Morgunblaðið - 02.10.2021, Blaðsíða 46

46 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 2021
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Sýning um listamanninn Mugg,
Guðmund Thorsteinsson, verður
opnuð í dag, laugardag, kl. 15.30 í
Listasafni Íslands. Muggur fæddist
á Bíldudal árið 1891 og flutti með
fjölskyldu sinni
til Kaupmanna-
hafnar árið 1903.
Þar nam hann
myndlist við
Konunglega
listaháskólann á
árunum 1911-
1915 og tók að
því loknu við list-
ferill sem varð
aðeins tæp tíu ár
þar sem Muggur lést úr berklum
árið 1924. Á þeim stutta tíma tókst
honum þó að afkasta miklu og einna
þekktast af verkum hans er barna-
bókin ástsæla Dimmalimm sem
hann bæði skrifaði og myndlýsti.
Þótti stíll hans natúralískur og frá-
sögnin oftar en ekki í fyrirrúmi, eins
og því er lýst í tilkynningu, og verk
hans einkennast af fjölbreytileika
og leit að listrænu frelsi.
Notaði óhefðbundin efni
Kristín G. Guðnadóttir er sýning-
arstjóri sýningarinnar og segir hún
að þó Muggur hafi fyrst og fremst
starfað sem myndlistarmaður hafi
hann líka leikið á sviði og sungið
gamanvísur. Sem myndlistarmaður
fékkst hann bæði við olíumálverk,
teiknaði og vann klippi- og vatns-
litamyndir auk þess að vinna með
óhefðbundin efni.
„Það sem einkenndi hann svolítið
var þessi notkun hans á óhefð-
bundnum efnum eins og textíl og út-
saumi. Það þótti nú ekki vera karl-
mannlega iðja að fást við útsaum
þannig að hann var svolítið á undan
sinni samtíð og ögraði samtímanum
með því að fást við miðla sem ekki
voru viðurkenndir sem verðugir,“
segir Kristín. „Og ekki nóg með það
heldur tróð hann líka upp á
skemmtunum, söng og lék og var
gríðarlega hæfileikaríkur á mörgum
sviðum. Og þessi fjölhæfni hans,
auk þess að hann var einstaklega
myndarlegur maður, varð til þess að
honum var boðið aðalhlutverkið í
kvikmyndinni Sögu Borgarætt-
arinnar og ég held að Gunnar Gunn-
arsson hafi staðið á bak við það.“
Fyrsti húmoristinn
Á sýningunni er leitast við að
gera öllum þáttum myndsköpunar
Muggs skil og spannar hún vítt svið.
Má þar í verkum hans sjá landslag,
sveitasælu, þjóðlíf á Íslandi og er-
lendis, ferðaminningar frá framandi
stöðum og þá m.a. skemmtanalífi í
New York sem hann upplifði árið
1915.
Einnig má sjá í verkum Muggs
þjóðsagna- og ævintýraheim þar
sem fíngerðir prinsar og prinsessur
dvelja í fögrum höllum, tröllaheima
myrkurs og ógnar og náðarheim
trúarinnar þar sem Kristur læknar
sjúka, eins og það er orðað í tilkynn-
ingu. Þar segir einnig að mynd-
skreytingar Muggs við þjóðsögur
séu oft með áherslu á skoplegar
hliðar þeirra og hann fyrir vikið tal-
inn fyrsti húmoristinn meðal ís-
lenskra myndlistarmanna.
Kristín segir sýninguna í Lista-
safni Íslands vera yfirlit yfir allan
feril Muggs og verkunum skipt í
efnisflokka en ekki raðað í tímaröð.
„Við erum með landslag og ferða-
myndirnar hans, þjóðsögur, ævin-
týri og trúarleg verk sem voru stór
hluti af því sem hann gerði,“ út-
skýrir hún.
Nú er heldur ólíklegt að yngri
kynslóðir Íslendinga þekki til
Muggs en Kristín bendir á að flestir
þekki hann enn í dag sem höfund
Dimmalimmar. „Það hefur ekki ver-
ið haldin yfirlitssýning á Muggi í 30
ár og auðvitað fennir fljótt í sporin
þegar verkin eru ekki dregin fram
en ég held að margir tengi við
Dimmalimm og við erum svo heppin
að fá frumhandritið að Dimmalimm
á sýninguna sem hefur aldrei verið
sýnt áður,“ segir hún.
Ný hlið á Muggi
Verkin á sýningunni eru bæði í
einkaeigu og úr safneigninni en árið
1958 fékk safnið 46 verk eftir Mugg
að gjöf frá danska listmálaranum og
prófessornum Elof Risebye.
„Við fórum í mikla herferð, aug-
lýstum eftir verkum og erum búin
að skrá um 150 verk í einkaeigu.
Sum þeirra hafa aldrei verið sýnd
áður og það er mjög áhugavert. Ég
held að okkur takist að draga fram
dálítið nýja hlið á Muggi og sýna
bæði breiddina og dýptina í höfund-
arverki hans,“ segir Kristín.
Hún segir sérstöðu Muggs á sín-
um tíma hafa verið áhuga hans á
mannlífi og þjóðlífi. „Ég held að
hans verði minnst í sögunni fyrir
myndskreytingarnar sínar og fyrir
þessar þjóðlífsmyndir,“ segir Krist-
ín að lokum.
Sýningin stendur yfir til 13. febr-
úar 2022.
Hæfileikaríkur á mörgum sviðum
- Sýning um listamanninn Mugg, Guðmund Thorsteinsson, opnuð í Listasafni Íslands - Frumhand-
ritið að Dimmalimm sýnt í fyrsta sinn - Sýningarstjóri segir Mugg hafa verið á undan sinni samtíð
Morgunblaðið/Unnur Karen
Í safni Kristín G. Guðnadóttir sýningarstjóri og Helgi Már Kristinsson sýningarhönnuður í Listasafni Íslands með tvö af verkum Muggs á bak við sig.
