
um á Maine Medical Center og aðstoðar-
prófessor við Tufts-læknaháskólann í
Boston.
Nýrnasteinar eru hans fag. Hann mylur
steinana niður í smátt og togar eða skolar
út. Hann heillaðist af faginu hér heima og
ílendist í Bandaríkjunum eftir sérnámið.
„Efnaskiptavilla, sykursýki, meiri
matur, meiri kjötneysla og meira salt
hafa til að mynda þessi áhrif. Þetta eru
allt áhættuþættir fyrir nýrnasteina. Þess
vegna vex þessi vandi stórum.“ Nýrna-
steinaaðgerðir eru fjórðungur allra að-
gerða á þvagfæraskurðlækningadeild
Marine Medical Center og 75% þeirra sem
hann geri í Bandaríkjunum.
Jóhann segir mikilvægt að efla fólk til
að lesa á innihaldslýsingar matvæla því
það sem fái einu sinni nýrnasteina fái þá
oft aftur. Vert sé að vita að bæði brauð
og ostar geti innihaldið mikið salt. Þá
sé ákjósanlegt fyrir þá sem hafi fengið
nýrnasteina að láta af drykkju sykraðra
gosdrykkja. „Brauð vex ekki á akri og
ostur kemur ekki úr kúnni. Um leið og
mannshöndin kemur að matvörunni eru
góðar líkur á að hún hafi verið söltuð til
að bragðbæta sem eykur líkur á nýrna-
steinum.“
Sársaukafullt ástand
Jóhann segir að rétt eins og nýrnasteinar
valdi sársauka geri aðgerðirnar til að fjar-
lægja steinana það einnig. Sérstaklega þær
sem beita þurfi á stærri steina, en þekkt sé
að þeir geti orðið yfir fjórir sentimetrar.
„Þetta er efnaskiptasjúkdómur sem
hefur eins og áður sagði mikið að gera
með lífsstíl en þó hefur fjórðungur nýrna-
steinasjúklinga sterkan erfðaþátt. Þá dugar
mataræði eitt og sér ekki til þess að halda
steinamyndun í skefjum. Þeir þurfa þá
stundum lyf; þvagræsilyf og kaliumcitrat,“
segir hann. Langbesta inngripið er að
drekka meiri vökva.
„Vatn er grunnundirstaðan en allur
vökvi telur svo lengi sem drykkirnir eru
ekki sykraðir.“
Jóhann segir sterk tengsl milli kjötáts
og steina. „Það er þó ekki þannig að fólk
sem er vegan myndi ekki nýrnasteina en
það framleiðir sannarlega færri nýrna-
steina heldur en fólk sem borðar kjöt. Og
meðal þeirra sem borða kjöt má sjá að eftir
því sem það borðar meira af því eru lík-
urnar meiri,“ segir hann.
Hvetur til minna kjötáts
„Þegar ég ráðlegg fólki hvað það getur gert
segi ég því ekki að hætta að borða kjöt
heldur að minnka magnið,“ segir hann.
Hver og einn á helst ekki að borða meira
kjöt en passi í lófann á þeim. „Kjöt er ekki
bannað en við vitum að því minna sem
hver neytir af því, því minni líkur eru á að
fá nýrnasteina.“
En eru verkirnir vegna nýrnasteina svo
þungbærir að fólki finnist það nauðbeygt
til að breyta lífsstíl sínum? „Mér finnst
stundum lítt hvetjandi að lesa rannsóknir
sem sýna að um 30% fólks breyti lifn-
aðarháttum sínum eftir að hafa fengið
nýrnasteinakast. En þegar ég tala við
lækna sem sinna öðru finnst þeim þetta
hátt hlutfall,“ segir Jóhann.
„Í mörgum öðrum lífsstílstengdum
sjúkdómum er þetta hlutfall um 10%.“
Hann verði að vona að upplýsingarnar
hreyfi við fólki. „Það er flóknara að breyta
hreyfingu sinni og fæðuinntöku en að
taka eina töflu og undirgangast skurðað-
gerð, þannig að það er erfiðara að fram-
fylgja slíkum breytingum fyrir sjúklinga.“
Í fótspor fyrirmynda
Hann segir sérnám í Bandaríkjunum hafa
orðið fyrir valinu frekar en í Evrópu þar
sem honum hafi fundist það formfastara
þar. „Ég var einnig smitaður af því að
Hvetur fólk til að breyta lífsstílnum
og minnka líkurnar á nýrnasteinum
Jóhann Ingimarsson festi rætur í Bandaríkjunum eftir sérnám í þvagfæraskur ð-
lækningum. Ekki var fýsilegt að snúa til baka rétt undir fertugu eftir langt nám. Hann
meðhöndlar nýrnasteina sem hann segir oftast myndast vegna lífsstíls.
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir