Vísbending - 13.05.2021, Blaðsíða 34

34 V Í S B E N D I N G • 2 0 2 1
að uppbyggingu þekkingar-
starfa og auka tekjur af
hugverkum (e. intellectual
property). Öll ríki í efstu tíu
sætum alþjóðlega nýsköp-
unarmælikvarðans (e. Global
Innovation Index), sem gef-
inn er út af Alþjóðahug-
verkastofnuninni (e. World
Intellectual Property Org-
anization, WIPO), leggja
áherslu á að byggja upp öfl-
ugt stuðningsumhverfi fyrir
rannsóknir- og þróun.
Með lagabreytingunum
2020, hækkun á þaki og
endurgreiðsluhlutfalli er staða
Íslands orðin mjög sterk hvað
varðar hvata til fjárfestinga í
nýsköpun. Breytingar þessar
hafa nú þegar haft jákvæð
áhrif og þeim fylgt aukin
umsvif enda er um að ræða
jákvæða efnahagslega hvata
til fjárfestingar í nýsköpun á forsendum markaðarins.
Fjölmörg dæmi eru um fyrirtæki í hugverkaiðnaði sem
réðust strax í auknar fjárfestingar í rannsóknum og þróun
í kjölfar hækkunar á endurgreiðslum. Hafði það í för með
sér að ný, verðmæt störf urðu til en stærsti kostnaðarliður
við rannsóknir og þróun er launakostnaður sérfræðinga.
Þær breytingar sem hafa átt sér stað á hvötum til fjárfestinga
í rannsóknum og þróun hafa haft og munu áfram hafa
jákvæð áhrif á ákvarðanir íslenskra hugverka- og tækni-
fyrirtækja um hvar þau staðsetja og stækka rannsóknar- og
þróunarverkefni og þar með stuðla að því að afrakstur
nýsköpunar leiði til verðmætasköpunar hér á landi með til-
heyrandi fjölgun starfa og útflutningstekjum. Breytingarnar
á kerfinu 2020 voru þó tímabundnar til tveggja ára og
nauðsynlegt að festa þær í sessi. Markmiðið með því er að
skapa fyrirsjáanleika í rekstri fyrirtækja og gera þeim kleift
að gera langtímaáætlanir um þróunarverkefni hér á landi
enda myndi slíkt auka fjárfestingu í nýsköpun.
FJÁRFESTINGAR Í VAXTA­
OG SPROTAFYRIRTÆKJUM
Stuðningskerfi við nýsköpun á Íslandi hvílir í dag á tveimur
meginstoðum. Annars vegar skattahvötum vegna rann-
sókna og þróunar og hins vegar styrkjum frá Tækniþró-
unarsjóði, en framlög ríkisins til sjóðsins hafa aukist undan-
farin ár. Þess utan hefur verið til staðar skattahvatakerfi
til handa englafjárfestum sem var innleitt með sérstökum
nýsköpunarlögum 2016. Með fyrrnefndum lögum kom
inn ákvæði sem heimilaði nýsköpunarfyrirtækjum að
sækja um rétt til þess að heimila einstaklingsfjárfestum
að lækka tekjuskattsstofn sinn um 50% af fjárfestingu
vegna fjárfestingar í fyrirtækinu, sem í reynd þýddi um
10-23% afslátt af fjárfestingu eftir skattþrepi viðkomandi
fjárfestis. Þessi réttur stendur til boða fyrirtækjum með 25
starfsmenn eða færri og minna en 650 m.kr. í veltu og/eða
efnahagsreikning. Í byrjun voru töluverðar takmarkanir á
þessu úrræði þar sem hvorki starfsmenn né stjórnarmenn
viðkomandi fyrirtækis, né aðilar þeim tengdum, máttu
nýta þetta úrræði, sem útilokaði líklegustu fjárfestana.
Auk þess voru ákvæði í lögunum sem leiddu til þess að
ef einstaklingur tók upp samband við fyrirtækið eftir að
hafa fjárfest í því þurfti viðkomandi aðili að endurgreiða
skattaafsláttinn með 15% álagi. Þessu til viðbótar þurfti
viðkomandi fyrirtæki að halda sig innan stærðarmarka (25
starfsmenn og 650 m.kr. tekjur/efnahagsreikningur) og
ekki lenda í fjárhagsvanda í þrjú eftir að fjárfesting átti sér
stað. Ef þau skilyrði voru rofin þurftu fjárfestar að endur-
greiða skattaafsláttinn með 15% álagi. Lítill skattaafsláttur
og mikil áhætta á því að fjárfestar þyrftu að endurgreiða
skattaafsláttinn minnkaði hvata íslenskra nýsköpunarfyr-
irtækja og fjárfesta verulega til að nýta þetta úrræði. Frá
setningu laganna hafa stjórnvöld sniðið helstu vankanta
af lögunum. Í lok árs 2018 voru felld á brott ákvæðin um
að starfsmenn og stjórnarmenn mættu ekki nýta skattaaf-
sláttinn og að fyrirtæki mættu ekki lenda í fjárhagsvanda
eða stækka of mikið næstu 3 ár eftir fjárfestingu. Á árinu
2020 var frádráttarréttur einstaklinga vegna fjárfestinga
í nýsköpunarfélögum síðan hækkaður úr 50% í 75% af
fjárfestingu, tímabundið sem hluti af aðgerðum stjórnvalda
vegna kórónuveirufaraldursins. Í því felst að afsláttur af
fjárfestingu hækkar úr 10% - 23% upp í 16,5% - 35%.
Eigi umræddir skattahvatar að verða að þriðju megin-
stoðinni í stuðningskerfi nýsköpunar er rétt að horfa til
árangurs annarra ríkja sem hafa innleitt sambærileg kerfi.
Breska skattahvatakerfið hefur hlotið hæstu einkunn í
úttekt Framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins á slíkum
kerfum í Evrópu en Bretland hefur verið að ná mjög
góðum árangri í nýsköpun. Einn þriðji hluti af allri
Ljósmynd: Shutterstock