Veiðimaðurinn - 01.04.1987, Síða 13

ferð og höfðu bækistöð að Sólheimum, þá
hafí þeir veitt bæði lax og silung þar í ánni
hinn 7. ágúst það ár (sbr. Charles H. J.
Anderson: 1984, 35).
William Hogarth kemur til sögunnar
Hér að framan hef ég aðeins drepið á
hvenær farið var að brúka stöng til veiða
á hluta vatnasvæðisins hér austanfjalls.
Fjarri er þó að ég hafi gert því tæmandi
skil, enda er það ekki ætlunin í grein þess-
ari.
Vil ég nú færa sögusviðið ofar með Sog-
inu, upp fyrir fossa og að Efra-Sogi, þar
sem telja má að vagga stangaveiðinnar hér
austan fjalls hafí staðið. Meðal fólksins á
jörðunum við Úlfljótsvatn og Efra-Sog lifa
sagnir um útlendinga sem komu á hverju
sumri til veiða þar, bæði fyrir og eftir
seinustu aldamót, og einnig að þeir áttu
þar um tíma veiðirétt.
Ekki er mér kunnugt um að því máli hafi
neins staðar verið gerð skil á prenti fyrr og
því er ætlunin með grein þessari að raða
saman þeim heimildum sem mér hefur
tekist að afla þar um og vona ég að úr verði
sæmilega heilleg mynd.
Eg hef minnst hér lauslega á tvo breska
athafnamenn sem hugðust nýta sér verð-
mæti laxins okkar. Þeir voru, eins og áður
sagði, sestir að við gullkisturnar í Borgar-
fírði og við Laxá í Þingeyjarsýsu um og fyr-
ir 1860.
Skyldi ekki einhver hafa rennt sjónum
sínum um þetta leyti að gullkistunni okkar
hérna, þ.e. Ölfusár- og Hvítársvæðinu sem
er annað tveggja laxauðugustu fiskihverfa
hérlendis?
Reyndar verður að hafa í huga að á þess-
um tíma, þ.e. upp úr miðri 19. öld, var
veiði ekki stunduð í net hér á neðri hluta
vatnasvæðisins nema í litlum mæli miðað
við það sem síðar varð, helst fór orð af
veiði í bergvatnsánum á þessum árum. Það
var ekki fyrr en veiðiaðferðin, sem Norð-
maðurinn kenndi Andrési á Hvítárvöllum
árið 1857, var tekin upp hér og markað-
ur opnaðist, að veiðin jókst til muna, var
það á síðari hluta aldarinnar.
Líkur eru á að augu Breta hafi einnig
beinst um þetta leyti að okkar svæði og
kemur nú hér til sögunnar þriðji athafna-
maðurinn sem þá er sagður hafa verið auð-
ugur kaupmaður og búsettur í Aberdeen.
Nafn hans er William Hogarth.* Hans er
nokkrum sinnum getið í Þjóðólfí gamla á
þessum árum, m.a. sést að hann hefur
komið hingað til lands á eigin ,,slúffu“
(þ.e. skútu) sumarið 1858 og ferðast þá
nokkuð um hér á landi. Hann hefur siglt
slúffu sinni inn Borgarfjörð „...og kom
við á Eyrarbakkahöfn í heimleið og hugði
hér að mörgu, hvað sem hann ræðst í síð-
ar“ (Þjóðólfur 4. ágúst 1858, 130). Önnur
frétt sama ár greinir frá því að ,,-Úngr
kaupmannssonr frá Bretlandi (Aberden á
Skotlandi) er hér nýkominn til þess að
reyna ýmsar fískiveiðar, er mælt, að faðir
hans, auðugr, kaupmaðr, hafí hug á að gefa
sig hér við kaupum á söltuðum lax, þá fram
liði stundir“ (Þjóðólfur 29. mars 1858,
104). Líkur eru vissulega miklar á að hér
sé átt við Hogarth þennan, eða son hans,
þó nafn hans sé ekki nefnt beint í frétt-
inni. Greinilegt er að Hogarth hefur þó
aflað sér einhverra leyfa til að reyna veiði-
skap hér um slóðir því í Þjóðólfí 10. maí
(1860, 75) er frétt um að 5. maí hafi komið
með póstskipinu Arcturus „...2 laxveiða-
*Þó grein þessi fjalli að mestu um Hogarth þennan og umsvif
hans hér austanfjalls, þá er vitað að annar Breti hugleiddi um þetta
leyti að ná veiðirétti hér í Amessýslu. Þegar Eyrarbakkaverslunin
stóð höllum fæti 1867, þá hugleiddi maður að nafni Leask, bú-
settur í Glasgow, að kaupa verslunina ásamt Þorláki Ó. Johnsyni.
I því sambandi vildi Leask vita „...hvort eigandi Eyrarbakka eigi
rétt til þess að veiða í Ölfusá og ef svo er ekki, hvort hann geti fengið
veiðina á leigu?“ (Lúðvík Kristjánsson: 1962, 135). Ekkert varð úr
þessari fyrirætlun þeirra félaga.
VEIÐIMAÐURINN
9