Læknablaðið - 01.05.2022, Blaðsíða 28

248 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
„Stríðið er svo gróft og hrikalegt. Það er
ekki hægt að skilja það sem gerist núna
á 21. öld í miðri Evrópu,“ segir Angela
sem hefur starfað sem læknir allt frá ár-
inu 1996 þegar hún kláraði læknanámið
í Úkraínu. Hún starfaði sem berklasér-
fræðingur í Úkraínu en er nú starfandi
geðlæknir á Íslandi, á Landspítala og hjá
Lækninga- og sálfræðistofunni í Skipholti.
„Slíkt óréttlæti, lygi, villimennska,
þjófnaður, pyntingar, nauðganir, dráp á
almennum borgurum, börnum – þetta
er þjóðarmorð.“ Hún lýsir því hvernig
Úkraínumenn hafi verið þriðja stærsta
kjarnorkuríki heims á eftir Bandaríkjunum
og Rússlandi. „En samið var um að af-
vopnast með Búdapest Memorandum árið
1994 gegn því að landamærin yrðu virt og
kjarnorkuríki myndu veita öryggis ábyrgð.“
Rússland, Bretland og Bandaríkin hafi
ásamt Úkraínu skrifað undir samninginn.
„Samkomulagið var ekki virt.“
Angela lýsir tilfinningunum sem geta
blossað upp við stríð hjá fólki. „Það er
eðlilegt að upplifa stundum blendnar til-
finningar í stríði. Þær geta verið depurð,
örvænting, spenna, afneitun, lost, sekt-
arkennd, vanmáttur en líka léttir! Allar
þessar tilfinningar eru eðlilegar en það er
erfitt fyrir marga að skilja það. Sjálf hef
ég farið í gegnum öll þessi stig og fundið
létti að standa ekki í stríðinu miðju og að
ekkert hafi komið fyrir fólkið mitt. En guð
minn góður. Fullt af fólki hefur misst sína
og ég græt það,“ segir hún.
Óskiljanleg voðaverk
Fólk sem standi fjær, eins og Íslendingar
sem sæki tíma til hennar, upplifi líka van-
mátt og sektarkennd. „En þetta eru eðli-
legar tilfinningar.“ Sorgin sé mikil. „Bæði
„Óttinn varð að skelfingu,“ segir Angela Haydarly geðlæknir um tilfinninguna þegar hún
heyrði að stríð hefði brotist út í heimalandi hennar, Úkraínu. Angela hefur búið hér á landi
frá aldamótum og horfir með hryllingi heim þar sem foreldrar hennar eru í miðju landinu,
of veikburða til að flýja
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Úkraínumenn gefast seint upp
V I Ð T A L
vegna hermanna okkar og hinna. Sorg
yfir almennum borgurum og börnum sem
hafa verið drepin.“ Flestir vilji kenna Pútín
um. „En það er ekki bara Pútín. Margir
fremja voðaverkin og maður skilur ekki
hvernig þetta er hægt.“ Hún tárast þegar
hún nefnir óhugnaðinn í borginni Bucha.
„Hvað er að í hausnum á mönnum sem
gera svona hluti? Svo mikið áfall. Ég er
ofboðslega hrædd“. Angela býst ekki við
stuttu stríði. „Í Donbas hefur verið stríð í
8 ár.“ Hún hugsi til þess hvernig hún grét
yfir fréttum af látnum börnum þegar þau
voru 20. „Núna eru þau yfir 200. Maður
verður dofinn. Ég las og las fréttir og gat
ekki sofið. Grét. Ég horfði á vanmáttinn
og ráðaleysið hjá eiginmanni mínum sem
hélt í höndina á mér og reyndi að styðja
mig. Ég er þakklát fyrir hann. Hvað getur
hann gert? Hann er miður sín eins og ég,“
segir hún og þurrkar tár.
Hryllingurinn staðreynd
„Já, tárin koma,“ segir hún og brosir.
Spurð hvort henni finnist íslenskur eigin-
maður hennar skilja ástandið svarar hún:
„Ég veit ekki einu sinni hvort ég geri það.
Þetta er svo bilað. Þú getur slökkt á hryll-
ingsmynd en þú slekkur ekki á stríði. Það
er staðreynd. Þetta er að gerast.“ Hún hafi
fundið að hún verði að passa sig betur.
„Vernda mig frá þessum voðafréttum.“
Fyrstu 10 dagarnir hafi verið hræðilegir.
Hún þekkti ekki marga hér á landi frá
Úkraínu en langaði til að hjálpa. „Ég
sendi Rauða krossinum tölvupóst og fékk
til baka svar á íslensku og ensku um að
styrkja samtökin fjárhagslega. Ég hringdi
svo og gaf símanúmerið mitt og sagðist
geta hjálpað. Enginn hafði samband. Svo
fann ég Svein Rúnar. Frábær manneskja.
Hann bjó til kjarna þar sem fólk getur
komið og hjálpað.“ Núna mætir hún
reglulega í Guðrúnartún og hjálpar sem
geðlæknir.
„Mér fór að líða betur þegar ég gat
hjálpað. Ég fer að heiman fyrir kl. 8 á
morgnana, er í vinnunni til 4, stundum
lengur, og svo frá klukkan 18-20 í Guð-
rúnartúni. Svona hafa dagarnir liðið.“
Hún hafi tekið yngstu dótturina með til
að hafa hana nálægt sér. Hitta hana.
„Flest fólk frá Úkraínu sem kemur
hingað er í grunninn heilbrigt en þau
eru mjög kvíðin og með svefntruflanir
vegna áfalls. Þau þurfa að sofa til að ná
sér. Svefninn er mikilvægur til að vinna
úr áfalli. Ég legg því áherslu á svefninn.“
Sjálf hafi hún verið vansvefta. „Ég svaf
aðeins 4-5 tíma fyrstu daga stríðsins, var
upptendruð og þreytt, en tók á því til að
hjálpa öðrum.“ Margir foreldrar meðal
flóttamannanna ræði um börnin sín sem
hagi sér öðruvísi eða eigi erfiðara með
svefn.
„Ég ráðlegg þeim að ræða við krakkana,
knúsa þau eins og hægt er, leika, syngja
saman, tala um fallegar minningar og gera
jákvæð framtíðarplön. Það hjálpar.“
Einkabarn foreldra sinna
Angela er einkabarn foreldra sinna sem
komin eru á eftirlaunaaldur. Pabbi hennar
geð- og taugalæknir. Móðir hagfræðingur.
Þau bjuggu nálægt Chernobyl en fluttu
inn í mitt land, til Uman þar sem foreldrar
föður hennar bjuggu, í kjölfar kjarnorku-
slyssins árið 1986. Sjálf á hún þrjú einka-
börn, eins og hún lýsir, svo langt sé á milli
þeirra í aldri. 29 ára sonurinn, 19 og 9 ára
dætur.
Hún lýsir áhrifum vanmáttarins á son