Muggur
Bókaforlagið Una gefur út ýmisleg
innlend og erlend skáldverk fyrir jól-
in. Hvað erlenda höfunda varðar er
nýkomin út Það sem hangir um háls-
inn eftir nígeríska rithöfundinn Chi-
mamanda Ngozi Adichie, sem var
meðal gesta á Bókmenntahátíð í
Reykjavík fyrir stuttu. Bókin er
smásagnasafn þar sem Adichie
fjallar meðal annars um stöðu
kvenna í karlasamfélagi, sambönd
foreldra og barna í síbreytilegum
heimi, þjóðfélagslegan óstöðugleika í
Afríku og upplifun innflytjenda í
Bandaríkjunum. Janus Christiansen
þýddi.
Önnur erlend bók sem Una gefur
út er Sjálfsævisaga Alice B. Toklas
eftir Gertrude Stein, sem telst með
lykilverkum módernismans. Tinna
Björk Ómarsdóttir þýðir bókina, en í
henni segir Gertrude Stein frá lífinu í
París í upphafi tuttugustu aldar þeg-
ar listmálarar og rithöfundar söfn-
uðust saman á vinnustofu Stein, til að
mynda Picasso, Matisse, Cézanne,
Hemingway, Fitzgerald og margir
fleiri.
Af íslenskum verkum er fyrst að
telja ljóðabókina Kona lítur við eftir
Brynju Hjálmsdóttur, sem útgefandi
lýsir sem gáskafullu femínísku
furðuverki í þremur hlutum. Í verk-
inu er víða komið við, svo sem í sjó,
saumaklúbbi, hárgreiðslustofu, bíl-
skúr og fylgsni undarlegs óramanns,
en ferðalaginu lýkur svo í stórbrot-
inni útópíu.
Einnig er væntanleg skáldsaga
Júlíu Margrétar Einarsdóttur sem
ber nafnið Guð leitar að Salóme.
Þetta er önnur skáldsaga Júlíu og
segir frá því er Salóme týnir kett-
inum sínum rétt fyrir jólin og í ör-
væntingarfullri leit sinni venur hún
komur sínar á Kringlukrána. Hún
sest við barinn og skrifar bréf þar
sem hún opinberar sig í fyrsta sinn.
Bréfin eru stíluð á hina dularfullu
Helgu sem vann með Salóme í versl-
uninni Betra lífi tíu árum fyrr. Í bréf-
unum afhjúpar Salóme sjálfa sig og
leitar skilnings á fjölskyldusögunni,
ástinni og sálarstríði ungrar konu í
grátbroslegum smábæjarharmleik
þriggja ættliða á Akranesi.
Umframframleiðsla er ljóðabók
eftir Tómas Ævar Ólafsson, sem lýst
er sem ljóðrænni rannsókn á þeim
verkfærum sem nútímasamfélag
beitir á innstu kjarna manneskj-
unnar. Ljóðabálkurinn fylgir leit
ljóðmælanda að lausn undan óefni í
sálarlífi sínu. Hann ber vandamál sitt
á borð þriggja kvenna; trún-
aðarvinkonu, sálfræðings og
ókunnugrar manneskju á öldurhúsi.
Verkið skoðar hlustun og viðbrögð
þeirra við óefninu.
Una gefur einnig úr ljóðasafn ljóð-
skálda af erlendum uppruna sem bú-
sett eru á Íslandi. Í ljóðasafninu, sem
ber heitið Pólífónía af erlendum upp-
runa, og Natasha Stolyarova rit-
stýrir, er ljóð eftir Önu Mjallhvíti
Drekadóttur, a rowlings, Deepa R.
Iyengar, Elías Knörr, Ewu Marc-
inek, Francescu Cricelli, Giti
Chandra, Jakub Stachowiak, Juan
Camilo Roman Estrada, Mao Al-
heimsdóttur, Meg Matich, Natöshu
Stolyarova, Randi W. Stebbins, Soff-
ie Hermansson Eriksdatter og Vilja-
Tuulia Huotarinen.
Það koma einnig margir höfundar
að smásagnasafninu Þæginda-
rammagerðinni. Í því eiga sögur Ás-
dís Björg Káradóttir, Berglind Ósk
Bergsdóttir, Birna Hjaltadóttir,
Bryndís Eva Ásmundsdóttir, Elín
Edda Þorsteinsdóttir, Halldór
Magnússon, Ingólfur Eiríksson, Jón-
ína Óskarsdóttir, Kristín Nanna Ein-
arsdóttir, Númi Arnarson, Rannveig
Lydia Benediktsdóttir, Sigríður Lá-
retta Jónsdóttir, Sigurbjörg Að-
alsteinsdóttir, Ugla Jóhanna Egils-
dóttir, Þuríður Sóley Sigurðardóttir
og Ægir Þór Jahnke. Ritstjórar voru
Karitas M. Bjarkadóttir, Sigríður
Inga Sigurðardóttir, Sigríður Wöhl-
er og Sæunn Þórisdóttir.
Úrval af ýmislegum skáldskap
- Una gefur út innlendan og erlendan skáldskap - Væntanlegt ljóðasafn ljóðskálda af erlendum
uppruna sem búsett eru á Íslandi - Smásagnasafn Chimamanda Ngozi Adichie komið út
Mao
Alheimsdóttir
Gertrude
Stein
Brynja
Hjálmsdóttir
Júlía Margrét
Einarsdóttir
Chimamanda
Ngozi Adichie
a
rowlings
Natasha
Stolyarova
Tómas Ævar
Ólafsson