Morgunblaðið - 17.06.2021, Blaðsíða 38

Staða bólusetninga í heiminum 15. júní
Listi Bloomberg yfir flestar bólusetningar á íbúa, 20 efstu á lista* og viðmiðunar- og nágrannalönd Íslands
Hafa fengið a.m.k. einn skammt
af bóluefni, % af íbúafjölda
Fullbólusettir, % af íbúafjölda
6 Sviss
8 Barein
9 Malta
11 Bútan
12 Ísland
13 Bretland
15 Kanada
16 Síle
18 Ísrael
19 Úrúgvæ
29 Bandaríkin
31 Finnland
37 Danmörk
43 ESBmeðaltal
52 Svíþjóð
59 Noregur
*Sjálfstjórnarsvæði og örríki á lista Bloomberg eru ekki höfð með hér en á lista yfir
20 efstu eru: 1 Gíbraltar, 2 Falklandseyjar, 3Maldíveyjar,4 Seychelles-eyjar, 5Mön,
7 Caymaneyjar, 10 San Marínó, 14 Bermúda, 17 Angvilla og 20 Sankti Helena
72%
28%
69%
59%
69%
54%
65%
–
63%
39%
63%
45%
62%
8%
61%
47%
61%
57%
60%
35%
53%
44%
52%
13%
48%
26%
45%
25%
41%
22%
37%
25%
Heimild: Bloomberg
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
B
ólusetningar gegn kór-
ónuveirunni hafa gengið vel
hér á landi og er Ísland
langt á veg komið í bólu-
setningum þegar litið er á framgang
bólusetninga á heimsvísu. Yfirlit
Bloomberg-fréttastofunnar yfir bólu-
setningar meðal þjóða og sjálfstjórnar-
svæða og örríkja um allan heim, sem
uppfært er daglega, sýndi í fyrradag
að Ísland var í 12. sæti á lista yfir þær
þjóðir heims sem hafa fengið a.m.k.
einn skammt af bóluefni.
Samkvæmt þeim tölum var þá bú-
ið að gefa tæplega 327 þúsund
skammta hér á landi sem duga fyrir
45,8% allrar þjóðarinnar og höfðu
62,8% fengið a.m.k. eina sprautu af
bóluefni. Er Ísland efst á listanum
meðal Norðurlandaþjóðanna.
Sumar þjóðir gefa eingöngu upp
fjölda skammta sem gefnir eru en ekki
fjölda einstaklinga sem eru bólusettir.
Íbúar Gíbraltar eru efstir á listanum
en tölur Bloomberg sýna að þar er bú-
ið að gefa fleiri skammta en sem nem-
ur fjölda íbúa. Íbúar Falklandseyja eru
í öðru sæti þar sem 87,7% hafa fengið
fyrri sprautuna. Fáar Evrópuþjóðir
eru meðal þeirra sem lengst eru
komnar í bólusetningum fyrri spraut-
unnar en 73,4% íbúa á Mön og 71,6%
Svisslendinga hafa fengið a.m.k. einn
bóluefnaskammt gegn veirunni og
Bretar eru á svipuðum stað og Íslend-
ingar.
Í 20. sæti yfir fullbólusetta
Ísland er nokkru neðar á listan-
um á heimsvísu yfir hlutfall íbúa allra
ríkja og sjálfstjórnarsvæða sem eru
fullbólusettir samkvæmt yfirliti
Bloomberg og deila 20. sæti á lista
Bloomberg með Mónakó, þar sem
38,8% þjóðarinnar töldust fullbólusett
líkt og hér. Bólusetningum vindur hins
vegar hratt fram á Íslandi dag frá degi
og segir í tilkynningu Landlæknis og
almannavarna í gær að af íbúum Ís-
lands sem eru eldri en 16 ára séu nú
49,1% fullbólusett.
