Fréttablaðið - 26.03.2022, Síða 74

Ég kýs að
vera reið
frekar en
hjálpar-
laus.
Hjálpar-
leysi
getur
eyðilagt
mann-
eskjur.
María
Vygovska
María Vygovska starfar sem
læknir hér á landi en er frá
Úkraínu. Nánasta fjölskylda
Maríu flúði stríðið og er
komin í öruggt skjól hér nema
bróðir hennar sem varð eftir
vegna herkvaðningar. Olha
Vyhovska, mágkona Maríu,
segir tilhugsunina um að
eiginmaðurinn verði sendur
í herinn átakanlega, börnin
þurfi á föður sínum að halda.
Í litlu fallegu einbýli í Laugar-
dalnum hefur María komið sér
fyrir ásamt fjölskyldu sinni.
Heill krakkaskari tók á móti
blaðamanni þegar hann bar að
garði. Þetta voru þó ekki allt börn
Maríu en sjálf á hún einn son, hinn
fimm ára gamla Alexander Emil,
hin þrjú börnin koma frá Úkraínu
og f lúðu innrás Rússa í landið,
sem hófst aðfaranótt 24. febrúar
síðastliðins, ásamt mæðrum sínum
tveimur og dvelja nú með Maríu
og fjölskyldu hennar og hafa gert í
rúmar þrjár vikur.
Önnur úkraínsku mæðranna er
Olha, mágkona Maríu, og börnin
hennar tvö, Tíma fjögurra ára og
Stefanía tveggja ára. Bróðir Maríu,
eiginmaður Olhu og faðir Tíma og
Stefaníu, varð eftir í Úkraínu vegna
herkvaðningar þar í landi.
„Venjulega erum við þrjú hér í
húsinu en núna erum við tíu,“ segir
María og bætir við að undir venju-
legum kringumstæðum ætti hún
erfitt með þetta, nú sé það alls ekki
raunin.
„Ég hef grátið alla daga frá upp-
hafi innrásarinnar. Ég eyddi nótt-
unum í að skoða fréttir og ég talaði
við fjölskylduna mína stanslaust og
var alltaf hrædd,“ segir María.
Hún segist mun rólegri núna
eftir að hafa tekið á móti fjölskyldu
sinni til landsins en ásamt mág-
konu hennar og börnum dvelja for-
eldrar hennar hjá henni, vinkona
mágkonu hennar og átta ára sonur
hennar.
Utanaðkomandi aðstoð
María segist byrja alla daga á að
skoða nýjustu fregnir frá Úkraínu
ásamt því að heyra í vinum og
kunningjum sem dvelja enn þar.
„Ég vildi að ég gæti gert eitthvað
meira. Ég vildi óska þess að ég gæti
bjargað fólki en ég get það ekki,“
segir María og brestur í grát.
„Við getum bara setið hér og
talað og vonað að stríðið hafi áhrif
á annað fólk og að hjálp berist.
Úkraína getur ekki klárað þetta
án utanaðkomandi aðstoðar. Rúss-
land er stærsta land veraldar með
risastóran her samanborið við her
Úkraínu,“ segir María.
Að sögn Maríu hafa Rússar undir-
búið innrásina hægt og rólega síð-
ustu ár með ýmsum minni háttar
aðgerðum sem þeir þó hafi fríað sig
ábyrgð á. „Fólk hélt að þeir myndu
ekki gera neitt en síðan ráðast þeir
inn. Auðvitað héldu þeir að þetta
yrði auðveldara, þeir áttu ekki von á
þessu,“ segir María og vísar til hetju-
legrar baráttu Úkraínumanna.
„Úkraínumenn eru bara að reyna
að lifa af, það vill enginn þetta
stríð,“ segir María og bendir á að
íbúar Úkraínu séu friðsælir. Hún
segist reið vegna stríðsins, „ég kýs
að vera reið frekar en hjálparlaus.
Hjálparleysi getur eyðilagt mann-
eskjur.“
Átti soninn á Íslandi
María er sjálf fædd og uppalin í
höfuðborg Úkraínu, Kænugarði,
ásamt foreldrum sínum og bróður.
