Morgunblaðið - 06.06.2020, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 2020
Við Gróttu Íslenski fáninn notaður til að verjast kríuárás á Seltjarnarnesi.
Eggert
Ég les að norskir
fjárfestar vilji eign-
ast vindinn á Ís-
landi; einnig ís-
lenskir
vindfangarar og svo
þeir norsku og ís-
lensku í samstarfi.
Fleiri munu hafa
áhuga. Allir vilja
græða eins og fyrri
daginn.
Ég heyrði ekki betur en að
nú væru í bígerð á nokkrum
stöðum á Íslandi tugir vind-
myllugarða, en það heitir það
þegar risavöxnum hreyflum er
komið fyrir á stöplum sem
teygja sig til himins með það
fyrir augum að fanga vindinn
og láta hann framleiða raforku.
Því hærri og stærri, þeim mun
afkastameiri. Myndarleg vind-
mylla teygir sig 200 metra upp
í loftið. Til samanburðar er
Hallgrímskirkja í Reykjavík 75
metra há.
Nú hljótum við að spyrja:
1) Þurfum við yfirleitt að
framleiða meiri raforku, ég
tala nú ekki um ef álfyr-
irtækin loka eins og þau
segja að sé í kortunum?
2) Er ekki rétt að hafa inn-
viðina, þar með talið vatn
og raforku, á vegum sam-
félagsins og í eign sam-
félagsins?
3) Á prívat gróðasókn að
stýra því hvernig við förum
með landið?
4) Er þetta ekki mál sem
kemur okkur
öllum við, ekki
bara ein-
stökum sveit-
arfélögum, því
vindmyllu-
garðar breyta
ásýnd lands-
ins, valda
gríðarlegri
sjónmengun
og hljóð-
mengun?
5) Hver vill vind-
myllu í nágrenni sitt? Og
hvað með hin ósnortnu víð-
erni? Þið munið,
Undir Dalanna sól,
við minn einfalda óð
hef ég unað við kyrrláta för …
6) Væri ekki eðlilegt í ljósi
þess hve afkastamiklir
fuglamorðingjar vindmyllur
eru að leita álits hjá haf-
erninum?
Hefði undirritaður skrifað
þessa grein væri hann stoltur af
henni. En það var Ögmundur
Jónasson sem skrifaði hana og
spurði ykkur og lóuna. Ég vildi
spyrja ykkur og haförninn. Ég
sé vindmyllugarða fyrir mér
sem ógn, og umræðan verður
að fara fram um fuglana og
ljótleikann í byggðunum.
Eftir Guðna
Ágústsson
»Ég sé vindmyllu-
garða fyrir
mér sem ógn.
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingismaður
og ráðherra.
Verður haförninn
spurður?
Við allsérstaka tíma
er sjómannadagurinn
haldinn hátíðlegur. Há-
tíðahöld á sjómannadag
eru ólíkt því sem marg-
ir halda rétt um 80 ára
gömul. Dagurinn var
fyrst haldinn hátíðlegur
árið 1938. Til sjómanna
teljast allir þeir er
starfa á sjó, vélstjórar,
skipstjórnarmenn, mat-
sveinar, hásetar og svo
mætti lengi telja. Samstarf góðrar
áhafnar er einstakt, það vita þeir sem
þekkja. Hátíðahöld á sjómannadaginn
eru ætluð til að minnast starfa
sjómannsins og þeirra sjómanna sem
látist hafa við störf. Daginn ætti að
hugsa í því samhengi að á bak við
hvern einasta sjómann stendur heil
fjölskylda. Það er enn svo að í lang-
flestum tilfellum veljast karlar til sjó-
mannsstarfa, á þessu eru sem betur
fer undantekningar og mun konum
örugglega fjölga í stéttinni þegar
fram líða stundir. Á meðan sjómað-
urinn er á sjó þarf makinn að sinna
öllu því sem að fjölskyldu og heimili
lýtur. Staða sjómannskonunnar er
einstök, hún ber mikla ábyrgð, hún
stýrir búi og fær aldrei „pabbahelg-
ar“. Það er því ekki síst fyrir tilstilli
sjómannskonunnar að sjómaðurinn
getur haldið rólegur til sinna erfiðu
starfa.
Sjómannsstörf eru sérstök og það
er aldrei ofsagt. Til þeirra veljast
duglegir menn sem jafnframt þurfa
að færa fórnir. Fjarvera frá fjöl-
skyldu og ástvinum er ókostur starf-
ans, sjómannsstörfum fylgir mikið
álag, bæði líkamlegt og andlegt.
