Sjálfsbjörg - 01.07.1978, Blaðsíða 17

SVERRIR BERGMANN
lœknir:
UM FATLANIR
SVERRIR BERGMANN
Maður fer um í hjólastól, annar á hækj-
um eða við staf og hinn þriðji riðar eða
gengur skjögrandi. Þetta er fatlað fólk.
Vandamál þess eru í eðli sínu hin sömu,
þótt auðvitað séu þau mismikil. Sá, sem
álengdar stendur, skynjar vandann, að þvi
leyti sem hann veltir honum fyrir sér, en
þó aldrei til fulls. Það getur sá einn, sem
reynir. Fyrir hinn utanaðkomandi er fötl-
unin ein og hin sama, þrátt fyrir breyti-
lega mynd og kannski skiptir það ekki svo
miklu máli, þótt menn hugsi svo, en til-
gangur þessarar greinar er þó að vekja
athygli á því, hversu margar orsakir liggja
til bæklunar og gera stuttlega grein fyrir
þeim helstu, aðeins svo að við áttum
okkur á, hversu mörgu geti verið til að
dreifa, hve margt sé að varast og að hve
mörgu að gá, enda þótt fötlunin sýnist oft
annarri keimlik, aðeins á misháu stigi.
Hér verður aðeins rætt um líkamlegar
bæklanir en hinum andlegu sleppt. Þær
sjást og ekki ávallt á ytra borði.
Hvaðan kemur okkur afl og hreyfing?
Áður en lengra er haldið, er nauðsyn-
legt að gera sér grein fyrir vissum grund-
vallaratriðum. Allt afl og eðlileg hreyfing
á upptök sín í heila. Þar eru stöðvar sem
gefa okkur mátt, samræma hreyfingar og
gera okkur kleift að skvnja með eðlilegum
hætti snertingu, sársauka og stöðu á limum
og bol. Við hugsum oft um þessar stöðvar
sem væru þær aðskildar vegna þeirra sér-
stöku verkefna sem þær annast, en við vit-
um hinsvegar vel að þær vinna saman í
flóknu og margbreytilegu samhengi. En
allar verða þessar stöðvar að senda boð
sín um heilann sjálfan og eftir heilastofn-
inum og mænunni út í taugarnar, til vöðv-
anna og húðarinnar. Þá má ekki gleyma
þætti hinna ýmsu skynfæra og kannski
byggist allt okkar sjálf á því sem við skynj-
um, heili okkar vinnur síðan úr og kemur
síðan fram í tjáningu okkar, hreyfingum
og athöfnum, eða því sem einu nafni má
kalla framkomu. Hvar sem sjúkdómur eða
slys valda skemmdum í einstökum stöðv-
um heilans eða í brautum þeim sem flytja
boð hans um heilastofn, mænu og taugar,
eða þá að skemmdir eru í vöðvunum sjálf-
um, verða af bæklanir, sem eru í raun tals-
vert ólíkar, eftir því hvar meinsemdin er
staðsett, enda þótt oft fari sá munur fram
hjá mörgum. Hér eftir mun ég nota orðið
meinsemd og geri þá ekki upp á milli,
hvort að baki er sjúkdómur eða slys nema
þegar sérstaklega á við.
SJÁLFSBJÖRG 15