Læknablaðið - 01.07.2022, Blaðsíða 11

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 331
R A N N S Ó K N
Gagnsemi kransæðavíkkunar og kransæðahjáveituaðgerðar
hjá sjúklingum með sykursýki hefur verið könnuð í fjölda rann-
sókna. Flestar þeirra benda til þess að fyrir sykursjúka með fjöl-
æða kransæðasjúkdóm og án frábendinga sem takmarka með-
ferðarval sé langtímaávinningur af kransæðahjáveituaðgerð
held ur meiri en af kransæðavíkkun, sérstaklega ef sjúklingar eru
einnig hjartabilaðir.8-12 Almennt eru meiri líkur á því að sjúklingur
þurfi fleiri kransæðavíkkanir síðar á ævinni eftir PCI en CABG, en
þó verður að hafa í huga að fýsilegra er að endurvíkka kransæðar
sjúklinga sem áður hafa verið víkkaðar en græðlinga hjáveitusjúk-
linga sem hafa lokast. Í ráðleggingum Evrópsku hjartasamtakanna
(The European Society of Cardiology, ESC) er meðal annars tekið
mið af fyrrnefndum rannsóknum og svokölluðu SYNTAX-skori,
sem stigar alvarleika og dreifingu sjúkdómsins. Samkvæmt ráð-
leggingunum ætti í flestum tilfellum að ræða meðferðarkosti
flóknari sjúklinga á hjartateymisfundum þar sem ákvörðun ætti
að byggjast á undirliggjandi sjúkdómum og ástandi sjúklings auk
dreifingar kransæðasjúkdóms. Einnig er lögð áhersla á að upplýsa
sjúklinga svo þeir geti tekið þátt í meðferðarvali. Sjúklinga sem
eru einkennalitlir og með einfaldan kransæðasjúkdóm ætti að
meðhöndla með lyfjameðferð.6
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna hvernig meðferð
kransæðasjúkdóms var háttað hér á landi hjá sykursjúkum á árun-
um 2010-2020. Skoðaðir voru áhrifaþættir meðferðarvals, hvort
meðferðarval hefði breyst og langtímalifun sjúklinga.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn lýðgrunduð gagnarannsókn. Áður
en rannsókn hófst lágu fyrir tilskilin leyfi frá Vísindasiðanefnd
(19-183-V1) og vísindarannsóknanefnd heilbrigðisrannsókna á
Landspítala. Rannsóknarþýðið innihélt sjúklinga með þekkta
sykursýki og kransæðasjúkdóm greindan í kransæðamyndatöku á
árunum 2010-2020 á Íslandi.
Gagna var aflað úr gagnagrunni hjartaþræðingadeildar Land-
spítala sem tengdur er sænska SCAAR/SWEDEHEART -gagna-
grunninum. Hann geymir upplýsingar sem skráðar voru í
rauntíma um bakgrunnsþætti sjúklinga, niðurstöður krans æða-
þræð inga og -víkkana og hvaða meðferð var beitt.
Skráðar voru breytur eins og aldur, kyn og líkamsþyngdarstuð-
ull, og upplýsingar um áhættuþætti kransæðasjúkdóms. Áhættu-
þættirnir sykursýki og reykingar voru skráðir samkvæmt upplýs-
ingum frá sjúklingum. Ekki var gerður greinarmunur á sykursýki
1 og 2 en tekið fram hvort sjúklingur notaði insúlín. Auk þess var
notkun háþrýstings- og blóðfitulækkandi lyfja skráð. Upplýsingar
um s-kreatínín og hvort sjúklingur hefði verið í hjartabilunarlosti
(cardiogenic shock) þegar þræðing var framkvæmd voru skráðar, en
lostástand var metið með Killip-flokkun. Gaukulsíunarhraði var
reiknaður með Cockcroft-Gault-jöfnunni út frá s-kreatíníngildi,
þyngd, aldri og kyni og skert nýrnastarfsemi skilgreind sem
gaukulsíunarhraði <60 mL/mín.13 Miðað var við síðustu s-kreatínín-
mælingu sem tekin var fyrir kransæðamyndatöku. Ábending fyr-
ir kransæðamyndatöku var skráð ásamt fyrri sögu um hjartadrep,
kransæðavíkkun eða kransæðahjáveituaðgerð. Jafnframt var út-
breiðsla kransæðasjúkdóms á kransæðamyndatöku skráð, sem og
hvaða meðferð var beitt í kjölfarið. Val á meðferð var í höndum
þræðingarlæknis sem ráðfærði sig eftir þörfum við hjartateymi, en
valið var einnig gert í samráði við sjúkling. Frábending fyrir
hjáveituaðgerð var skráð en þá var sjúkingur ekki talinn skurð-
tækur af hjartateymi út frá fyrri sögu og öðrum áhættuþáttum.
Sjúklingar voru síðan skráðir með enga frábendingu, sögu um
hjáveituaðgerð eða annars konar frábendingu (til dæmis
hrumleika, svæsinn lungnasjúkdóm eða nýrnabilun). Einnig var
kannað í gegnum hvaða slagæð þræðingin var gerð, hvort notuð
voru lyfjahúðuð stoðnet við víkkun og hvort gerð var innanæðar-
ómskoðun (intravascular ultrasound, IVUS) eða flæðismæling
(instantaneous wave-free ratio, iFR, eða fractional flow reserve, FFR) til
að meta hvort þrengsli væru marktæk eða flæðishamlandi.
Sjúklingunum var skipt í þrjá meðferðarflokka: kransæðavíkk-
un, kransæðahjáveituaðgerð og lyfjameðferð eingöngu. Varðandi

Kransæðamyndatökur á
Íslandi 2010-2020 (n=18.649) Útilokaðir (n=16.744)
• Ekki með sykursýki (n=15.732)
• Ekki með kransæðasjúkdóm (n=856)
• Hjartastopp án STEMI (n=22)
• Rangar meðferðarskráningar (n=32)
• Kransæðamyndatökur sama sjúklings
innan 3 mánaða frá fyrstu (n=102)

Kransæðavíkkun
(n=1230)
Kransæðahjáveituaðgerð
(n=274)

Lyfjameðferð
(n=401)
Kransæðamyndatökur hjá sjúklingum með
sykursýki og kransæðasjúkdóm (n=1905)

Útilokaðir fyrir lifunargreiningu (n=419)
• Hjartastopp með STEMI (n=20)
• Lyfjameðferð eingöngu (n=399)

Lifunargreining (n=1486)
Kransæðavíkkun
(n=1213)
Kransæðahjáveitu-
aðgerð (n=273)

Mynd 1. Flæðiritið sýnir hvernig rannsóknarþýði var fundið.
STEMI=ST-elevation myocardial infarction.
PCI=percutaneous coronary intervention (kransæðavíkkun).
CABG=coronary artery bypass grafting (kransæðahjáveituaðgerð).
Eingöngu var rannsökuð lifun sjúklinga sem fóru í CABG eða
PCI en ekki þeirra sem fengu lyfjameðferð eingöngu eða komu á
sjúkrahús eftir hjartastopp.