Læknablaðið - 01.07.2022, Blaðsíða 32

352 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
R A N N S Ó K N
Mynd 4. Hættuhlutföll (HR: Hazard Ratio) og 95%
öryggismörk á að greinast með hjarta- eða æðasjúkdóm
eftir menntunarstigi. Leiðrétt fyrir aldri og kyni (svart),
og aldri, kyni, æðaskellum, og áhættuþáttum æðakölk-
unarsjúkdóma (gult).
Mynd 5. Kaplan-Meier-mynd fyrir nýgengi hjarta- og
æðasjúkdóma skipt eftir menntunarstigi og kynjum.
Hjartaverndar og erlendar rannsóknir hafa áður gefið til kynna,
að lágt menntunarstig samanborið við háskólamenntun tengist
verri útkomu helstu áhættuþátta æðakölkunarsjúkdóma og auknu
áhættuhlutfalli fyrir nýgengi hjarta- eða æðasjúkdóma. Þessi rann-
sókn sýnir einnig að menntunarstig tengist umfangi æðakölkunar
í hálsslagæðum. Samanborið við þá sem hafa háskólamenntun eru
þeir sem hafa iðn- eða sambærilega menntun helmingi líklegri til
að hafa verulegar æðakölkunarskellur í hálsslagæðum og hjá þeim
sem hafa eingöngu grunnskólamenntun eru gagnlíkindi 84% auk-
in eftir að leiðrétt hefur verið fyrir helstu þekktu áhættuþáttum
æðakölkunarsjúkdóma. Þessar niðurstöður eru sérlega áhugaverð-
ar fyrir þær sakir að ekki hefur áður verið sýnt fram á tengslin
milli lágs menntunarstigs og umfangs einkennalausrar æðakölk-
unar í slagæðum. Þessar niðurstöður styðja þá kenningu að lágu
menntunarstigi fylgi aukin sjúkdómsbyrði með því að aukin ný-
myndun æðakölkunar kemur fram hjá þessum hópi.
Í rannsókn frá Hjartavernd 1996 sem fjallaði um samband
menntunar og áhættuþátta kransæðasjúkdóma var sýnt fram
á verri stöðu áhættuþátta hjá þátttakendum Reykjavíkurrann-
sóknarinnar sem voru í lægri menntunarstigum samanborið við
þá sem voru langskólagengnir. Sérstaka athygli vekur að meðal
hefðbundinna áhættuþátta virðist hreyfingarleysi vega þungt í
skertum lífslíkum.9 Fjórum árum síðar voru þessi tengsl rannsök-
uð nánar og kom þá aftur í ljós að hreyfingarleysi tengist minnk-
andi lífslíkum.19 Annar rannsóknarhópur í Hjartavernd fann
tengsl milli menntunarstigs og líkamsþjálfunar. Hann fann að
líkamsþjálfun skýrði að hluta áhrif menntunar á lífslíkur eftir að
leiðrétt hafði verið fyrir hefðbundnum áhættuþáttum kransæða-
sjúkdóma.20
Sýnt var fram á óháð tengsl menntunarstigs við lífslíkur á Ís-
landi í Reykjavíkurrannsókn Hjartaverndar 2001.8,21 Í rannsókn-
inni kom fram að aukið menntunarstig tengdist neikvætt bæði við
heildardánartíðni og dánartíðni af völdum kransæðasjúkdóma og
skýrðust þessi tengsl aðeins að litlu leyti af hefðbundnum áhættu-
þáttum kransæðasjúkdóma. Þessar niðurstöður voru samhljóma
fjölda rannsókna erlendis frá þessum tíma sem sýndu sömu tengsl