Læknablaðið - sep. 2020, Blaðsíða 49

L ÆK N A BL AÐIÐ 2020/106 435
Á síðasta ári hef ég fylgst með erlend-
um lækni sem hefur sótt um að komast
á kandídatsár á Íslandi. Hún fékk þær
upplýsingar áður en hún fluttist hingað
að hún þyrfti að taka þrjú stig í íslensku
við Málaskólann Mími til að komast að á
kandídatsári við Landspítala en Landspít-
ali sér um alla þjálfun kandídata núorðið
þó hluti hennar fari fram á öðrum stofn-
unum. Hún gerði það með glans en það
reyndist ekki nóg svo henni var gert að
taka fjórða stig. Það reyndist heldur ekki
nóg. Nýlega var mér tjáð að kröfum um
íslenskukunnáttu kandídata hafi verið
breytt og farið hefur verið fram á C1 stig í
málkunnáttu, lestri, skilningi og skrifum.
Menntamálaráðuneytið hefur gefið
út Evrópska tungumálamöppu þar sem
sjálfsmatsstig A1-C2 er birt með lýsing-
um. C1 málkunnátta (vefir.mms.is/pdf/
elp_upper_disa_3.pdf) þýðir að einstak-
lingur þarf að geta skilið langt mál þar
sem niðurstaða er gefin í skyn en ekki
sögð beint út, geta lesið bókmenntaverk og
greint stíla, notað málið á flókinn hátt í fé-
lagslegum eða faglegum tilgangi og skilið
skrifaðan texta eins og til dæmis lýsingar
á lagatexta eða leiðbeiningar um notkun
á nýjum tækjum, skrifað skýrslur og valið
sér ritstíla, og fleira.
Ég er furðu lostin yfir þessum kröfum
á lækna sem sækjast eftir að komast á
kandídatsár hér á landi. Mér er til efs að
allir íslenskir kandídatar hafi málskilning
á þessu stigi í íslensku. Samkvæmt skýrslu
OECD frá 2018 úr Pisa-könnun eru 26%
íslenskra nema við lok skólaskyldu ekki
með grunnhæfni í lestri á íslensku. Textar
í læknanámi eru að miklu leyti á ensku
bæði nú og áður. Ég get til dæmis viður-
kennt það að ég hef ekki C1 lesskilning á
lagatexta né tæknileiðbeiningum.
Mér virðist að C1 krafa í íslensku geri
kröfu um að til að eiga möguleika á að
taka kandídatsár hér á landi og mögu-
lega sækja frekari þjálfun þurfi að hafa
háskólamenntun í íslensku eða hafa búið
hér um árabil og gengið í skóla hér. Það
útilokar sjálfkrafa þá sem koma hingað
fljótlega eftir læknanám erlendis.
Evrópska tungumálamappan er ætluð
til að hjálpa fólki að læra betur tungumál
til að efla alþjóðlega samvinnu og flutn-
ing fólks milli landa. Hún er ekki ætluð
til þess að hindra fólk í að sækja nám og
þjálfun milli landa eins og virðist vera
markmið með þessum kröfum Landspít-
ala. Mér finnst anda hér köldu til erlendra
lækna, það er yfirbragð einangrunar og
þjóðernishyggju sem hér ræður ríkjum.
Viljum við það?
Ég held að allir Íslendingar vilji gjarn-
an geta tjáð sig á íslensku þegar þeir leita
læknis. Eftir hrun, þegar íslenskir læknar
fluttu gjarnan til útlanda, var leitað að
læknum erlendis frá og kom hópur hingað
sem ekki var talandi á íslensku en hefur
spjarað sig vel. Spurningin er: Hversu
mikla kunnáttu þurfa læknar að hafa á
íslensku máli? Þótt íslenska sé vissulega
opinbert mál á Íslandi og fólk eigi að geta
notað hana á öllum sviðum, má ekki nota
óraunhæfar kröfur um íslenskukunnáttu
til að mismuna fólki af erlendum uppruna.
Það verða að vera málefnalegar forsendur
fyrir þeim kröfum sem eru gerðar.
Tungumál læknisfræðinnar við töku á
sjúkrasögu og lýsingu á líkamsskoðun er
ekki svo flókið. Í grunninn eru til dæmis
10 spurningar um verki og má yfirfæra
þær á flest einkenni önnur. Það þarf að
þekkja orð yfir einkenni og líðan, líffæri,
rannsóknir og geta sett upplýsingar í
samhengi, og tjáð þær við sjúklinga, að-
standendur og samstarfsfólk. Stundum
þarf í samtali við sjúklinga að lesa milli
línanna, átta sig á líkamstjáningu og túlka
á dýpri hátt. Það er þó mjög misjafnt eftir
sérgreinum og aðstæðum og má ætla að
mikið af því sé einungis á færi reyndari
lækna en kandídata.
Við Íslendingar höfum gjarnan farið
til útlanda að sækja nám og sérnám og
verið missleip í tungumáli viðkomandi
landa. Við höfum grætt mikið á þessu
sem fagstétt og sem þjóð. Við höfum borið
þekkingu utan úr hinum stóra heimi frá
ýmsum stöðum og það hefur eflt okkar fag
með umræðu, skoðanaskiptum og fram-
förum. Ætlum við ekki að hleypa öðrum
að?
Ég þakka Eiríki Rögnvaldssyni prófess-
or emeritus í íslensku við HÍ góð ráð og
yfirlestur.
Öldrunarlæknir
helga.hansdottir@morkin.is
Kandídatsár og
íslenskt mál
Helga Hansdóttir
B R É F T I L B L A Ð S I N S
Við þessa grein á heimasíðu Læknablaðsins er geymdur
sjálfsmatsrammi á tungumálakunnáttu úr Evrópsku
tungumálamöppunni.