Heilbrigðisskýrslur - 04.12.1988, Page 83

81
SAMANTBKT OG fiBENDINGAR
I riti þessu hefur verió greint frá nióurstöðum rannsókna á
orsökum, útbreióslu og aógeróum gegn heysjúkdómum. I eftirfarandi
kafla eru niðurstöóurnar dregnar saman og settar fram ábendingar á
grundvelli þeirra um þaó, hvernig draga megi úr eóa fyrirbyggja
heysjúkdóma.
Hey er mjög kjörinn vettvangur fyrir vöxt og þrif ýmissa smávera.
Starfsemi þeirra fylgir oft myndun efna, sem sýnt hefur verið fram
á aó skaðaó geta heilsu fólks og búfjár. Við verkun heysins og
geymslu ræöst þaó aó verulegu leyti, hver starfsemi smáveranna í
heyinu veröur umfangsmikil. Fyrsta stig heilsuverndar bændafólks í
þessu tilliti er þvi góó heyverkun og vönduö geymsla heysins.
Heysjúkdómar hafa lengi veriö vel þekktir á Islandi, og menn geröu
sér snemma grein fyrir þvi, aö samband var milli illa verkaós heys
og sjúkdóma i öndunarfærum. Fyrstu leiöbeiningar um hvernig
bregöast skyldi viö þessu voru ráóleggingar Jóns Hjaltalins,
landlæknis, um að binda þunnan klút fyrir andlitiö þegar hey var
leyst og hrist upp.
Allt ryk er ertandi fyrir öndunarvegina og getur á þann hátt
valdió óþægindum, en heyryk getur lika valdió ofnæmiskvefi, asthma
og heysótt. Einnig eru sterkar likur fyrir þvi, aö heyryk valdi
langvinnu berkjukvefi og lungnaþembu hjá sumum bændum.
Rannsóknir erlendis höföu sýnt, aó maurar i heyi gátu valdiö
bráöaofnæmi, og einnig var þekkt, aó mygla var ofnæmisvaldur.
Ofnæmi fyrir geislasýklum og myglu veldur heysótt, og þar aö auki
er talið, aó svokölluó endotoxin i frumuveggjum örvera geti
orsakað sjúkdómseinkenni, sem ekki verða greind frá heysóttinni.
Til þess af afla upplýsinga um örverur i islensku heyi voru gerðar
umfangsmiklar rannsóknir á heysýnum. Tugir maurategunda hafa
fundist i heyi hér á landi, meðal annars Lepidoglyphus Destructor,