Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2012, Blaðsíða 10

10 – Sjómannablaðið Víkingur
grár að lit. Leið svo ekki á löngu uns
tekið var að nefna skipið Gránu og
félagið Gránufélag. Hvort tveggja nafnið
festist við.
Hlutafélagið sem stofnað var í janúar
1869 var sett á laggirnar í þeim til-
gangi einum að kaupa byrðing Emilie af
„Jóhanni í Haga“ og félögum hans. Þegar
þeim áfanga var náð var næsta skref
tekið og í júní 1870 stofnuðu 24 Eyfirð-
ingar og Þingeyingar hlutafélag um
verslun. Það félag var formlega nefnt
Gránufélag og eignaðist skipið Gránu.
Útgerð þess hófst svo 10. september
1870, þegar það lagði upp frá Akureyri
til Kaupmannahafnar, hlaðið íslenskum
útflutningsvörum. Skipið kom til baka
sumarið eftir og flutti þá hvers kyns út-
lendar nauðsynjavörur.
Saga Gránufélagsins verður ekki rakin
hér. Höfuðstöðvar þess voru á Oddeyri
og það var varð á skömmum tíma mjög
umsvifamikið í verslun á Norðurlandi og
Austfjörðum og sýndi, svo ekki varð um
villst, að Íslendingar voru fullfærir um
að stunda verslun og kaupsiglingar.
Gránu gerði félagið út í rúman aldar-
fjórðung, til ársins 1896, er hún strand-
aði við Hjaltland. Þá átti félagið um
skeið annað skip, sem hét Gefjun. Það
fórst með allri áhöfn í aftakaveðri á
Værðarskeri, lítið eitt vestur af Ólafs-
fjarðarmúla yst í Eyjafirði aðfaranótt 27.
nóvember 1877. Rósa hét þriðja skip
Gránufélagsins og var, eins og Grána,
upphaflega frönsk fiskiskúta sem strand-
aði við Ísland. Gránufélagið keypti skip-
ið á stranduppboði árið 1878 og átti það
til 1913, er það var selt til Svíþjóðar.
Rósa var stærst skipa Gránufélagsins,
136 rúmlestir, og þannig mun stærri en
Grána sem var 87,05 rúmlestir og Gefjun
sem var 47 rúmlestir.
Skipverjar á skipum Gránufélagsins
voru jafnan danskir. Þeirra þekktastur
hér á landi var Petersen, skipstjóri á
Gránu. Hann stýrði skipinu allan tímann
sem það var í eigu Gránufélagsins og var
þekktur á Norðurlandi sem „Gránu-Pet-
ersen“. Hann reyndist mjög farsæll og
naut vinsælda meðal félagsmanna og
viðskiptavina Gránufélagsins. Sonur
hans, Ludvig, var einnig í þjónustu
félagsins um hríð og var skipstjóri á
Gefjunni þegar hún fórst.
Vestfirsk stórútgerð
– fyrstu íslensku gufuskipin
Vorið 1852 kom til Ísafjarðar frá Dan-
mörku lítið seglskip, sem bar nafnið
Lovísa. Við stýrið stóð ungur maður, Ás-
geir Ásgeirsson frá Rauðamýri á Langa-
dalsströnd. Íbúar verslunarstaðarins á
Skutulsfjarðareyri þekktu að sönnu vel
til hans og skipsins, sem hann hafði út
til hákarlaveiða frá Ísafirði undanfarin
fimm ár. Engu að síður markaði þessi
skipskoma tímamót. Með henni hófst
saga Ásgeirsverslunar á Ísafirði og um
leið merkilegt tímabil í íslenskri siglinga-
og verslunarsögu.
Fyrstu árin sem Ásgeir skipherra, eins
og hann var tíðast nefndur vestra, rak
verslun á Ísafirði samdi hann við lausa-
kaupmenn um vöruflutninga eða tók
skip á leigu í Danmörku og Noregi. Þeg-
ar kom fram yfir 1860 varð hins vegar æ
algengara að hann færi sjálfur á milli
landa á eigin skipum vor og haust. Þessi
skip voru flest lítil, gengu til hákarla-
veiða á sumrin og farmur þeirra var
oftast aðeins viðbót við það sem Ásgeir
sendi með leiguskipum og lausakaup-
mönnum. Þar kom hins vegar að þessi
flutningsmáti dugði ekki lengur og á
árunum 1871-1872 lét Ásgeir smíða í
Danmörku 120 rúmlesta skonnortubrigg.
Það hlaut nafnið S. Louisa og var í förum
fyrir Ásgeirsverslun allt til ársins 1900,
er það týndist í hafi.
Þar með var eiginleg kaupskipaútgerð
Ásgeirsverslunar hafin. Á meðan Ásgeir
skipherra lifði annaðist S. Louisa vöru-
flutninga fyrir verslunina ásamt leigu-
skipum, en þegar Ásgeir Guðmundur
sonur hans (Ásgeir yngri) tók við rekstr-
inum eftir lát föður síns árið 1877 leið
brátt að því að fleiri skipa yrði þörf. Ás-
geir lét árið 1880 smíða í Vejle í Dan-
mörku 147 rúmlesta skonnortu, sem
hann gaf nafnið Louise, vafalaust eftir
hinu gamla hákarlaskipi föður síns. Þetta
skip reyndist einstaklega traust og far-
sælt og var í eigu Ásgeirsverslunar uns
hún hætti starfsemi 30. nóvember 1918.
Og ekki leið á löngu þar til kaupskipa-
floti Ásgeirsverslunar stækkaði enn.
Gránufélagið bjó um sig í þessum húsi á Oddeyri fyrir norðan en um það er alltaf talað í fleirtölu – Gránufélagshúsin – enda að stofni til tvö hús og tvær ný-
byggingar. Mynd: Þjóðminjasafn Íslands