Strandapósturinn - 01.06.2006, Blaðsíða 42

Daninn Poul la Cour smíðaði tilraunamyllu í Askov árið 1891.
Hún var meðal annars notuð til rafmagnsframleiðslu og var
það í fyrsta skipti sem rafmagn var framleitt með vind sem
orkugjafa. Vindrafstöðvar þróuðust hratt næstu áratugi og notk-
unin breiddist út. Vindrafstöð var fyrst sett upp hér á landi
á Kópavogshálsi árið 1926 og skyldi sjá holdsveikrahælinu í
Kópavogi fyrir rafmagni. Nokkru síðar eða árið 1933 hóf fyr-
irtækið Bræðurnir Ormsson að framleiða vindrafstöðvar fyrir
sveitabýli og hélt þeirri framleiðslu áfram til ársins 1948. Stöðvar
þessar voru kallaðar vinddvergar. Fyrirtækið seldi samtals 28
vinddverga á árunum 1933–1948 og Landssímanum að auki 50
litlar vindrafstöðvar. Framleiðsla þessi fullnægði ekki eftirspurn
eftir vindrafstöðvum þegar fram í sótti og hófst þá innflutn-
ingur vindrafstöðva. Árið 1939 hóf Guðmundur Marteinsson
verkfræðingur ásamt fyrirtækinu Paul Smith & Co innflutning
á vindrafstöðvum frá Bandaríkjunum og nokkru síðar einn-
ig fyrirtækin Heildverzlunin Hekla og Raftækjaverzlun Lúðvíks
Guðmundssonar ásamt Electric hf. Þrjár gerðir voru einkum
fluttar inn, Wincharger (Guðmundur Marteinsson, síðar einn-
ig Hekla og nefndist gerðin þá Kári), Winpower (Lúðvík Guð-
munds son og Electric) og Nelson (Hekla). Nöfn innflytjenda
eru innan sviga. Endingartími var stuttur, einkum framan af.
Þá var haus vindrafstöðvarinnar fastur og var álag á spaðana því
mikið í hvassviðri og þá var þeim hætt við að brotna. Á stríðs-
árunum síðari var farið að flytja inn vindrafstöðvar með hreyf-
anlegan haus sem gaf eftir ef vindstyrkur fór yfir ákveðið mark
og minnkaði þá álagið á spaðana.
Vindrafstöðvum fjölgaði á stríðsárunum síðari. Þær voru sam-
tals 21 í landinu í júnímánuði árið 1939 en 177 í árslok 1940.
Síðar varð fjölgunin svo hröð að Rafmagnseftirlit ríkisins taldi
sig ekki geta fylgst með fjöldanum og hætti skráningu. Þess skal
getið að Guðmundur Marteinsson taldi í viðtali við greinarhöf-
und að um 2.000 slíkar stöðvar hefðu verið í notkun samtímis á
landinu þegar þær voru flestar.2
40
2 Skýrsla um Rafmagnseftirlit ríkisins 1933–1958, bls. 59, auk rits þeirra Guðjóns
Guðmundssonar, Lýðs Björnssonar og Ólafs H. Óskarssonar.