Eftir að hafa stundað háskólanám
í viðskiptafræði í heimalandi sínu
skráði María sig í læknisfræði í Ung-
verjalandi, þá 25 ára gömul. Hún
varð ólétt á lokametrum námsins
en ákvað að eiga son sinn á Íslandi
þar sem barnsfaðir hennar sem er
íslenskur starfaði hér.
María eignaðist soninn fyrir
rúmum fimm árum en sneri aftur
til Ungverjalands til að klára námið.
Ári síðar, fyrir fjórum og hálfu ári,
Sannfærði fjölskylduna
um að flýja til Íslands
flutti hún til Íslands, kláraði kandí-
datsárið og hóf sérnám sitt í læknis-
fræði á Landspítalanum. Fyrst í lyf-
lækningum en síðar í meinafræði
og starfar hún sem sérnámslæknir
í meinafræði hjá Landspítala í dag.
Íslenska ekki einföld
Fyrir flutninginn hafði María vanið
komur sínar til Íslands um það bil
tvisvar á ári til að læra íslensku.
„Íslenska er ekki einfalt tungumál,“
segir hún og bætir við að hún þurfi
að nota íslensku í starfi sínu á spítal-
anum.
Aðspurð segir María Íslendinga
hafa tekið sér mjög vel. „Fólk var
alltaf að hrósa mér fyrir íslensku-
kunnáttuna, sem ég trúði ekki. Ég
hélt að allir væru að grínast,“ segir
hún og skellir upp úr.
„Ég held að það sé gott fyrir
Ísland að fá lækna og sérfræðinga
frá öðrum löndum,“ segir María og
bendir á að mikill skortur hafi verið
á þeim hér.
María segir lífið í Úkraínu og á
Íslandi afar frábrugðið. „Ég elska
Ísland – það tók tíma að venjast
veðrinu og hversu dimmt það er á
veturna en ég elska það. Það er fullt
af góðum hlutum á Íslandi og núna
er ég þúsund sinnum þakklátari
fyrir að vera hér vegna öryggisins.
Ég held að ég elski vonda veðrið
meira stundum, þegar ég vil hafa
það huggulegt inni, þá hækka ég
bara hitann. Í Úkraínu getur þú ekki
valið hitann, þér er gefinn hiti. Það
er almennt hitakerfi,“ segir María og
bætir við að í lok hausts í Úkraínu
sé oft kalt og fólk bíði í örvæntingu
eftir að loks sé kveikt á kerfinu.
Ættingjar og vinir enn úti
Undanfarnar vikur hafa verið átak-
anlegar fyrir Maríu og fjölskyldu
hennar. Öll nánasta f jölskylda
Maríu hefur nú flúið Úkraínu fyrir
utan bróður hennar sem varð eftir
vegna herkvaðningar. Þá eru margir
ættingjar og vinir hennar enn úti.
Að sögn Maríu hefur bróðir henn-
ar ekki enn verið kallaður í herinn.
Áhersla hafi verið lögð á fólk með
bakgrunn og reynslu af herstörfum
og þá sem koma sjálfviljugir. Hann
dvelji nú á heimili kunningja nálægt
landamærum Póllands og sinni
ýmsum sjálf boðaliðastörfum líkt
og að reisa spítala á vettvangi átaka
ásamt læknum sem hafa komið
hvaðanæva til að aðstoða við að
meðhöndla særða.
María er í daglegum samskiptum
við hann símleiðis. „Af hverju ætti
ég ekki að elska Ísland? Daginn
eftir innrásina tilkynnti símafyrir-
tækið að öll símtöl til Úkraínu yrðu
ókeypis. Ég hef nýtt mér það – það
er miklu betra en að reyna að tala í
gegnum netið þar sem tengingin er
ekki góð,“ segir María og bætir við
að fyrstu daga innrásarinnar hafi
hafi hún reynt að vera í samskiptum
við fjölskyldu sína í gegnum netið
og að tengingin hafi ekki verið góð.
Það hafi valdið miklu óöryggi og
stressi um að eitthvað hefði komið
fyrir þau.