Ísraelar hafa verið í hópi þeirra
þjóða sem tryggðu sér bóluefni
snemma í faraldrinum og eru langt
komnar, en skv. yfirlitinu yfir stöðuna
15. júní er búið að gefa tæplega 11
milljónir skammta þar í landi, um 61%
hefur fengið a.m.k. einn skammt og
57% íbúa teljast fullbólusett. Í Banda-
ríkjunum hafa verið gefnir um 312
þúsund bóluefnaskammtar og hafa
536% þjóðarinnar fengið a.m.k. fyrri
skammtinn og 44% þjóðarinnar teljast
fullbólusett þar í landi. Norðurlöndin
eru mislangt á veg komin. 37% Norð-
manna hafa fengið fyrri skammtinn og
25,3% eru orðin fullbólusett. Í Dan-
mörku hafa 48% fengið a.m.k. einn
skammt og rúm 26% teljast full-
bólusett miðað við fjölda bóluefna-
skammta 15. júní.
Samkvæmt yfirliti heilbrigðis-
yfirvalda hér á landi höfðu rúmlega
224 þúsund manns fengið a.m.k. einn
skammt 15. júní og tæplega 139 þús-
und fullbólusettir.
Gjáin stækkar
Í baráttu þjóða um aðgang að
bóluefni og kapphlaupinu við veiruna
má glöggt sjá af ólíkum framgangi
bólusetninga að gjáin stækkar á milli
ríkari og fátækari ríkja heims. Gefnir
hafa verið rúmlega 2,4 milljarðar
bóluefnaskammta í 180 löndum eða
um 35 milljónir skammta á hverjum
degi að jafnaði að undanförnu. Þeir
duga fyrir 15,8% mannkyns. Í um-
fjöllun Bloomberg er bent á að bólu-
setningar ganga þrjátíu sinnum hrað-
ar fyrir sig meðal ríkustu þjóða heims
en í fátækustu ríkjunum, sem mörg
hver hafa ekki fengið aðgang að bólu-
efni fyrir nema örlítið brot íbúa.
Ísland í hópi fremstu
þjóða í bólusetningum
38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Sólin hækkará lofti hér álandi um
þessar mundir og
kemur ekki á
óvart þegar horft
er til árstíma. Ekki kemur
heldur á óvart að hún er við
það að ná hæstu stöðu sinni og
sumarið um leið með albjartri
nóttu ofan á bjartan dag.
Þetta er árstími sem lands-
menn hlakka til frá því að
skammdegið leggst yfir af
fullum þunga, þó að það geti
vissulega verið notalegt líka.
En birtan er eftirsóknarverð-
ari og næstu daga og vikur má
njóta hennar til fulls á Íslandi.
Þetta árið er það ekki að-
eins hin eiginlega birta sem
gleður landsmenn heldur
einnig sú sem töluvert er til
umræðu um þessar mundir og
gleður ekki síður. Eftir allt of
langan kórónuveirufaraldur er
allt útlit fyrir að innan
skamms verði hægt að lýsa yf-
ir sigri á þeim vágesti sem
kórónuveiran er, þó að hún
muni sjálfsagt aftur skjóta
upp kollinum hér og þar.
Bólusetningar hafa gengið
vel að undanförnu, eftir
brösulega byrjun, og nú er svo
stór hluti þjóðarinnar bólu-
settur að hluta eða öllu leyti
að vandséð er hvernig veiran
gæti náð verulegri útbreiðslu
á ný. Að ekki sé talað um eftir
fáeinar vikur þegar útlit er
fyrir að flestir eða allir full-
orðnir sem vilja bóluefni hafi
fengið það. Af þessum sökum
verður þetta sumar allt annað
en sumarið í fyrra. Þá hafði
tekist að slá á faraldurinn, en
þar sem landsmenn voru enn
óvarðir gat það aldrei verið
annað en svikalogn, eins og
kom á daginn. Sú staða er
ekki uppi nú og þess vegna
geta landsmenn farið að anda
rólegar, þó að sjálfsagt sé að
viðhafa varúð og að hver gæti
að eigin vörnum. Slíkt er
raunar alltaf skynsamlegt
enda fleiri pestir sem valda
mannkyninu skráveifu en kór-
ónuveiran sem kölluð hefur
verið því miður þjála nafni
Covid-19.
