Veiðimaðurinn - 01.04.1987, Blaðsíða 43

Harald Skjervold
Laxinn fellur inn
í sitt umhverfi
eins og flís við rass
Harald Skjervold er prófessor í erfðafrceði við
landbúnaðarháskólann á Asi í Noregi. Hans starf
hefur fyrst og fremst verið á sviði kynbóta búfjár.
A árunum kringum 1970fór hann að vinna meðfisk,
og safnaði þá fé til þess að byggja rannsókna- og
kynbótastöð fyrir laxfiska á Sunndalsöra íÞrcend-
alögum. Hann kom til Islands sumarið 1986 og hélt
hér fyrirlestur um fiskeldi.
Jón Kristjánsson
í þúsundir ára hefur náttúran smátt og
smátt þróað og finstillt erfðaeiginleika
hinna ýmsu laxastofna, og þannig séð um
það að búa til laxastofna sem hæfa ná-
kvæmlega því umhverfi sem þeir þurfa að
búa í. Þessi erfðabundna aðlögun að um-
hverfinu er gerð af meiri nákvæmni en
unnt væri að ná fram með kynbótum
eins og við þekkjum þær. Samt sem áður
höfum við hin seinni ár framkvæmt ýmis-
legt sem truflar þá sérstöku þróun sem
laxastofnarnir hafa hlýtt frá hendi náttúr-
unnar. Við skulum hér í tveimur greinum
líta nánar á þessi mál.
I fyrri greininni lítum við á þau lögmál
sem hafa valdið því hvernig stofnarnir hafa
aðlagast hver sínu vatnakerfí.
Síðari greinin fjallar nánar um hætturn-
ar á erfðamengun í laxastofnunum, sér-
staklega þeirri hættu sem stafar frá flökku-
fískum sem sloppið hafa úr fiskeldisstöðv-
um.
A. Þróun sérstakra
laxastofna*
1. Fínþróun (mikroevolusjon)
Dýrategundir sem víxlfrjóvgast og
dreifðar eru um stórt svæði landfræðilega,
hafa tilhneigingu til þess að mynda undir-
stofna. Undirstofn er hópur einstaklinga
með sameiginleg svipeinkenni, en eru
erfðafræðilega frábrugðnir öðrum hópum
sömu tegundar annars staðar. Þetta er
gegnumgangandi hjá nær öllum dýra-
tegundum sem víxlfrjógvast. Laxastofn-
arnir sem við finnum í ánum eru dæmi um
svona erfðafræðilega aðskilda hópa, sömu
dýrategundar. Þessir stofnar eru erfða-
fræðilega aðlagaðir aðstæðum á hverjum
stað. Þetta kemur fram í mismunandi lík-
amslögun, vaxtarhraða, mótstöðuafli gegn
sjúkdómum, hrygningartíma, hegðun o.fl.
Það er þessi sérstæði gangur, aðlögun í
smáskömmtum að aðstæðunum sem ríkja
í náttúrunni, sem kallast „fínþróun“
(mikroevolusjon).
2. Málið snýst um prótín (hvítu)
Til þess að betur sé hægt að skilja
hvernig þetta gerist, er við hæfí að gefa
hér hraðnámskeið um grundvöll erfða. Það
er prótínið (hvíta, eggjahvíta) semer efnis-
*Orðið stofn er hér notað í þröngri merkingu (populasjon).
VEIÐIMAÐURINN
39