Vinnudagurinn er langur, yfirleitt
aldrei minna en tólf tímar. Unnið er
alla daga vikunnar, dag sem nótt.
Vitanlega eru frí á milli
túra, en mikil vinna, við
erfiðar aðstæður, kem-
ur á endanum niður á
heilsu manna. Tíðni
álagsveikinda og örorku
er því miður há meðal
sjómanna.
Þegar ný skip koma
til hafnar eru gjarnan
sýndar myndir frá að-
stöðu áhafna og gert
mikið úr aðbúnaði.
Þægindi hafa vissulega
aukist og fjarskipti
batnað. Öryggi er meira en áður fyrr,
búnaður betri, en alltaf má gera bet-
ur. Sjúkrabílar sjómanna eru þyrlur
landhelgisgæslunnar og um þann
flota ber okkur að standa vörð. Sök-
um álags er starfsævi sjómanna
styttri en flestra. Sem betur fer er
skilningur á því og eiga sjómenn því
rétt á sjómannalífeyri um sextugt.
Flestir starfa í skamman tíma á sjó
eða nokkur ár. Það er ekki þar með
sagt að þeir séu lakari sjómenn, þeir
einfaldlega meta það svo að starfið sé
ekki launanna virði eða að fórnirnar
séu of miklar. Þeir sem kynnst hafa
sjómannsstörfum eru stoltir af að
hafa verið til sjós. Sú reynsla fylgir
þeim og er gjarnan minnisverður
kafli í ævi hvers og eins.
Með tímanum hefur skilningur á
eðli og mikilvægi sjómannsstarfsins
breyst. Sjómenn leggja metnað í að
ganga vel um auðlindirnar og um-
hverfið. Það voru skipstjórar sem
áttu frumkvæðið að því að koma með
rusl í land, það þurfti engar lagasetn-
ingar til að koma því á.
Óhjákvæmilega mun störfum til
sjós fækka í framtíðinni. Tækninni
fleygir fram og sér ekki fyrir endann
á. Það sem þótti óhugsandi fyrir
nokkrum árum er í dag gerlegt. Sjó-
menn þurfa þess vegna að þjappa sér
saman, stilla strengi og sýna sam-
stöðu. Það væri að æra óstöðugan að
minnast á þá vanvirðingu sem stétt-
inni var sýnd þegar sjómannaafslátt-
urinn var endanlega afnuminn árið
2013. Sú aðgerð snerist ekki aðeins
um krónur og aura heldur virðingu
við stéttina og fjölskyldur hennar.
Sjómenn hafa í gegn um tíðina
þurft að heyja harða baráttu fyrir
sínum kjörum. Allir þekkja þá bar-
áttu en æði oft hefur slíkri baráttu
verið slitið með lagasetningu. Kröfur
sjómanna hafa sennilega verið mis-
jafnar enda stéttarfélög þeirra mörg
þrátt fyrir fækkun í stéttinni. Þess
ber þó að geta að kjör eru annað og
meira en útborgaðar krónur. Góð
heilsa að aflokinni starfsævi þykir
flestum sjálfsögð og ætti að vera stór
hluti í kjarabaráttu sjómanna. Lykill-
inn að því er eðlilegur vinnutími und-
ir hóflegu álagi. Gæta verður að því
að skip séu ekki undirmönnuð. Það
er stöðugur þrýstingur á að fækka í
áhöfnum sem eykur álag og minnkar
öryggi sjómanna og gegn því þarf að
spyrna við fótum. Forystumenn sjó-
manna þurfa að sýna þá samstöðu
sem sjómenn kunna þegar þeir eru
úti á sjó. Þar starfar áhöfnin saman
að því eina markmiði að koma skipi
og áhöfn heilu til hafnar.
Í tilefni sjómannadagsins vil ég
senda sjómönnum og fjölskyldum
þeirra hamingjuóskir og kveðjur.
Eftir Jón Pétursson » Forystumenn
sjómanna þurfa að
sýna þá samstöðu sem
sjómenn kunna þegar
þeir eru úti á sjó.
Jón Pétursson
Höfundur er stýrimaður og aðstoð-
armaður formanns Miðflokksins.
Eru sjómenn venjulegir menn?
Nýverið heimsótti
ég höfuðstað Norð-
urlands, Akureyri,
þar sem ég undirrit-
aði ásamt Eyjólfi
Guðmundssyni, rekt-
or Háskólans á
Akureyri, þjónustu-
samning á milli Há-
skólans og utanrík-
isráðuneytisins.
Þetta var einkar
gleðilegt tilefni sem
eftir allt sem á undan er gengið
síðustu vikurnar fær aukna vigt
og vægi.
