Læknablaðið - 01.05.2022, Blaðsíða 7

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 227
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
ATTR-CM = transtýretín mýlildis hjartavöðvakvilli (transthyretin amyloid cardiomyopathy)

ATTR-CM ER LÍFSHÆTTULEGUR SJÚKDÓMUR
Fyrsta og eina samþykkta meðferðin hjá
sjúklingum með villigerðar eða arfgengan
transtýretín mýlildis hjartavöðvakvilla
(ATTR-CM)
PFI-22-02-01 / PP-VYN-NOR-0068 Febrúar 2022 ©Pfizer Inc.
VYNDAQEL HYLKI
TIL INNTÖKU
GETA HJÁLPAÐ SJÚKLINGUM
AÐ LIFA LENGUR
MEÐ FÆRRI SJÚKRAHÚSINNLÖGNUM1,2
Vyndaqel (tafamidis) 61 mg mjúk hylki
Þetta lyf er undir sérstöku eftirliti til að nýjar upplýsingar um öryggi þess komist fljótt og örugglega til skila. Tilkynna skal Lyfjastofnun um allar aukaverkanir sem grunur er um að tengist lyfinu.
Ábendingar: Vyndaqel er ætlað til meðferðar við villigerðar (wild-type) eða arfgengu transtýretín mýlildi (transthyretin amyloidosis) hjá fullorðnum sjúklingum með hjartavöðvakvilla (ATTR-CM).
Frábendingar: Ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju hjálparefnanna.
Nálgast má upplýsingar um lyfið og samantekt á eiginleikum þess, fylgiseðil, verð og greiðsluþátttöku á vef Lyfjastofnunar, www.serlyfjaskra.is
Markaðsleyfishafi: Pfizer Europe MA EEIG. Samantekt á eiginleikum lyfs (SmPC): 31. desember 2021.
Sá sem ávísar lyfinu þarf að hafa kynnt sér fræðsluefni (RMP) fyrir lyfið áður en notkun lyfsins hefst.
Ef óskað er eftir fræðsluefni eða frekari upplýsingum má hafa samband við umboðsaðila: Icepharma hf., Lynghálsi 13, 110 Reykjavík, sími 540 8000.
ATTR-CM = transthyretin amyloid cardiomyopathy
NÚ MEÐ GREIÐSLUÞÁTTTÖKU
1. Maurer MS, Schwartz JH, Gundapaneni B, et al. Tafamidis treatment for patients with
transthyretin amyloid cardiomyopathy. N Engl J Med. 2018;379(11):1007-1016.
2. SmPC 31. desember 2021 www.serlyfjaskra.is
Sigríður Björnsdóttir
innkirtla- og efnaskipta-
læknir, Karólínska
sjúkrahúsinu í Stokkhólmi,
og Hjartamiðstöðinni í
Kópavogi
Sigridur.bjornsdottir@ki.se
Aukning hefur orðið í fjölda
grænkera/grænmetisæta en ekki
virðast vera góðar vísbendingar
sem sýna aukna tíðni fylgikvilla á
meðgöngu hjá þeim hópi.
doi 10.17992/lbl.2022.05.688
Góð næring á meðgöngu er mikilvæg fyrir eðlilegan
vöxt og þroska barns í móðurkviði. Hún stuðlar að
heilbrigði barnsins síðar á ævinni og er einnig mik-
ilvæg fyrir heilsu og vellíðan móður á meðgöngu.
Sum vítamín og næringarefni eru sérstaklega mikil-
væg á meðgöngu.
Kalkþörf móður eykst mjög á meðgöngu vegna
uppbyggingar beina fósturs. Þessari auknu þörf er
svarað með aukinni upptöku kalks og fosfórs frá
þörmum en D-vítamín er nauðsynlegt til að auka
slíka upptöku. Vegna veðurfars á Íslandi er myndun
D-vítamíns í húð ófullnægjandi og þarf að fá það úr
mat. Helstu fæðutegundir sem innihalda D-vítamín
eru lýsi og feitur fiskur. Vanstarfsemi skjaldkirtils
móðurs getur haft áhrif á heila- og taugaþroska
fóstursins þar sem skjaldkirtill fósturs hefur ekki
framleiðslu á hormónum fyrr en á 13. viku en full
framleiðsla verður á 19.-20. viku meðgöngu.1 Þangað
til er fóstrið háð skjaldkirtilshormónum frá móð-
ur. Joð er mikilvægt fyrir eðlilega starfsemi skjald-
kirtils, en joð er aðallega að finna í fiski, mjólk og
mjólkurvörum. Á meðgöngu eykst þörf fyrir járn
til að viðhalda eðlilegum blóðhag móður. Járn er
mest í kjöti og einnig í fiski, belgjurtum, grænmeti
og hnetum. Fólat er mikilvægt næringarefni á með-
göngu, skortur getur aukið líkur á alvarlegum skaða
á miðtaugakerfi fósturs. Grænmeti, korn, hnetur og
baunir eru dæmi um fæðutegundir sem innihalda
fólat.
