Morgunblaðið - 20.08.2020, Blaðsíða 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. ÁGÚST 2020
Arnar Pétursson
maraþonhlaupari
15% AFSLÁTTUR AF
OAKLEY-VÖRUM
Í VERSLUNUM OKKAR
TIL 5. SEPTEMBER
SMÁRALIND • HAFNARTORG • KEFLAVÍK
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Með því að herða sóttvarnir á landa-
mærunum er verið að verja meiri
hagsmuni en sem nemur hugsanleg-
um ávinningi af komum erlendra
ferðamanna til landsins.
Þetta er mat Gylfa Zoëga, prófess-
ors í hagfræði við Háskóla Íslands,
sem bendir á að þetta komi einnig
fram í minnisblaði sem birt var á vef
fjármála- og efnahagsráðuneytisins
14. ágúst; Efnahagsleg sjónarmið við
ákvörðun um umfang sóttvarna-
aðgerða á landamærum.
Gylfi var meðal sérfræðinga sem
ráðuneytið hafði þá rætt við. Eftir að
minnisblaðið birtist létu fulltrúar
ferðaþjónustunnar þá skoðun í ljós í
samtölum við Morgunblaðið að efna-
hagslegar afleiðingar hertra aðgerða
hefðu ekki verið metnar til fulls í um-
ræddu minnisblaði.
100-120 þúsund á mann
Gylfi segir aðspurður að komið hafi
fram að „ávinningurinn af þeim tak-
markaða fjölda ferðamanna sem var
að koma inn í landið í sumar og í
haust væri takmarkaður fyrir hag-
kerfið sem heild“.
Hver ferðamaður skili 100-120 þús-
und krónum eftir að kostnaður við
innflutt aðföng hefur verið dreginn
frá. Síðan bætist við afleidd eftir-
spurn þegar innlendir aðilar sem fá
þessar tekjur auka kaup sín á vörum
og þjónustu. „Um 70 þúsund erlendir
ferðamenn komu inn í landið frá 15.
júní og 45 þúsund Íslendingar. Það
má reikna út að þessi fjöldi erlendra
ferðamanna hafi skilað um sjö millj-
örðum í virðisauka sem skiptir auð-
vitað miklu fyrir einstök fyrirtæki en
minna fyrir þjóðarbúið sem heild. Svo
hafa utanlandsferðir Íslendinga
dregið úr innlendri eftirspurn en
hver Íslendingur eyðir mun meiru á
ári hverju erlendis en erlendur ferða-
maður eyðir að meðaltali hér.
Talið var að ef reglunum [um sótt-
varnir á landamærum] hefði ekki
verið breytt hefðu 200 þúsund manns
getað komið til landsins til áramóta.
Þess vegna nefnir fjármálaráðherra
20 milljarða í þessu samhengi, þ.e.
200 þúsund [ferðamenn] sinnum 100
þúsund [krónur]. Þetta er þá áætl-
aður kostnaður við hertar aðgerðir
en á móti kemur væntanlegur ábati í
formi minni hættu á farsóttum í vetur
og þá minni kostnaður fyrir aðrar at-
vinnugreinar og almenning vegna
hertra sóttvarna innanlands.
Jólaverslun væri í uppnámi
Það er fjárhagslegur skaði af
innanlandssóttvörnum og bylgjum
farsóttar. Það má ímynda sér að upp
kæmi faraldur sem myndi koma í veg
fyrir jólaverslun, koma í veg fyrir að
fólk geti mætt í vinnu og keypt sér
ýmiss konar þjónustu. Það kom fram
í minnisblaðinu að þegar faraldurinn
stóð sem hæst í vor hefði innlend
kortavelta minnkað um 10 milljarða
frá fyrra ári en verið 13 milljörðum
króna meiri í júní, þegar faraldurinn
var að baki, en í júní í fyrra,“ segir
Gylfi. Erlendis hafi verið áætlað að
framleiðsla dragist saman um 10%
þegar farsótt geisar en þessi tala fari
eftir því hversu róttækum aðgerðum
er beitt til þess að hefta útbreiðslu.