Og það birtir til á enn fleiri
sviðum. Í efnahagsmálum
skiptast á skin og skúrir og
óhætt er að segja að í fyrra og
framan af þessu ári hafi lítið
grillt í sólina í þeim efnum.
Nú er annað upp á teningnum
og það tengist vissulega tíð-
indum af bólusetningum, rétt
eins og tíðindi af veirunni og
aðgerðir sem henni tengdust
hægðu á efnahagslífinu í fyrra
svo að heimurinn hefur varla
séð annað eins á friðartímum.
Hér á landi máttu íbúar
þola töluverðar lokanir og aðr-
ar hömlur en það var þó hátíð
hjá því sem sums staðar var
raunin. Þar var
fólki fyrirskipað
að halda sig heima
langtímum saman
og fara ekki út úr
húsi nema brýna
nauðsyn bæri til. Engan þarf
að undra að efnahagslíf taki
harkalega dýfu þegar gripið
er til slíkra aðgerða og áhrif-
anna af því gætti mjög hér á
landi, jafnvel á þeim tímum
þegar aðgerðir hér innanlands
voru tiltölulega hófstilltar.
Áhrifanna gætti til að mynda í
minni eftirspurn eftir útflutn-
ingsvörum og takmörkunum á
þeim vörum sem landsmenn
vildu kaupa að utan, enda
skrapp framleiðslan saman og
hefur raunar ekki enn náð sér
að fullu. En það kemur.
Sú útflutningsgrein sem
fékk mesta skellinn í þessum
efnum var vitaskuld ferða-
þjónustan, sem missti nánast
alla sína viðskiptavini eins og
hendi væri veifað. Stjórnvöld
hér á landi, líkt og víða, gripu
til afar óvenjulegra aðgerða
sem virðast í meginatriðum
hafa heppnast vel. Nú fer
straumur ferðamanna vaxandi
á ný og er búist við hraðri
aukningu áfram. Það er mikið
ánægjuefni og vonandi tekst
að stýra umferð um náttúru-
perlur betur en áður og stuðla
að því að ferðamennskan verði
í góðum takti við náttúru
landsins.
Ferðaþjónustan, líkt og aðr-
ar atvinnugreinar, verður að
taka tillit til þess að lands-
mönnum er annt um náttúr-
una. Í því felst vitaskuld ekki
að þeir vilji ekki nýta hana, en
umgengnin verður að vera
eins góð og unnt er.
Í huga flestra er ástin á
náttúru landsins hluti af því
að vera Íslendingur, rétt eins
og ástin á tungunni, sögunni
og sjálfstæðinu. Í dag fagna
landsmenn sjálfstæðinu og
minnast þeirra sem börðust
fyrir því og tryggðu að hér
býr fullvalda og sjálfstæð
þjóð. Það var ekki sjálfsagður
hlutur þegar sú barátta hófst
og þótti jafnvel fjarstæðu-
kennd hugmynd fyrir fámenna
og fátæka þjóð, fjarri öllum
öðrum þjóðum. Nú er þjóðin
ekki fátæk heldur rík, hún er
enn fámenn, en þó mun fjöl-
mennari en þá, og þó að vega-
lengdin yfir hafið hafi ekki
minnkað, þá hefur tæknin
tryggt það að fjarlægðin hefur
dregist mjög saman.
Nú, þegar Íslendingar hafa
komist í þá góðu stöðu sem
raun ber vitni, mega þeir ekki
gleyma því til hvers var barist
og að sjálfstæði og fullveldi
eru ekki sjálfsögð og sjálf-
gefin, heldur ómetanleg verð-
mæti sem stöðugt þarf að
gæta að, verja og vernda.