Tilfinningaþrungin stund
Sem fyrr segir tók María á móti
Olhu, mágkonu sinni, börnum
hennar og vinkonu ásamt syni
hennar á Keflavíkurflugvelli fyrir
rúmum þremur vikum. Það var til-
finningaþrungin stund þegar þær
gengu um hliðið í Kef lavík eftir
vikulangt ferðalag frá Kænugarði til
Íslands og var ljósmyndari Frétta-
blaðsins viðstaddur.
Þá komu foreldrar Maríu til
landsins fyrir tæpum tveimur
vikum. Foreldrar Maríu hafa verið
duglegir að heimsækja hana hingað
til lands undanfarin ár og til stóð
að þau kæmu hingað í apríl, á allt
öðrum forsendum en nú.
Aðspurð hvort henni þyki líklegt
að foreldrar hennar fari aftur út að
stríði loknu segir María þau langa
heim. „Þau tala um það alla daga og
gera ráð fyrir því að stríðið standi
stutt yfir.“
María segist hafa þurft að sann-
færa þau um að koma til Íslands.
Þau hafi ætlað að dvelja áfram úti.
Það sama eigi við um mágkonu
hennar, Olhu, og vinkonu hennar.
Þær þrái að komast aftur heim til
eiginmanna sinna og fjölskyldna.
Sorgin áþreifanleg
Fjölskylda Olhu dvelur enn í Úkra-
ínu, nálægt Kænugarði. Móðir
hennar, systir og þrír bræður, en
tveir þeirra hafa nú þegar skráð sig
í herinn til næstu þriggja ára, segir
María og bendir á að það hafi verið
þeirra val en ákvörðunin hafi tekið
verulega á Olhu.
Olha kemur til okkar og sest
niður með okkur. Sorgin er áþreif-
anleg og hún er uppgefin.
Aðspurð um ferðalagið segir
hún þau hafa vaknað eldsnemma
aðfaranótt 24. febrúar vegna
sprenginga. Olha segir þau hafa
ákveðið að fara frá heimili sínu í
Kænugarði samdægurs þegar þau
urðu vör við f ljúgandi f lugskeyti út
um gluggann, eftir að hafa komið
krökkunum í rúmið til að fá sér lúr
um daginn.
Olha segir þau hjónin hafa pakk-
að í f lýti, það hafi tekið í mesta lagi
þrjátíu mínútur að klæða alla og
koma þeim út. Planið hafi þó aldrei
verið að f lýja land heldur hafi þau
ætlað í sumarhús foreldra Maríu og
bróður hennar þar sem þau dvöldu.
Erfitt ferðalag
„Við tókum ekkert í rauninni, bara
það sem þurfti fyrir sumarhúsið,“
segir Olha og bætir við að þau hafi
ekki tekið neina nauðsynlega papp-
íra með sér líkt og fæðingarvottorð
barnanna.
Á leiðinni í sumarhúsið skiptu
Olha og eiginmaður hennar um
skoðun eftir að hafa séð ástandið.
Margir hafi verið á f lótta frá Kænu-
garði og segir Olha ferðalagið út úr
Kænugarði hafa verið erfitt, algjört
umferðaröngþveiti á vegum og
miklar tafir. Víða hafi bílslys orðið
og neyðarástand hafi skapast á göt-
unum. Fólk hafi verið hrætt.
Olha og fjölskylda gistu eina nótt
í húsi kunningja nálægt Póllandi
þar sem eiginmaður hennar hefur
dvalið undanfarið. Ferðalagið frá
Kænugarði til Póllands tók viku en
þau fóru akandi alla leið.
Löng röð beið þeirra við komuna
að landamærum Póllands. Olha
segir eiginmann sinn hafa náð að
troða þeim inn í fyrstu rútuna af
tólf sem allar voru fullar af fólki og
við tók löng bið.
Frá vinstri: Oleh, Stefania, María, Alexander Emil, Nina, Olha, Tíma, Olha og Nikita. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI.
Helena Rós
Sturludóttir
helenaros
@frettabladid.is

34 Helgin 26. mars 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