„Þær hertu sóttvarnareglur sem
nú taka gildi munu vonandi fækka
bylgjum farsóttar á komandi vetri.
Ábatinn af þeim er sá að annað at-
vinnulíf en ferðaþjónusta verður þá
fyrir minni skaða af farsótt innan-
lands,“ segir Gylfi. „Einnig eru meiri
líkur á því að skólahald ungviðis 16
ára og eldri geti orðið með eðlilegum
hætti þegar líður á vetur, eldri kyn-
slóðin þarf síður að einangra sig frá
samfélaginu og, eins og við höfum séð
í sumar, getur innlent efnahagslíf
notið þess að fólk getur mætt á vinnu-
stað, verslað og átt í viðskiptum án
þess að óttast veikina.
Verði bætt upp tjónið
Kostnaður vegna hertra aðgerða,
sem metinn hefur verið á 20 milljarða
það sem eftir lifir árs [í minnisblaði
fjármálaráðuneytis], lendir á eigend-
um fyrirtækja í þjónustu við erlenda
ferðamenn og starfsfólk þeirra.
Starfsfólk í greininni nýtur þess auð-
vitað líka að búa í samfélagi þar sem
bylgjur farsóttar eru færri og vægari
en peningalegur kostnaður við öfl-
ugri varnir við landamæri lendir á
þeim. Það má því færa sterk rök fyrir
því að greininni verði bætt tjónið sem
orsakast af hertum reglum við landa-
mæri, að hún beri ekki ein kostnaðinn
af því að reynt sé að stöðva farsóttina
við landamæri,“ segir Gylfi.
Almenningur fái styrk
Hvað með atvinnuleysisbætur?
„Eins og Ragnar Árnason bendir á
í ViðskiptaMogganum þá verður að
gæta þess að fólk sé ekki latt til starfa
með bótum. Vísbendingar eru um að
skortur hafi verið á vinnuafli í ýmsum
landshlutum í sumar þótt þúsundir
væru á bótum. Ein leið sem unnt væri
að fara er að útvíkka velheppnaða
hugmynd ferðamálaráðherra frá því í
sumar og láta almenning fá styrk til
ferðalaga og jafnvel heimsókna á
veitingastaði nú síðsumars og í haust
sem væri þá veglegri en sumarstyrk-
urinn. Einnig væri hægt að niður-
greiða laun starfsfólks í þeim fyrir-
tækjum ferðaþjónustu sem starfrækt
verða áfram í haust. Tímabundin
hækkun atvinnuleysisbóta gæti falið í
sér að fólk geti notað hluta bótanna
til þess að niðurgreiða störf sem bjóð-
ast – fá hluta af bótunum fyrstu mán-
uði í nýju starfi,“ segir Gylfi Zoëga.
Hugsanlegt væri að slíkar aðgerðir
væru fjármagnaðar með tímabundn-
um skatti á vinnandi fólk, þá sem ekki
hafa orðið fyrir tjóni af völdum far-
sóttarinnar, fremur en með auknum
hallarekstri ríkissjóðs.
„Aðgerðirnar myndu dreifa
tekjum innanlands til þeirra einstak-
linga og landshluta sem hafa verst
orðið fyrir efnahagslegum afleiðing-
um farsóttarinnar,“ segir Gylfi.
Hærri bætur niðurgreiði störf
 Gylfi Zoëga, prófessor í hagfræði, leggur til aukinn stuðning til handa fyrirtækjum í ferðaþjónustu
 Ávinningurinn af komum erlendra ferðamanna réttlæti ekki áhættuna vegna smithættu í landinu
Morgunblaðið/Eggert
Hvalaskoðun á Húsavík Miklar sviptingar hafa verið í ferðaþjónustunni.