Með í för var hluti þingmanna-
nefndar allra flokka sem skipuð
var nýlega að mínu frumkvæði til
að endurskoða norðurslóðastefnu
Íslands frá árinu 2011. Tímabært
var orðið að Alþingi tæki stefnu
Íslands í málefnum norðurslóða
til heildrænnar endurskoðunar.
Starfshópur sem skoðar nú efna-
hagsþróun á norðurslóðum var
einnig viðstaddur, en greining
mögulegra efnahagstækifæra og
þar með sóknarfæra á norð-
urslóðum er okkur mjög mik-
ilvæg, ekki síst nú í kjölfar
heimsfaraldursins. Þessum
tveimur hópum gafst gott tæki-
færi til að kynna sér allt það góða
starf og þá þekkingarmiðstöð
norðurslóðamála sem byggst hef-
ur upp á Akureyri, sem er eina
sveitarfélag landsins sem nær
alla leið norður fyrir heimskauts-
baug.
Háskólinn á Akureyri hefur um
langt skeið gegnt lykilhlutverki í
uppbyggingu norðurslóða-
samfélagsins sem orðið er til í
Eyjafirði. Samningurinn sem
undirritaður var við
þetta tilefni styður
enn frekar við norð-
urslóðasamvinnu og
sérfræðivinnu á
meðan Ísland gegn-
ir formennsku í
Norðurskauts-
ráðinu, en áhersla
verður lögð á lýð-
heilsumál, málefni
ungs fólks og há-
skólasamstarf á
norðurslóðum.
Samningurinn felur
því í sér öflugan
stuðning við málefni norðurslóða
á Akureyri.
Tenging háskólasamfélagsins á
Akureyri við sjávarútveg og at-
vinnulíf er gott dæmi um það
hvernig samfélög geta nýtt styrk-
leika sína til að efla þekkingu á
umhverfinu og auðlindum, ásamt
því að styðja við atvinnu- og
efnahagslíf á sjálfbæran máta.
Það er reynsla og þekking á borð
við þessa sem við höfum kapp-
kostað að taka með okkur inn í
formennsku okkar í Norður-
skautsráðinu og endurspeglast
sérstaklega í tveimur meg-
ináherslum formennskunnar:
annars vegar málefnum hafsins
og hins vegar fólkinu á norð-
urslóðum. Allt undir merkjum
sjálfbærni að sjálfsögðu.
Formennska Íslands í Norður-
skautsráðinu er nú hálfnuð en
vegna aðstæðna sem óþarfi er að
tíunda er ljóst að síðara for-
mennskuárið verður ólíkt því sem
lagt var upp með. Ísland átti að
vera vettvangur fjölda funda og
viðburða sem verða nú færðir yf-
ir á netmiðla. Ég tel að við mun-
um þrátt fyrir óvæntar breyt-
ingar geta unnið áfram að
langflestum okkar góðu verkefna
með aðstoð fjarfundatækni sem
Norðurskautsráðið hefur nýtt sér
vel um margra ára skeið. Margir
segja að seigla, aðlögunarhæfni
og þrautseigja, jafnvel þrjóska,
einkenni lundarfar okkar sem
byggjum norðurslóðir. Óvægin
náttúruöfl norðurhjarans hafa
meitlað þessa mannkosti okkar
og nú er undir okkur komið að
nýta þá til að halda áfram öflugu
starfi Norðurskautsráðsins.
Þrátt fyrir krefjandi tíma
undanfarið lít ég björtum augum
til framtíðar og ljóst er að mörg
spennandi verkefni og tækifæri
bíða okkar það sem eftir lifir af
formennskutímabili okkar í
Norðurskautsráðinu. Ég trúi því
að kastljósið muni halda áfram að
skína skært á norðurslóðir næstu
misseri þar sem áskoranir og
tækifæri verða áfram mörg og
margslungin. Sjálfbærni, velmeg-
un og öryggi á norðurslóðum eru
mikilvæg fyrir heiminn allan
vegna víðtækra hnattrænna
áhrifa og enn mikilvægari fyrir
Ísland sem liggur eitt ríkja í
heild sinni innan norðurslóða.
Þekkingarsamfélag
norðurslóða á Akureyri
Eftir Guðlaug Þór
Þórðarson
Guðlaugur Þór
Þórðarson
» Þjónustusamning-
urinn við Háskól-
ann á Akureyri styður
enn frekar við norð-
urslóðasamvinnu og
sérfræðivinnu á meðan
Ísland gegnir for-
mennsku í Norð-
urskautsráðinu.
Höfundur er utanríkis- og
þróunarsamvinnuráðherra.