Saga - 2016, Blaðsíða 199

ar að flókin viðfangsefni, eins og þjóðerni og nýlenduhyggja, eru einfölduð
um of svo að umfjöllunin verður yfirborðskennd á köflum og stundum vott-
ar fyrir klisjum. Hann tengir t.a.m. Balkanstríðin á öðrum áratug 20. aldar
við átökin á Balkanskaga á tíunda áratugnum, þvert á niðurstöður fræði-
manna á þessu sviði (bls. 18). einnig skrifar bókin sig inn í hefðbundna
hörmungarorðræðu um fötlun þegar Gunnar fjallar um þá fjölmörgu her-
menn sem hlutu líkamlegar skerðingar á vígvellinum, svo rækilega að hann
jafnvel dregur í efa frásagnir af fötluðum hermönnum sem undu hag sínum
vel (bls. 220 og 244).
Þess konar gallar eru fylgifiskar frásagnar sem er á mikilli hreyfingu og
gefur því ekki mikið tóm til að huga að smáatriðum. Aftur á móti gerir hún
höfundi kleift að halda á allmörgum þráðum í einu og tekst Gunnar vel upp
með að flétta þær saman á lipran og skemmtilegan hátt, t.d. að þræða
íslensk og erlend skáldverk inn í frásagnir af framvindu stríðsins (sjá. t.d.
bls. 42–44). Gunnar hefur enn fremur næma tilfinningu fyrir því sem hreyfir
við fólki og tekst þannig að fá lesandann til að lifa sig inn í stríðið og
afleiðingar þess. Þar er sérstaklega minnisstæður kaflinn um kafbátahernað
sem endar á tilvitnun í endurminningar Juliusar Schopka, þar sem hann
lýsir tveimur íslenskum hestum svamlandi um í miðjum Norðursjó eftir að
kafbátur hans hafði grandað millilandaskipinu Flóru: „[É]g gat ekki varist
því að hugsa um hve lengi þeir geta haldið sér á sundi. ekki svo lengi að
þeir næðu landi!“ (bls. 288).
Tilvísanir í heimildir eru á stundum handahófskenndar en heimilda-
vinnan er að öðru leyti yfirgripsmikil og vönduð. Gunnar hefur leitað fanga
víða og gerir það honum kleift að draga upp glögga mynd af því litla og
afskekkta samfélagi sem horfði á fyrri heimsstyrjöldina álengdar. Verkið er
því hið vandaðasta þótt fræðingar geti fundið að ónákvæmni á stöku stað
og kvartað yfir því að efnistökin séu ekki eins frumleg og lofað var í fyrsta
kafla bókarinnar. Slíkt telst þó vafalaust til smámuna hjá markhópi bókar-
innar, hinum áhugasama almenningi, sem hefur þegar tekið ritinu fagnandi.
Íris Ellenberger
ritdómar 197
Saga haust 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:12 Page 197