Heilbrigðisskýrslur - 04.12.1988, Blaðsíða 14

12

lungnablöðrur manna og dýra, geta þau kallað fram alvarleg
ofnæmiseinkenni (1,12). A 2. mynd má sjá hvert er kjörsvið
sveppanna með tilliti tii vatnsvirkni og hitastigs. Hitamyndun í
heyinu (35-55°C) stuðlar mjög að vexti þessara varasömu sveppa,
sjá 4. mynd (13). Að láta volgna í_ heyi og blása hitanum úr við
hentugleika er þvi bein ögrun við heilsu hirðis og hjarðar■
Slíkum vinnubröcjðum við þurrheysverkun ætti nútíma þekking að
vera búin að utryma fyrir löngu.
4. mynd. Áhrif rakastigs á fjölda tveggja geislasveppa (13).
Sterkur grunur leikur á, að a.m.k. tvær heymaurategundir
(Lepidoglypus destructor og Acarus farris) séu meðal helstu
lifvera, er valda langvinnum sjukdomum í öndunarfærum þeirra, sem
vinna við þurrhey (14). Til þess að halda megi aftur af vexti
skaðlegra heymaura, þarf vatnsvirkni heysins að komast niður
fyrir 0,73. Eins og fyrr sagði er erfitt við venjuleg
veðurskilyrði að þurrka hey að þessu marki, nema notuð sé góð
súgþurrkun. Af þessum sökum m.a. virðast heymaurar vera algengir
í íslensku þurrheyi, einkum þar sem hitnað hefur í heyjum. í
ársgömlum heyjum af ýmissi verkun hafa að meðaltali fundist um
50.000 lifandi maurar í hverju kg. Maurunum fækkar nokkuð við
lengri geymslu, en þeir hafa þó fundist fjölmargir í nær 30 ára
gömlu þurrheyi.
Áðurnefndir heymaurar hafa ekki fundist í heyi á túni.
Virðist flest benda til að uppruna þeirra sé einkum í rekjum og
gömlu heyi, sem fyrir eru í hlöðunum. Við hagstæð skilyrði
fjölgar maurunum mjög ört. Ræðst lengd fjölgunarskeiðsins af
þurrkunar- og geymsluskilyrðum í heygeymslunni. Sé hlaðan
hreinsuð vel fyrir fyrstu hirðingu sumarsins, og heyið þurrkað
hratt við góðan súg, benda athuganir til þess að mjög megi tefja
viðgang mauranna, jafnvel vetrarlangt. Ætti gjafamaður þá að
hafa af þeim lítið angur. Hæg þurrkun heysins og hitamyndun í
því valda örri fjölgun mauranna þegar í stað. Við gjafir að
vetri kann slíkt hey að vera orðið vel þurrt, en er rykugt. í
rykinu leynast þá mauraleifar, sem gert geta heylð að
heilsuspillandi fóðri (15,16).