Vísbending - 13.05.2021, Blaðsíða 32

32 V Í S B E N D I N G • 2 0 2 1
FJÓRÐA STOÐIN OG
EFLING NÝSKÖPUNAR
Fjórða stoðin í gjaldeyrisöflun þjóðarbúsins hefur
myndast. Hugverkaiðnaður skapaði tæp 16% af
útflutningstekjum árið 2020 sem þýddi meðal
annars að afgangur var af þjónustuviðskiptum í
fyrra þrátt fyrir hrun einnar stærstu útflutningsgreinarinnar,
ferðaþjónustu. Hugverkaiðnaður, sem að miklu leyti er
drifinn áfram af fjárfestingu í nýsköpun, hefur alla burði til
að stækka frekar á komandi árum og verða burðarstoð í verð-
mætasköpun hér á landi. Alþjóðleg samkeppni um hugvit
og þekkingu er hins vegar hörð. Ef Íslandi á að farnast vel í
þeirri samkeppni þarf stöðugt að huga að samkeppnishæfni
landsins, meðal annars með tilliti til þeirra skilyrða sem
atvinnulífið býr við þegar kemur að fjárfestingu í nýsköpun.
Þriðji áratugur þessarar aldar getur hæglega orðið áratugur
nýsköpunar og hugverkaiðnaðar ef réttar ákvarðanir eru
teknar núna en það má engan tíma missa. Þetta er stærsta
efnahagsmálið og það öflugasta sem við getum gert til að
rétta efnahag landsins við eftir heimsfaraldurinn.
Undanfarin ár hafa verið stigin stór skref í að efla hvata
og skilyrði til nýsköpunar þannig að sáð hefur verið í
frjóan jarðveg og tími uppskeru gæti verið framundan.
Afrakstur þess er nú þegar farinn að líta dagsins ljós, en
vöxtur hugverkaiðnaðar og aukin fjárfesting í rannsóknum
og þróun á síðustu tveimur árum bera þess merki. Vís-
bendingar eru um að fjárfestingar í nýsköpun hafi aukist
talsvert árið 2020 en með því eru fyrirtæki landsins og
fjárfestar að fjárfesta í hagvexti framtíðar og styrkja hug-
verkaiðnað, fjórðu stoð útflutnings, enn frekar í sessi.
Mörg ríki heims hafa sett sér markmið í þessum efnum
og er þar gjarnan horft til fjárfestinga í rannsóknum og
þróun (R&Þ) sem hlutfall af vergri landsframleiðslu,
enda er það skýr mælikvarði á stig nýsköpunar í hag-
kerfinu. Veruleg aukning varð á fjárfestingum í R&Þ á
árinu 2019 samkvæmt nýlegum gögnum Hagstofunnar.
Samtals námu fjárfestingar í R&Þ tæplega 71 milljarði
króna sem var 2,35% af landsframleiðslu og hefur ekki
mælst hærra. Þar af var um 70% frá fyrirtækjum, eða tæpir
49 milljarðar og ríflega 30% frá háskólum og opinberum
stofnunum, eða um 22 milljarðar króna. Árið áður námu
fjárfestingar í R&Þ tæplega 57 milljörðum króna eða 2%
af landsframleiðslu. Margt bendir til að árið 2020 hafi
fjárfestingin verið enn meiri.
SKATTFRÁDRÁTTUR RANNSÓKNA­
OG ÞRÓUNARVERKEFNA
Stig fjárfestingar í rannsóknum og þróun í atvinnulífinu
ræðst af mörgum þáttum. Fjárfesting í R&Þ leiðir til þess
að nýjar vörur koma á markað, ný tækni verður til og
verðmæti skapast. Árið 2009 voru sett lög hér á landi sem
veita fyrirtækjum rétt til skattfrádráttar vegna kostnaðar
við nýsköpunarverkefni, með öðrum orðum geta fyrirtæki
sem hlotið hafa staðfestingu frá Rannís fengið tiltekinn
frádrátt frá álögðum tekjuskatti af útlögðum kostnaði
vegna rannsókna- og þróunarverkefna. Hámark kostnaðar
til útreiknings á frádrætti var fyrst um sinn 100 milljónir
króna. Þakið hækkaði árið 2016 í 300 milljónir króna
og tvöfaldaðist síðan árið 2019 í 600 milljónir króna
á ársgrundvelli. Árið 2020 voru enn stærri skref stigin
þegar þakið var hækkað í 1.100 milljónir króna. Á sama
tíma hækkaði hlutfall endurgreiðslu úr 20% í 25% fyrir
stór fyrirtæki og í 35% fyrir lítil og meðalstór fyrirtæki.
Markmið laganna er að efla rannsókna- og þróunar-
starf og bæta samkeppnisskilyrði nýsköpunarfyrirtækja
hér á landi. Með lagasetningunni árið 2009 fetaði Ísland
í fótspor flestra annarra landa en mikil samkeppni er
á heimsvísu um að laða að erlenda fjárfestingu, stuðla
SIGRÍÐUR MOGENSEN
sviðsstjóri iðnaðar- og hugverka-
sviðs Samtaka iðnaðarins