Morgunblaðið - 02.10.2021, Blaðsíða 48

48 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 2021
Ragnheiður Birgisdóttir
ragnheidurb@mbl.is
Myndlistarkonan Guðný Rósa Ingi-
marsdóttir lýsir vinnu sinni með
orðum á borð við „athöfn“, „endur-
tekningu“ og „uppgötvun“ þegar
hún leiðir blaðamann um sýningu
sína opus – oups sem opnuð verður
á Kjarvalsstöðum í dag, laugardag,
kl. 14 og stendur fram í janúar á
næsta ári.
Sýningin opus – oups er yfirlits-
sýning á verkum Guðnýjar undan-
farinn aldarfjórðung. Hún er sú
fimmta í röð sýninga í Listasafni
Reykjavíkur á Kjarvalsstöðum þar
sem tekinn er til skoðunar ferill
listamanns sem þegar hefur mark-
að áhugaverð spor og má ætla að sé
á listferli sínum miðjum. Um sýn-
ingarstjórn sér Ólöf Kristín Sigurð-
ardóttir, safnstjóri Listasafns
Reykjavíkur.
Sýningin er ekki sett upp í tíma-
röð heldur er hugsunin sú að gestir
hægi ferðina og upplifi verkin sem
eina heild. Þá eru smáatriðin ekki
síður mikilvæg til þess að átta sig á
heildarmyndinni. Það fyrsta sem
mætir manni er röð pappírsverka,
það elsta frá 1995 en önnur nýleg.
Þau spanna þannig hinn tuttugu og
fimm ára langa feril listakonunnar.
Guðný, sem er fædd 1969, stund-
aði nám við Myndlista- og handíða-
skóla Íslands og lauk framhalds-
námi í L‘Ensav La Cambre í
Brussel og í HISK í Antwerpen í
Belgíu. Hún hefur sýnt verk sín á
einkasýningum hér á Íslandi og
víðs vegar um Evrópu. Verk hennar
má finna í opinberum söfnum í
Frakklandi, Belgíu, Slóveníu og
Íslandi.
Samtal Guðnýjar og pappírsins
Guðný hefur í gegnum tíðina
unnið með ýmsa miðla, til dæmis
má finna bæði myndbandsverk og
hljóðverk á sýningunni auk ljós-
mynda og prjónaverka, en papp-
írinn hefur þó verið í aðalhlutverki
á hennar ferli. „Stundum finnst mér
þetta einfaldlega vera eins og sam-
tal á milli mín og pappírsins,“ segir
myndlistarkonan.
Hún leggur áherslu á að ferlið, at-
höfnin sem á sér stað við vinnslu
verkanna, skipti mestu máli. Þar
verði til ákveðinn taktur sem hún
verði að fylgja og þannig skapist
verkin. „Það sem skiptir öllu máli er
athöfnin, það að vera að, ákveðinn
taktur og endurtekning. Eflaust
ákveðið form hugleiðslu. Bestu dag-
arnir eru þeir sem eru, þegar maður
jafnvel gleymir að borða og allt í
einu er dagurinn farinn.“
Guðný býr og starfar í Belgíu.
Hún segir að á vinnustofu sinni í
Brussel séu um tíu borð og hún vinni
á þeim öllum. „Teikningarnar og ég
ferðumst um á vinnustofunni.“
Listamaðurinn er ófeiminn við að
vinna áfram með verk sín eftir að
þau eru í raun tilbúin og hluta þau
þá jafnvel í sundur. „Ef verkin eru í
mínum höndum þá eru þau ávallt í
hættu.“ Guðný geymir allt. Hver
einasta úrklippa og pappírsbútur er
varðveittur og fær ef til vill nýtt
hlutverk í öðru samhengi, í öðru
verki. „Þetta er sífelld endur-
vinnsla.“
Formin endurtaka sig
Verk frá ólíkum tímum kallast á,
því form frá eldri verkum dúkka upp
í þeim nýju. „Það sem er til dæmis
svo skemmtilegt við að setja upp
svona sýningu er að finna aftur
formin sem endurtaka sig og koma
upp á yfirborðið,“ segir Guðný og
bendir á brot úr gömlum ljós-
myndum og gömlum skissum sem
stinga upp kollinum í nýjum verk-
um.
Guðný hefur á ferli sínum leitað í
umhverfi sitt og reynsluheim til inn-
blásturs. Verk hennar eru sögð ein-
kennast af nákvæmni og eru gjarnan
skorin út, teiknuð með fínlegum
blýanti, saumuð með tvinna og ólík
efni jafnvel skeytt saman. Verkin
sem til verða eru nokkuð látlaus en
verða áhugaverðari eftir því sem
maður rýnir betur í þau. „Þau hafa
ávallt verið eins og í þoku. Öðru
hvoru eru þau skýrari en öskra aldr-
ei á athygli. Þú missir eiginlega af
þeim ef þú nálgast þau ekki.“
Guðný vinnur ekki beint með ein-
hver ákveðin viðfangsefni en þó má
sjá vissa þræði í verkum hennar.
Hún segir að þar megi til dæmis oft
finna eitthvað sem minnir á líffræði,
meðal annars eru sexhyrnd form
sem minna á býflugnabú í ýmsum
verkum, og að reglulega komi upp
talnarunur. „Ætli þetta sé ekki ein-
hver þráhyggja,“ segir hún og hlær.
„Mörg verkanna hafa með samveru
að gera. Þótt ég sé ein á vinnustof-
unni þá eru upphafspunktarnir oft
annarra, eða felast í samverustund-
um með öðrum.“
Titillinn opus – oups fangar vel þá
nálgun sem Guðný hefur á listina.
Hvernig stöfunum er víxlað í orð-
unum tveimur minnir á hvernig
Guðný sker hluta úr verki út og
kemur honum fyrir í nýju samhengi.
Hún segir þó að titillinn hafi ekki
síður með uppgötvun, eða ákveðna
hrifningu, að gera enda er „oups“
einfaldlega franska útgáfan af hinu
íslenska „úps“.
„Ég hef jafnvel tekið eftir því að
þegar ég hef verið að vinna undan-
farið þá segi ég þetta oft stundar-
hátt. Ég tengi titilinn við þessa and-
akt þegar maður finnur eitthvað eða
hrífst af einhverju. Við eitthvert hik.
Titillinn vitnar í hvern einasta bita
sem þú grípur og finnur, í allt sem
lætur þig staldra við. Ég tengi þetta
því við undrun og ákveðna töfra.“
Falleg tilfinning
Guðný hefur reglulega sýnt verk
sín hér á landi en aldrei haldið sýn-
ingu af þessari stærð. Þegar hún er
spurð hvernig tilfinning það sé að
sjá öll þessi verk saman komin á
stórri yfirlitssýningu segir hún:
„Þetta er ofsalega þakklát og falleg
tilfinning. Það er yndislegt að fá
svona tækifæri.“
Hún segir verkin sín öll tengd.
„Eflaust er það bara sjálfið sem er
tengingin en það er einstakt að sjá
þau saman. Svona verkefni gefur
þér vissulega tækifæri til þess að
draga fram eldri verk og það er sér-
skakt að komast aftur í alla þessa
upphafspunkta. Það er því einstakt
tilhlökkunarefni að komast aftur á
vinnustofuna. Maður veit ekkert
hvað á eftir að gerast og bíður
átekta.“
Guðný verður með leiðsögn um
sýningu sína opus – oups í Vestursal
Kjarvalsstaða á morgun, sunnudag-
inn 3. október, kl. 14. Ólöf Kristín
Sigurðardóttir sýningarstjóri og
Eva Wittocx listfræðingur munu
einnig taka þátt í leiðsögninni sem
fer fram á ensku.
Morgunblaðið/Eggert
Töfrar „Titillinn vitnar í hvern einasta bita sem þú grípur og finnur, í allt sem lætur þig staldra við. Ég tengi þetta
því við undrun og ákveðna töfra,“ segir myndlistarkonan Guðný Rósa Ingimarsdóttir um opus – oups.
Minning um athafnir og augnablik
- Yfirlitssýningin opus – oups, með verkum Guðnýjar Rósu Ingimarsdóttur, opnuð á Kjarvalsstöðum
í dag - Verkin eru aldrei óhult í höndum myndlistarkonunnar - Leiðsögn um sýninguna á morgun
Guðni Tómasson, dagskrárgerðar-
maður á Rás 1, kemur í heimsókn
á Gljúfrastein á morgun, sunnu-
dag, klukkan 16 og hyggst
„grúska í plötusafni“ Halldórs
Laxness. Við sögu koma einnig
erindi Halldórs um tónlist í Ríkis-
útvarpinu og dýrgripir sem leyn-
ast í safni hans.
Leikin verða tóndæmi og sagt
frá þeirri tónmenningu sem áður
ríkti á Gljúfrasteini. Úr verður
samtal við gesti og jafnvel út-
varpsþáttur.
Halldór Laxness hafði mikla un-
un af sígildri tónlist. Hann dáði til
að mynda Bach. Í stofunni á
Gljúfrasteini stendur flygill sem
skáldið var vant að leika á sér til
ánægju og úti í horni er plötuspil-
ari með ýmsu forvitnilegu. Miðar
verða seldir í safnbúð Gljúfra-
steins en ókeypis er fyrir öryrkja,
atvinnulausa og börn yngri en 18
ára.
Gersemar Guðni Tómasson með
hljómplötur úr safni Halldórs Laxness.
Guðni skoðar plötur Halldórs Laxness
Mannamyndasafnið er heiti sýn-
ingar sem verður opnuð í Þjóðminja-
safni Íslands við Suðurgötu í dag,
laugardag, klukkan 14. Á sýningunni
getur að líta afar fjölbreytilegt úrval
mannamynda úr safneigninni.
Í Ljósmyndasafni Íslands, sem er
ein deilda Þjóðminjasafnsins, er
safnheild sem ber heitið Manna-
myndasafn. Í henni er að finna ólík-
ar gerðir mynda, þar á meðal mál-
verk, ljósmyndir, útsaumsverk og
höggmyndir. Breiddin er mikil, frá
því að vera skyndimyndir yfir í að
vera ómetanleg listaverk, en eins og
segir í tilkynningu frá safninu þá
eiga myndirnar það allar sameig-
inlegt að sýna fólk.
Á þessari nýju sýningu eru safn-
kostinum gerð skil í gegnum 34
þemu sem ná ýmist yfir myndefnið
eða gerð mynda. Þar má til dæmis
skoða elstu mannamyndina sem
þekkt er á Íslandi, ljósmyndir af
þátttakendum í fyrstu íslensku feg-
urðarsamkeppninni og myndir af
ýmsum hópum, gömlum og nýjum.
Myndirnar eru sagðar hafa marg-
þætt gildi. Þær eru til að mynda
heimild um fyrri tíð, útlit og klæðnað
einstaklinga. Þá vitnar úrvalið sem
sýnt er um þróun í gerð manna-
mynda; frá aldagömlum teikningum
og málverkum yfir í stafrænar
myndir. Jafnvel umgjörð og fram-
setning þeirra er ákveðin heimild.
Stofnað var til Mannamyndasafnsins
innan Þjóðminjasafns árið 1908, fyr-
ir 113 árum, og var tilgangur þess í
upphafi að safna myndum af öllum
Íslendingum. Í því eru nú yfir 60.000
myndir, afar fjölbreytilegar eins og
fyrr er sagt, og spanna verkin yfir
fjórar aldir. Í safninu eru til að
mynda verk eftir margra þekktustu
ljósmyndara íslenskrar ljósmynda-
sögu, kunna teiknara og myndlistar-
menn, auk verka eftir óþekkta höf-
unda.
Myndirnar hafa að mestu leyti
verið gjafir frá einstaklingum og er
enn í dag tekið við myndum í
Mannamyndasafnið.
Alls kyns mannamyndir
- Á sýningunni Mannamyndasafnið í Þjóðminjasafni Íslands
eru afar fjölbreytilegar myndir úr safneigninni af fólki
Blýantsteikning Mynd Sigurðar Guð-
mundssonar „málara“, eins stofnenda
Forngripasafnsins, frá árinu 1859 af
séra Halldóri Jónssyni (1810-1881).
Systur Hendrikke Finsen (1877-
1943) og Soffía Dóróthea Finsen
Hjaltested (1876-1952) á ljós-
mynd eftir Sigfús Eymundsson.
Skáldsaga Yrsu Sigurðardóttur,
Gatið, er tilnefnd til Petrona-
verðlaunanna í Bretlandi en þau
eru veitt árlega fyrir bestu nor-
rænu glæpasöguna. Yrsa hlaut
þessi verðlaun árið 2015 fyrir sög-
una Brakið og var einnig tilnefnd
fyrir Aflausn í fyrra. Gatið kom út
árið 2017 og hlaut lof gagnrýnenda.
Í tilkynningu frá útgefanda höf-
undar er til að mynda rifjað upp að
gagnrýnandi Financial Times hafi
sagt Gatið vera „æsispennandi“ og
að íslenskar nætur væru „hvergi
eins ógnvekjandi og í óhugnan-
legum sögum Yrsu Sigurðar-
dóttur“. Veru Knútsdóttir sagði á
bokmenntir.is
að Gatið mark-
aði ákveðin
þáttaskil í höf-
undarverki
Yrsu og sýndi
hvernig hún
leitaðist við að
þróa formið.
Victoria Cribb
þýddi skáldsög-
una á ensku.
Auk Yrsu eru tilnefndir til verð-
launanna höfundarnir Anne Holt,
Jørn Lier Horst og Thomas Enger,
Håkan Nesser, Mikael Niemi og
Agnes Ravatn.
Yrsa tilnefnd til Petrona-verðlaunanna
Yrsa
Sigurðardóttir