Fræðaþing landbúnaðarins - 06.02.2004, Blaðsíða 191

189
Notkun erfðatækni til DNA greininga sem hjálpartækis við kynbætur á hins vegar
ekkert skylt við klónun eða erfðabreytingar eins og þessar. Aðeins er verið að nota
sömu verkefærin til rannsókna en engar markvissar breytingar em gerðar né em nein
framandi gen sett inn í erfðamengi dýranna.
Stuttraðagreiníng í kynbótum
Greining smttraða eða örtungla er nú mest notuð í kynbótum. Til að hægt sé að nota
þessi erfðamörk við arfgerðargreiningu þarf að þekkja basaröðina sitt hvom megin við
endurteknu stuttraðimar. Þessi svæði em notuð til að smíða vísa eftir sem notaðir em í
DNA mögnunarmælingu eða PCR. Arfgerð einstaklings segir þá til um hversu margar
endurtekningar einstaklingur hefur af ákveðnu erfðamarki. Yfirleitt þarf að nota 5-20
mismunandi erfðamörk í stuttraðagreiningu til að aðgreina einstaklinga.
Með því að nota mörg erfðamörk og fylgja því eftir hveming þau erfast milli kynslóða
er hægt að finna tengsl þeirra og innbirðis fjarlægð. Þetta kallast tengslagreining og er
undirstaða erfðakorta. Fleiri gerðir erfðamarka og aðferða við gerð erfðakorta em til
en ekki verður farið nánar í það hér.
Mikil DNA greiningarvinna hefur þegar verið gerð á helstu tegundum búfjár og em nú
þegar til erfðakort með yfir 1000 erfðamörkum fyrir helstu búfjártegundir. DNA
greining hefur því þegar verið talvert notuð og er víða orðin grundvöllur í
kynbótastarfi. Ekki er nauðsynlegt að þekkja tengsl erfðamarka til að nota þau til
foreldragreininga í kynbótum en mikil vinna á sér nú stað í því að finna tengsl
erfðamarka við ákveðna svipgerðareiginleika til þess að hægt sé að velja fljótt og mun
markvissar fyrir þá eiginleika í kynbótum.
Erfðakortlagning búfjárstofna
Fyrir utan notkun til foreldragreininga í kynbótum þá getur DNA greining komið að
margvíslegum öðmm notum í búfjárræktun. Mikið er þegar til af erfðamörkum fyrir
búfénað sem hægt er að velja úr fyrir mismunandi tilgang. Þar á meðal má nefna að
með DNA greiningu má mæla innbyrðis skyldleika ekki bara milli einstaklinga heldur
einnig milli hjarða eða stofna. Hægt er að meta á magnbundinn hátt erfðabreytileika
innan stofna eða hópa og fá þannig vísbendingar um innræktun. Þegar svo mikill
fjöldi þekktra erfðamarka er til eins og nú er fyrir helstu búfjártegundir má leita að
tengslum erfðamarka við eiginleika eða svipgerð og líka staðfesta hvort þekkt tengsl
eiginleika og erfðamarka úr öðmm kynum eigi einnig við fyrir íslensk búfjárkyn.
Stuðla má að varðveislu erfðabreytileika í ræktuðum stofnum um leið og reynt er að
halda uppi blendingstyrk (heterosis). Með því að erfðagreina einstaklinga í
jafnskyldum hópi má valja þá sem hafa mesta innbirðis erfðafjarlægð til undaneldis
og vega á móti skyldleikaræktun
Erfðagreining í fiskeldi
Fyrir ári síðan hóf Prokaria samstarf við Stofnfisk hf og sér nú um allar
erfðagreiningar vegna kynbótaverkefna og ráðgjafarverkefna Stofnfisks í fiskeldi. í
tengslum við samstarf okkar við Stofnfisk höfum við gert okkur grein fyrir
margvíslegum möguleikum, sem felast í frekari þróun á sviði fískierfðafræði, bæði
innanlands og utan og höfum ákveðið að sérhæfa okkur á því sviði. Nýlega gerðum
við einnig samstarfssamning við Hafrannsóknastofnunina um að vinna sameiginlega
að því byggja upp þekkingu á erfðafræði fiska með það að markmiði að íslendingar