Sjálfsbjörg - 01.07.1978, Blaðsíða 9

mælalaust er hafið yfir pólitískt karp og
togstreytu, málefni, sem öllum ber að
leggja lið.
Talið er, að minnsta kosti einn af hverj-
um tíu íbúum landsins búi einhvern tíma
ævi sinnar við skert ferðafrelsi sökum
fötlunar, slysa eða elli.
Þetta fólk hefur ekki staðið fyrir úti-
fundum eða fjöldaskemmtunum. Fatlaðir
eru ekki þrýstihópur, en þeir hafa engu
að síður mikilvœgan málstað, sem einkum
snertir þá í dag, en jafnvel þig á morgun.
Skert ferðafrelsi er flestum þungbær
reynsla. Fatlað fólk á þar af leiðandi oft
við margvísleg vandamál að stríða.
Það er þjóðfélagsleg skylda að vinna af
mætti gegn þessum vanda.
Ég mun hér á eftir fjalla um umhverfis-
leg úrræði, einkum bæjarskipulag og hönn-
un í búða með sérstöku tilliti til fatlaðra.
Fullyrða má, að til þessa hafi ekki nægj-
anlegt tillit verið tekið til hreyfiskertra
hérlendis, hvorki við gerð bæjarskipulags
og útfærslu þess, né við hönnun einstakra
bygginga. Þar virðist einu gilda, hvort um
er að ræða opinberar byggingar, atvinnu-
húsnæði eða almennar íbúðir.
Dæmin blasa við svo að segja hvar sem
litið er. Iburðarmiklar útitröppur án ská-
brauta, einstök þrep, háir kantsteinar
gangstíga, þröngir gangar og mjóar dyr,
svo að eitthvað sé nefnt. Allt er þetta
fötluðu fólki miklir farartálmar. — Jafn-
vel opinberar byggingar, sem oft eru væg-
ast sagt íburðarmiklar og reistar eru og
reknar fyrir almannafé, virðast að jafn-
aði ekki miðast við sérþarfir hreyfiskertra.
I þessu tilliti erum við Islendingar miklir
eftirbátar nágrannaþjóða okkar.
Fatlaðir eru ekki skýrt afmarkaður hóp-
ur, heldur fólk á ýmsum aldri með skerta
hreyfigetu í misjöfnum mæli. — Sumir eru
rúmliggjandi, aðrir hafa fótavist, en marg-
ir gætu farið allra sinna ferða, ef tekið
væri örlítið meira tillit til þeirra við mót-
un umhverfis.
Óskir fatlaðra í húsnæðismálum og
þjónustuþarfir eru þar af leiðandi mjög
mismunandi, en einkum er um að ræða
þrjá grundvallarkosti.
Ákveðinn hópur fatlaðra á vegna hreyfi-
hömlunar við svo mikil vandamál að
stríða, að honum er nauðsynlegt að dvelj-
ast á stofnunum, þar sem kostur er á
margþættri þjónustu. — Aðrir gætu að
mestu lifað sjálfstæðu lífi, hefðu þeir kost
á sérhönnuðum íbúðum. — I þriðja hópn-
um, sem er fjölmennastur, er það fatlaða
fólk, sem lifað gæti sjálfstæðu og eðlilegu
lífi í almennum íbúðum, ef umhverfismót-
un og hönnun íbúða miðaðist meir við
sérþarfir þess.
Ég mun nú fjalla nánar um þessa val-
kosti. I fyrstu vík ég lítillega að stofnun-
um fatlaðra, þá mun ég gera sérhönnuð-
um íbúðum fyrir hreyfiskerta nokkur skil,
en að endingu hugleiða hvernig hægt væri
að gera fleiri fötluðum kleift að búa í al-
mennum íbúðum en nú er.
Segja má, að úrræði hérlendra yfirvalda
í húsnæðismálum hreyfiskertra hafi að
mestu einskorðast við þann skipulagslega
valkost að reisa sérhannaðar stofnanir,
þar sem fatlaðir geta notið nauðsynlegrar
heilbrigðisþjónustu og félagslegrar að-
stöðu. Stofnanir eru að sjálfsögðu eðlileg-
ur hlekkur í þjónustukeðju til handa fötl-
uðum, en þær eru síður en svo nein algjör
eða endanleg lausn þeirra vandamála, sem
hreyfiskert fólk á við að stríða.
Ótalmargt mælir með þvi að gera sem
flestum kleift að lifa utan hefðbundinna
stofnana í hinu almenna samfélagi. Oft
vantar verulega á tengsl stofnana við al-
menn íbúðahverfi. Ibúum stofnana hættir
þar af leiðandi við félagslegri einangrun,
sem er þungbær hverjum einstaklingi.
Ekki þarf að fjölyrða um mikinn
SJÁLFSBJÖRG 7