Því má aldrei
gleyma til hvers
var barist}
17. júní
F
ullveldi er að vera þjóð meðal
þjóða. Í upphafi ríkisstjórnarsam-
starfsins var einangrunarhyggja
samt ráðandi. Fyrir þremur árum
mættu tveir svarnir andstæðingar
NATO á leiðtogafund bandalagsins: Katrín
Jakobsdóttir og Donald Trump.
Í liðinni viku funduðu leiðtogarnir aftur og nú
mættu þangað einungis stuðningsmenn þessa
friðar- og afvopnunarbandalags. Að sögn Katr-
ínar var „mjög mikið rætt um mikilvægi þess að
standa vörð um lýðræði og mannréttindi“, en
þetta er einmitt tilgangur bandalagsins. Ein-
hverjir telja forsætisráðherra til hnjóðs að átta
sig á þessu. Það er þvert á móti þroskamerki að
skipta um skoðun og viðurkenna staðreyndir.
Forsætisráðherra skilur nú líka hve mikil-
vægt það er að Ísland taki virkari þátt í Evr-
ópusamstarfinu. Bóluefnasamflot Evrópu hefur verið þjóð-
inni mjög farsælt og undirstrikar hag Íslendinga af nánu
samfloti við þessar vinaþjóðir. Katrín skaut við heimkom-
una lítt dulbúnu skoti á utanríkisráðherra og sagði að
nauðsynlegt væri „að halda vöku sinni og standa stöðugan
vörð um hagsmuni Íslands“.
Skensið er sannarlega að gefnu tilefni, því samkvæmt
tvennum hagsmunasamtökum voru bæði hagsmunir neyt-
enda og framleiðenda fyrir borð bornir í nýlegum fríversl-
unarsamningi við Breta. Félag atvinnurekenda sagði:
„Bresk stjórnvöld höfðu áhuga á að auka talsvert fríversl-
un með búvörur. Þau buðu umtalsverða aukningu á toll-
frjálsum innflutningskvóta fyrir undanrennuduft sem
hefði átt að vera augljóst hagsmunamál ís-
lenskra mjólkurbænda og -framleiðenda, enda
hefði kvótinn nýst nýrri skyrverksmiðju Íseyj-
ar-skyrs í Wales. Bretar fóru á móti fram á
aukna tollkvóta fyrir osta og kjötvörur, miklu
minni að umfangi en þeir tollkvótar sem Ís-
landi stóðu til boða í Bretlandi. Vegna harðrar
andstöðu hagsmunaaðila í landbúnaði við auk-
inn tollfrjálsan innflutning var þessu tækifæri
fórnað.“
Formaður Bændasamtakanna staðfestir að
„á fundi sem við áttum með fulltrúum ráðu-
neytisins heyrðum við aðrar og hærri tölur um
leyfilegan innflutning“. Hörð andstaða bænda-
forystunnar leiddi til þess að hagsmunum
neytenda var fórnað.
Svipað metnaðarleysi réð um aðgang sjávar-
afurða að breskum markaði. Þar eru háir tollar
á einstaka sjávarafurðir, líkt og lax, karfa og ýmsa flat-
fiska, sem hamla því verulega að vinnsla þeirra sé möguleg
hér á landi.
Framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi
sagði: „Í þeim fríverslunarsamningi sem var undirritaður
var þetta, einhverra hluta vegna, ekki sótt. Tækifærin voru
ekki gripin. Verðmæti, sem hægt hefði verið að sækja með
bættum tollakjörum, verða ekki til.“
Ort var um fræ sem aldrei verða blóm. Ríkisstjórnin sá-
ir engum fræjum og uppsker engin blóm.
Fullvalda þjóð býr til tækifæri og grípur þau óttalaus.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Tækifærin sem aldrei verða til
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen