Morgunblaðið - 06.06.2020, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 2020
Ný vefverslun: www.donna.is
Erum nú á Facebook: donna ehf
Sími 555 3100 www.donna.is
„Veist þúað skilgreining
áhitabreytist eftir aldri?
ThermoScan7eyrnahita-
mælirinnminnveit það.“
BraunThermoScan
eyrnahitamælar fást í öllum
lyfjaverslunum
ThermoScan® 7
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Vissulega verða viðbrigðiað hitta ekki mitt fólkhér daglega, því stjórn-endur og samstarfsfólk
eru úrvalsfólk. Ég kvíði því ekki
að láta af störfum en ég hlakka
heldur ekki til,“ segir Sigurður
Steindórsson sem lætur brátt af
störfum sem fangavörður á Litla-
Hrauni eftir rúmlega fjögurra ára-
tuga farsælan feril.
„Ég hóf störf hér árið 1977
þegar ég var tuttugu og tveggja
ára. Margt hefur breyst á þessum
43 árum og sem betur fer er
margt aflagt sem tilheyrði fyrri
tímum. Ég sé til dæmis ekki eftir
ómanneskjulegu dýflissunum sem
voru hér. Nú er allur aðbúnaður
betri og mér þykir vænt um að
hafa tekið þátt í mörgum fram-
förum hér,“ segir Siggi og tekur
sem dæmi að þegar hann hóf störf
hafi dagskipunin verið sú að fanga-
verðir ættu ekki að hafa samneyti
við fanga.
„Við máttum ekki vera í neinu
kunningjaspjalli við þá og þar með
var aðstoð okkar við þá ekki til
staðar. Þetta fannst mér alltaf
mjög erfitt að eiga við, því fangar
eru fólk og við sem störfum hér
umgöngumst þá á hverjum degi.
Áherslan í þessu breyttist sem
betur fer smám saman og nú
aðstoðum við fangana eins og við
mögulega getum og fyrir vikið eru
tengslin betri.“
Siggi segir þjónustu við fanga
hafa aukist, nú standi þeim til
boða sálfræðingar, félagsráðgjafar,
læknar, hjúkrunarfræðingar og
fangelsisprestur.
„Sem betur fer, því margir
eru mjög illa á sig komnir þegar
þeir koma hingað í afplánun, bæði
líkamlega og andlega. Hér dvelja
einvörðungu karlkyns fangar og
þeir eru á öllum aldri, en langmest
er af ungum strákum milli tvítugs
og þrítugs. Fangar hafa aðgang að
verslun hér og þar kaupa þeir í
matinn og elda sjálfir hver á sinni
deild, það er alltaf einhver góður
kokkur í hópnum. Erlendu fang-
arnir eru margir hagsýnir, þeir lifa
spart og sjóða ofan í sig kartöflur
og lauk en leggja peninginn fyrir,“
segir Siggi og bætir við að and-
rúmsloftið hafi breyst mikið til
batnaðar við það að konur fengu
að vera fangaverðir.
Að hafa eitthvað fyrir stafni
Siggi vinnur í móttökunni á
Litla-Hrauni, hann tekur á móti
öllum sem þangað koma í hinum
ólíkustu erindum og allir þurfa að
gera grein fyrir sér og sýna skil-
ríki. Gestir til fanga fara í gegnum
málmleitarhlið og það sem þeir
hafa með sér fer í gegnumlýsingu,
svipað og á flugvöllum.
„Fyrstu þrettán árin var ég
útiverkstjóri en eftir það hef ég
verið hér á skrifstofunni og séð um
öll innkaup í fangelsinu. Ég sé líka
um að selja allt sem búið er til hér,
við framleiðum skjalaöskjur úr
pappa og öll bílnúmer á landinu.
Hér er trésmiðja og þar eru fram-
leidd útihúsgögn og líka fuglabúr
fyrir Fuglavernd. Hér er einnig
töluverð starfsemi fyrir íslenska
gámafélagið, við rífum í sundur
vélar og rafmagnstæki, aðgreinum
málma, plast og fleira eftir verð-
mætum. Fangarnir sjá um ýmis-
legt viðhald hér á húsunum, mála
og annað sem til fellur. Hér er líka
aðstaða fyrir bílaþvott. Það er
nauðsynlegt að fangar hafi eitt-
hvað fyrir stafni og þeim stendur
líka til boða að mennta sig. Hér er
skólastofa þar sem kennt er allan
veturinn frá Fjölbrautaskóla Suð-
urlands, og við erum með náms-
ráðgjafa. Fangar hafa aðgang að
nokkrum líkamsræktartækjum og
íþróttasal þar sem Tolli er með
hugleiðslu reglulega,“ segir Siggi
og bætir við að fram til 1974 hafi
aðalvinna fanga á Litla-Hrauni
verið að sjá um skepnur sem þar
voru haldnar.
„Hér voru kýr og kálfar og
nokkrar kindur, fangar sáu um
mjaltir og aðra umhirðu með leið-
sögn og svo þurfti að heyja á
sumrin.“
Kölluðu húsið Letigarð
Gamla reisulega húsið á Litla-
Hrauni var upphaflega reist sem
sjúkrahús og átti að þjóna öllu
Suðurlandi.
„Eyrbekkingar voru stórhuga,
þetta er glæsilegt hús teiknað af
Guðjóni Samúelssyni, en hér var
aldrei starfrækt sjúkrahús. Húsið
var formlega tekið í notkun sem
fangelsi árið 1929 þegar Jónas frá
Hriflu var dómsmálaráðherra,
hann gekk í að gera húsið að fang-
elsi. Þegar ég fluttist á Bakkann
var töluvert af eldri mönnum sem
þoldu þetta ekki og kölluðu húsið
aldrei annað en Letigarð,“ segir
Siggi og bætir við að það hafi verið
ánægjulegt að sjá þetta þróast frá
því að hafa verið hús með 30 til 40
föngum yfir í 87 einstaklingsklefa.
„Starfsfólki hefur líka fjölgað,
við vorum ekki nema 20 hér þegar
ég byrjaði en núna erum við 60
manns sem vinnum hér á vöktum,“
segir Siggi og tekur fram að hann
hafi átt gott samstarf við alla for-
stöðumenn sem hann hafi starfað
með.
Spilað upp á sígarettur
Siggi segir að það hafi létt
mikið á þegar tvöfalda háa girð-
ingin kom 1996.
„Fram að því vorum við með
tveggja metra háa girðingu og þá
var mikið um strok. Við fangaverð-
ir þurftum oft að ganga breiðleit
eftir þorpinu með fimm metra
millibili. Strok hefur minnkað stór-
lega og strákarnir fara að Sogni
þegar þeir eru í seinni hluta í
dómnum og haga sér þannig að
hægt er að treysta þeim í opnu
fangelsi. Það gerir samfélagið hér
harðara, því þeir verða eftir hér
sem ná þessu ekki alveg strax. En
maður sér alla spekjast á end-
anum,“ segir Siggi og bætir við að
óhjákvæmilegt sé í starfi fanga-
varða að ákveðin tortryggni búi
um sig.
„Bæði gagnvart föngum og
sumum aðstandendum. Mér finnst
það svolítið erfitt, það er sérstakt
að vera alltaf með varann á sér,
eins og stundum sé verið að fara í
kringum sannleikann. Smygl er
alltaf yfirvofandi og hér eru menn
að reyna að búa um sig, sem er í
sjálfu sér eðlilegt. Að reyna að ná
einhverju meira fram, hvort sem
það er aukaskammtur af kaffi eða
annað,“ segir Siggi og rifjar upp
að á þeim tíma sem engir peningar
voru í umferð á Hrauninu hafi síg-
arettur verði gjaldmiðill.
„Einn eftirminnilegur fangi
átti til dæmis 23 karton af sígar-
ettum inni í skáp hjá sér og höndl-
aði með það. Á þessum tíma var
mikil afþreying fyrir fanga að spila
póker og þá var alltaf spilað upp á
sígarettur.“
Siggi segir best af öllu að sjá
strákana ekki koma aftur sem
komu kannski á hverju ári til af-
plánunar í einhvern tíma.
„Mér finnst ánægjulegt að
hitta fyrrverandi fanga í hvers-
dagslífinu og sjá þá hafa náð
árangri, stundum er það eins og að
hitta gamlan kunningja. Mjög
margir ná sér vel á strik eftir af-
plánun, menn sem maður hélt að
gætu það ekki. Það er frábært.“
Eyjapeyi inn við beinið
Siggi er fæddur og uppalinn í
Vestmannaeyjum en flutti til Sissu
frænku sinnar á Eyrarbakka þeg-
ar gaus í Eyjum 1973, þá 17 ára.
„Móðir mín dó þegar ég var
16 ára og við vorum fimm systk-
inin á heimili pabba þegar gosið
skall á ári eftir fráfall mömmu. Ég
flutti ekki á nýtt heimili pabba í
Reykjavík, ég bjó áfram hjá Sissu
hér á Eyrarbakka og svo eignaðist
ég fljótlega kærustu hér, Sigurlínu
Eiríksdóttur, og við stofnuðum
fjölskyldu. Ég hef búið á Bakk-
anum frá gosi og liðið vel, hér er
gott samfélag og við eigum eina
dóttur og tvær ömmu- og afastelp-
ur. Auðvitað skrepp ég oft til Eyja
því ég er Eyjapeyi inn við beinið.“
Best að sjá menn ná sér á strik
Hann hóf sitt fertugasta
og fjórða ár sem fanga-
vörður á Litla-Hrauni í
vikunni. Sigurður Stein-
dórsson hefur líklega
unnið lengst allra fanga-
varða í fangelsi, en nú
kveður hann Hraunið og
lítur yfir farinn veg.
Morgunblaðið/Eggert
Fangavörður Siggi segir það vera best af öllu í starfinu að sjá strákana ekki koma aftur sem komu kannski á hverju ári til afplánunar í einhvern tíma.
Eftirlit Siggi fyrir miðju í eftirlitsherbergi með samstarfsmönnum sínum.