Nýlega kom út könnun Embættis landlækn-
is og Rannsóknarstofu í næringarfræði við Há-
skóla Íslands á mataræði Íslendinga árin 2019-
2021.2 Könnunin sýndi að einungis 2% Íslendinga
borða ráðlagðan dagsskammt (að minnsta 500
gr) af grænmeti og ávöxtum. Einnig kom fram að
D-vítamín neysla þeirra sem ekki taka lýsi eða ann-
an D-vítamíngjafa er langt undir ráðlögðum dags-
skammti (15-20 míkrógrömm (600-800 IE) á dag).
Joðneysla hefur einnig minnkað um 20% að með-
altali frá síðustu síðustu landskönnun frá árun-
um 2010-2011, fyrst og fremst í yngsta aldurshópi
kvenna (18-39 ára). Var það talið skýrast af minni
mjólkurneyslu og lítilli fiskneyslu. Járnneysla hefur
minnkað frá síðustu landskönnun og engin kona á
barneignaaldri nær ráðlögðum dagsskammti fyr-
ir járn (15 mg á dag). 12% kvenna á barneignaaldri
Þurfum við að hafa áhyggjur af
næringu kvenna á meðgöngu?
taka inn fæðubótaefni sem inniheldur fólat, en öll-
um konum á barneignaaldri er ráðlagt að taka fólat
sem fæðubótarefni. Einungis 1% þátttakenda í hópi
kvenna 18-39 ára nær að fylgja ráðleggingum um
tvær til þrjár fiskmáltíðir á viku. Þetta er umhugs-
unarefni þar sem fiskur og fiskafurðir eru næringar-
ríkar af próteini, joði, járni, D-vítamíni og ómega-3
fitusýrum. Jákvætt er að heildarneysla kolvetna og
viðbætts sykurs hefur minnkað hjá Íslendingum.
Þrátt fyrir það fer algengi meðgöngusykursýki hratt
vaxandi og höfðu tæplega 19% kvenna sem fæddu á
Landspítala á árinu 2018 meðgöngusykursýki.3
Rannsókn Ellenar A. Tryggvadóttur og félaga
sem birt er í þessu tölublaði Læknablaðsins skoðar
neyslutíðni matvæla og bætiefna og fylgni við styrk
langra ómega-3 fitusýra í blóðvökva barnshafandi
kvenna. Þar kemur meðal annars fram að 35% barns-
hafandi kvenna borða fisk, eina helstu fæðuupp-
sprettu langra ómega-3 fitusýra, að minnsta kosti
tvisvar sinnum í viku í samræmi við ráðleggingar
Embættis landlæknis. Helming-
ur af hinum 65% barnshafandi
konunum tóku einhver bætiefni
með ómega-3. Neysla matvæla og
bætiefna sem innihalda ómega-3
fitusýrur endurspeglaðist í styrk
þeirra í blóðvökva. Hins vegar var
engin fylgni á milli neyslutíðni ís-
lensks fjölvítamíns fyrir þungaðar
konur sem inniheldur ómega-3 og
styrks þess í blóðvökva.
Aukning hefur orðið í fjölda grænkera/græn-
metisæta en ekki virðast vera góðar vísbendingar
sem sýna aukna tíðni fylgikvilla á meðgöngu hjá
þeim hópi.4,5
Það er áhyggjuefni að mataræði kvenna á barn-
eignaaldri á Íslandi uppfyllir ekki næringarþörf fyrir
mikilvæg efni eins og D-vítamín, joð, járn og fólat.
Mikið úrval er af bætiefnum á markaði og þurfa neyt-
endur að vanda valið út frá mataræði og sérþörfum
eins og við þungun. Neytendur eru illa upplýstir um
þörfina. Ef þeir kynna sér hana ekki og innihaldslýs-
ingar bætiefna má búast við næringarskorti. Land-
læknir hefur gefið út góðar almennar leiðbeiningar
um mataræði á meðgöngu. Mikilvægt er að kynna
þær öllum þunguðum konum.
Sigríður Björnsdóttir,
MD. PhD, Specialist in
Endocrinology and Diabetes.
Department of Endocrinology,
Karolinska University
Hospital, Stockholm, Sweden.
Hjartamidstodin, Kopavogur,
Iceland
Do we need to worry
about maternal nutrition
during pregnancy?
Heimildir
1. Burrow GN, Fisher DA, Larsen PR. Maternal and fetal thyroid function. N Engl J Med 1994; 331: 1072.
2. Hvað borða Íslendingar? Könnun á mataræði Íslendinga 2019-2021. landlaeknir.is/servlet/file/store93/item49171/Hvadbordaislendingar_vefur_endan-
legt.pdf - apríl 2022.
3. Júlíusdóttir ÞJ, Hrafnkelsson H, Bjarnadóttir RI, et al. Meðferð með hreyfiseðli í kjölfar meðgöngusykursýki. Læknablaðið 2019; 105: 555-60.
4. Wang Z, Zhao S, Cui X et al. Effects of Dietary Patterns during Pregnancy on Preterm Birth: A Birth Cohort Study in Shanghai. Nutr 2021; 13: 2367.
5. Yisahak, SF, Hinkle SN, Mumford SL et al. Vegetarian diets during pregnancy, and maternal and neonatal outcomes. Int J Epidemiol 2021; 50: 165-78.