Rökkur - 01.06.1932, Síða 52

50
R O K K U R
vegna“, í þeirra orða sönnu
merkingu — ekki sem afsökun
þess, að grafa sem dýpst í for-
ar-díki mannlífsins — má heim-
færa upp á rithöfundarstarf-
semi Jane Austen.
En hún var eigi aðeins raun-
sæisskáld; hún var einnig
Idmnisskáld. í öllum skáldsög-
um hennar, þó mismunandi sé,
gætir þessa. En gletni hennar
er löngum góðlátleg. Ilún getur
ekki að sér gert, að kíma að
glópsku manna og barnaskap,
að ýmsum siðum og venjum.
En kímni hennar snýst aldrei í
beiskt mannhatur, og enda
sjaldan í ádeilu. Hún gleymdi
því aldrei að hún var líka
mannanna barn. Að baki hæðn-
innar slær tilfinninganæmt og
heitt hjarta.
Ekki er það ótítt að kímnis-
skáld er jafnframt siðfræðari
(moralist). Það skopast að
heimslcunni af því að það vill
breyta henni í visku. Þessa
gætir að nokkuru í ritum Jane
Ansten eins og nöfnin á sumum
skáldsögum hennar henda til t.
d. „Pride and Prejudice“
(Dramb og hleypidótnar).
Stundum lýsir hún beinlínis
yfir sérskoðunum sínum, í vit-
urlegum orðum og eftirtektar-
verðum, en liitt er þó miklu oft-
ar að þær koma fram óbeinlín-
is. List hennar kafnar ekki í
kenningum, þó gnægð lífspeki
megi í sögum hennar finna.
Og ekki er það rýrastur þáttur
þeirrar speki, að þar er gildi
hins hversdagslega ritað svo
skýru letri, að allir lieilskygnir
mega sjá.
Miklu væri gleymt, ef ekki
væri nefnd stilsnild Jane Aust-
en. Stíll hennar sæmir efnis-
meðferð hennar. Hann er
kjarnorður og þróttmikill; hér
er engin eyðsla i orðum. En
stíll hennar er lika mjúkur og
eðiilegur, fellur svo vel að efn-
inu, að hvorttveggja verður
samræm heild. Þess vegna var
það árum saman, að allir ný-
sveinar á Harvardháskóla urðu
að lesa eina af skáldsögum
hennar til þess að kynnast
fögru ritmáli ensku.
Yikið hefir verið að leikni
Jane Austens í efnismeðferð;
örlög hinna ýmsu persóna eru
saman ofin, sem rök standa til,
svo að óvíða kennir þar öfga.
En ekki hefir skáldkonan ver-
ið minna dáð fyrir skaplýsing
ar sínar. Macaulay skipaði Jane
Austen í flokk þeirra, sem næst-
ir stæðu Shakespeare í snild í
skaplýsingum. Yíst er um það,
að hún hefir látið oss í arf mik-
inn og fjölbreyttan hóp ógleym-
anlegra, ekki sjaldan kátlegra,
karla og kvenna. Og snild henn-
ar í þessu efni er einmitt í því