Bændablaðið - 22.09.2022, Blaðsíða 31

31Bændablaðið | Fimmtudagur 22.september 2022
Hröð ásetning I Hljóðlátur I Viðhaldslítill I Sveigjanleiki í uppsetningu
FULLWOOD M²ERLIN
Mjaltaþjónn
Við Norðurlandsveg - 560 VarmahlíðSími: 453 8888 - Opið virka daga kl. 9-17
Hnífar, brýni, krókar og margt fleira!
Hnífar og brýni Svuntur og hlífar
Sendum
um land
allt!
Allt til sláturgerðarsinna hafi aldrei hlotið þá virðingu
sem þær eiga skilið,“ segir Dalrún.
Rannsóknin sýndi að lélegt bakland,
húsnæðisvandi, fjárhagsörðugleikar
og skortur á dagvistunarúrræðum
framan af 20. öldinni voru helstu
ástæðurnar að baki því hve margar
einstæðar mæður réðu sig til
ráðskonustarfa.
„Ráðskonustarfið bauð upp á sæmileg
kjör fyrir einstæða móður í barningi
lífsins, nefnilega húsnæði og fæði
fyrir þær og börn sín, sem var ígildi
launa. Sumar ráðskonur fengu líka
eiginleg laun en ráðskonulaunin voru
nær alltaf mjög lág. Konurnar voru
fyrst og fremst að hugsa um öruggt
húsaskjól fyrir sig og börn sín. Þannig
kemur ráðskonustarfið að vissu leyti
fyrir sjónir sem félagslegt úrræði
fyrir einstæðar mæður sem þráðu
að vera sjálfstæðar mæður.“ En það
voru ekki eingöngu einstæðar mæður
sem réðu sig sem ráðskonur því mörg
dæmi voru um að ungar einhleypar
barnlausar konur færu í ráðskonuvist
til sveita til að öðlast nýja reynslu
og slík dæmi fundust einnig á meðal
eldri ráðskvenna sem voru minnihluti
þessarar starfsstéttar. Ráðskonustarfið
var oftast tímabundið atvinnuúrræði
þó dæmi séu um að ráðskonur hafi
starfað í mörg ár og jafnvel heilu
áratugina á sama sveitabænum.
Sumar ráðskonur giftust
bændunum og þá var jafnan sagt að
þær ílentust á bænum, yrðu húsmæður,
segir Dalrún, „hjónaböndin byggðu
gjarnan á hagkvæmnisástæðum þó
svo eldheit rómantík hafi sannarlega
stundum komið við sögu.“
#MeToo og láglaunastéttir
MeToo-byltingin (vitundarvakning
um hvers kyns kynbundið ofbeldi/
áreitni) hafði nýlega verið hleypt
af stokkunum þegar Dalrún hóf
að taka viðtöl sín. Eftir því sem
viðtalsvinnunni vatt fram kom sífellt
betur í ljós hvað sú bylting hafði
afgerandi áhrif á tjáningu kvennanna
um kynbundið ofbeldi.
„Ég gerði mér fljótlega grein fyrir
því,“ segir Dalrún „hversu mikilvægt
það er að taka viðtöl við eldri konur
í tengslum við ofbeldi sem þær
hafa orðið fyrir í lífinu. Viðtalið er
tjáningarrými sem þær þekkja og
gefur þeim færi á að miðla #MeToo-
sögum sínum munnlega, líkt og í
samtali. Eldri konur eru ekki eins
líklegar til að opna sig um þessi mál
á veraldarvefnum.
Þarna er um að ræða stóran hóp
eldri kvenna, þolenda kynbundins
ofbeldis sem þarfnast áheyrnar og
ég tel viðtalsformið kjörið tól til að
skrá reynslusögur þeirra kvenna.
#Me-Too-sögur eldri kvenna á Íslandi
mega ekki tapast svo lærdómurinn
sem draga má af þeim sögum skili
sér – það er beinlínis þjóðþrifamál.“
Dalrún bendir á að #MeToo-
byltingin í grunninn snúist um að
konur geti unnið störf sín án þess
að verða fyrir kynbundnu ofbeldi.
„Þess vegna er ráðskonusagan svo
mikilvæg í #MeToo umræðunni
í dag, því það er mun oftar brotið
á réttindum kvenna sem starfa í
heimahúsum en þeirra sem starfa á
opinberum vettvangi, á alþjóðavísu.
Það var ekkert opinbert eftirlit með
störfum ráðskvenna á sveitabæjum
– sem gerði gerendum kleift að brjóta
á starfstengdum réttindum þeirra
og í verstu tilvikunum á konunum
sjálfum líkamlega, andlega og/
eða kynferðislega,“ segir Dalrún
„það voru engin úrræði fyrir þessar
konur.“ Hún tekur fram að ráðskonur,
líkt og margar aðrar konur, hafi ekki
getað tjáð sig frjálslega um ofbeldið
sem þær urðu fyrir, vegna hættu á
að verða útilokaðar af samfélaginu
á einn eða annan máta.
Fórnarlömb ofbeldis útilokuð
„Sumir samtímamenn hafa miklar
áhyggjur af því að verið sé að
útiloka kynferðisofbeldismenn frá
ýmsum áhrifastörfum en eitthvað
hefur minna borið á áhyggjum
þeirra manna gagnvart útilokun
fórnarlamba kynferðisofbeldis.
Útilokun fórnarlamba kynferðis-
ofbeldis í stað gerendanna sjálfra
hefur tíðkast í íslensku samfélagi
alla tíð – svona er feðraveldið,“ segir
Dalrún. „Ráðskonur í sveit voru því
miður óvarinn hópur hvað kynbundið
ofbeldi varðar.
En einnig má taka fram að sumar
kvennanna sem gerðust ráðskonur
voru að flýja heimilisofbeldi í þétt-
býlinu og í þeim tilfellum gat
ráðskonuvist á sveitabæ verið lífs-
björg, bæði fyrir þær og börn þeirra.
„Það er fátt betra en að ræða við
þrælskemmtilegar og fróðar konur
sem hafa lifað tímana tvenna. Leit
mín að ráðskonusögu Íslands var
ógleymanlegt ferðalag um fortíðina í
fylgd þessara sögulegu kvenna – ég er
þeim ævarandi þakklát,“ segir doktor
Dalrún Kaldakvísl Eygerðardóttir að
lokum.