Vísbending - 13.05.2021, Blaðsíða 42

42 V Í S B E N D I N G • 2 0 2 1
ER NÝSKÖPUN
EKKI LENGUR TÖFF?
1 https://ec�europa�eu/eurostat/databrowser/view/GBA_NABSFIN07__custom_809315/default/table?lang=en
Nýsköpun er gildishlaðið orð. Því fylgja ýmis
jákvæð hughrif, líkt og þróun, framfarir og
tækni. Það kemur því kannski ekki á óvart að
það sé vinsælt á meðal stjórnmálamanna. Þeir
virðast einnig flestir sammála um að styðja við nýsköpun
og virðast hafa gert það ágætlega á síðustu árum hérlendis,
ef miðað er við önnur Evrópulönd.
Hins vegar eru vísbendingar uppi um að hugtakið sé á
undanhaldi í almennri umræðu, bæði hérlendis og á alþjóða-
vísu. Gæti verið að áhugi almennings á nýsköpun sé að dvína?
FLOKKARNIR SAMMÁLA
Að Flokki fólksins undanskildum má nálgast stefnuskrá
allra stjórnmálaflokka sem sitja á þingi á netinu. Í öllum
þeirra má finna kafla um nýsköpun, en þar virðast flokk-
arnir vera nokkurn veginn sammála um leiðir til að hlúa
að vexti hennar.
Í stefnuskrá Sjálfstæðisflokksins segir að mikilvægt sé að
stjórnvöld skapi umhverfi sem hvetji til nýsköpunar á öllum
sviðum samfélagsins, auk þess sem hvatt er til meiri tengingar
háskóla við frumkvöðla- og nýsköpunarstarf. Þessar áherslur
eru einnig að finna nánast orðrétt í stefnuskrá VG. 
Í stefnuskrám Viðreisnar og Framsóknarflokksins eru
svo skattaívilnanir útlistaðar sérstaklega sem leiðir til að
stuðla að aukinni nýsköpun, auk annarra aðgerða, líkt
og aukinna endurgreiðslna til fyrirtækja í rannsóknar-
og þróunarstarfi. Píratar nefna einnig að nýskráningar
fyrirtækja ættu að vera gerðar einfaldar og ódýrar.
Samfylkingin og Miðflokkurinn kalla svo eftir mark-
vissum stuðningi við þær atvinnugreinar þar sem helstu
tækifærin liggja fyrir íslenskan efnahag í sínum stefnu-
skrám. Samkvæmt Samfylkingunni ætti að ýta undir vöxt
háframleiðnigreina sem byggjast á hugviti, sköpunargáfu,
tækni og verkkunnáttu, en Miðflokkurinn nefnir sérstak-
lega tækni- og orkugeirann í þessu tilliti.
Þótt blæbrigðamunur sé á stefnunum er því ljóst út
frá stefnuskrám þeirra að mikill samhljómur ríki um
málaflokkinn. Það vilja allir tala vel um nýsköpun.
FLESTAR RÍKISSTJÓRNIR HAFA
STUTT VIÐ NÝSKÖPUN
Ef miðað er við önnur Evrópulönd hefur Ísland einnig staðið
sig tiltölulega vel þegar kemur að stuðningi hins opinbera við
nýsköpun. Samkvæmt tölum frá Eurostat hafa opinber útgjöld
til rannsóknar og þróunar hérlendis oftast verið nokkuð yfir
meðaltali Norðurlandanna og aðildarríkja Evrópusambandsins
á síðustu árum, ef tekið er tillit til landsframleiðslu1. 
Útgjöld ríkjanna til rannsóknar-og þróunarstarfs á
árunum 2004-2019 má sjá á mynd hér að neðan, en
samkvæmt henni nam framlag Íslands tæpu prósenti flest
árin. Samsvarandi framlag á hinum Norðurlöndunum
hefur numið 0,8 til 0,9 prósentum, en meðaltal innan
ESB er nær 0,7 prósentum.
Mikla breytingu mátti hins vegar sjá á árunum 2014,
2015 og 2016, þegar fjárlagafrumvörp voru í höndum
ríkisstjórnar Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar, með
Bjarna Benediktsson sem fjármálaráðherra og Ragnheiði
Elínu Árnadóttur sem iðnaðarráðherra. Á þessum þremur
árum lækkuðu framlög íslenska ríkisins til rannsóknar og
þróunar um helming og voru þau undir meðaltali ESB-
ríkja og hinna Norðurlandanna.
AUKNING Á SÍÐUSTU ÁRUM
Á árunum 2017, 2018 og 2019 jókst hins vegar framlag
hins opinbera til rannsóknar og þróunar til muna á ný
og náði aftur tæpu prósenti af landsframleiðslu. Einungis
JÓNAS ATLI
GUNNARSSON
hagfræðingur